Reuters: ABD’nin yaptırım tehditleri Türk şirketlerin Rusya’ya ödemelerini aksattı

ABD’nin Rusya ile ticarete aracılık eden finansal kuruluşlara yaptırım başlatabileceğini ortaya koyan Başkanlık kararnamesinin ardından Türkiye’den Rusya’ya giden pek çok ürünün bedelinin tahsilatında zorluklar yaşanırken Rusya’dan alınan petrolün ödemelerinde de gecikmeler görülüyor.

Konu hakkında bilgi sahibi yedi kaynak ödemelerin gecikmesinde ABD’nin Rusya’ya karşı yaptırımlarını genişleten 2023 Aralık ayındaki kararnamenin etkili olduğunu belirtti. Kararname Rusya’nın Ukrayna’daki işgaline kaynak sağlamasını zorlaştırmayı amaçlıyor, petrol ticareti gibi spesifik sektörlerde de etkisi görülebiliyor.

Petrol piyasası uzmanları Türkiye’nin yaşadığına benzer sorunlarla daha önce Rusya ile ticaret yapan Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’de de görüldüğünü ve  sorunların bu ülkelere petrol sevkiyatını aksattığını söyledi. Ödeme sorunları Hindistan’a petrol satışını bir süreliğine durdurmuştu.

ABD Rusya’ya karmaşık yapıda bir dizi ekonomik yaptırım uyguluyor. Washington bu yaptırımlarla dünyanın en büyük petrol üreticilerinden olan bu ülkeden uluslararası piyasalara sevkiyatı engellemeden ve ABD’deki akaryakıt fiyatlarının yükselmesine yol açmadan Rusya’nın petrol gelirlerini azaltmaya çalışıyor.

Rusya ham petrol ve motorin birlikte bakıldığında Türkiye’nin en çok petrol ürünü ithal ettiği ülke oldu. Enerji Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (EPDK) verilerine göre geçen yılın Ocak-Kasım döneminde Rusya’dan 8.9 milyon ton ham petrol ve 9.4 milyon ton motorin ithal edildi.

Yaptırımlardan kaçan Rus oligarkların jetlerinin yeni rotasında Türkiye de var

Türk bankaları işi sıkı tutuyor

Dört kaynağın verdiği bilgiye göre son haftalarda yaşanan ödeme sorunları işlemlerin ABD yaptırımlarından çekinen Türk bankalarınca yakın incelemeye alınması ve Rus tarafıyla yapılan işlemlerin “uyum birimleri” tarafından daha sıkı izlenmesi sonucunda doğdu.

Petrol sektöründen iki kaynak ödemelerdeki gecikmelerin ham petrol akışını aksatmadığını, az sayıda kargonun geciktiğini belirtti. Büyük ölçekli bir Rus petrol şirketinden bir kaynak iki-üç haftadır Türkiye’den ödeme alamadıklarını ifade etti.

Konu hakkında bilgi sahibi bir Türk kaynak “Özellikle aralık sonunda devreye alınan yeni yaptırımlardan sonra Rusya’ya bazı enerji ödemelerinin yapılması zorlaştı. Ödemelerin bir bölümü aksadı, üstünde ilk anlaşılan yöntem değiştirilmek ya da ödemeler ötelenmek durumunda kalındı. Ancak bu süreçte petrol sevkiyatı hep devam etti, kargo bazında ise bazı sorunlar olabiliyor” dedi.

Konu hakkında bilgi veren kaynaklar konunun hassasiyeti ve kamuya açıklama yetkileri olmadığı için adlarının açıklanmasını istemedi.

Petrol sektöründen bir kaynak “Bu sorunlar aralık ayından sonra ortaya çıktı. Yaptırımların odak noktası petrol ticareti olmasa da rahatsız edici bir durum yarattı. Üretimi aksatıcı bir boyutta değil, ancak her an yeni sorunlar çıkabileceğini bizlere hatırlatıyor” dedi. Hazine ödeme sorunları hakkındaki sorulara yorum yapmadı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Reuters’ın sorularına henüz yanıt vermedi.

Ankara iki yıldan uzun süre önce başlattığı işgal nedeniyle Rusya’yı eleştirmiş, ancak Batılı ülkelerin başlattığı yaptırımlara katılmamıştı. Ankara yalnızca  Birleşmiş Milletler’in yaptırım kararlarına riayet ettiğini belirterek savaş boyunca hem Rusya hem de Ukrayna ile yakın ilişkilerini korudu.

Ankara ABD yaptırımlarının çiğnenmesine izin vermeyeceğini açıklamış olsa da Washington geçen yıl Türk şirketleri üstündeki baskıyı artırdı. ABD yönetimi hem silah hem de sivil alanda kullanılabilen ürünlerin ihracatı nedeniyle Türk banka ve şirketlerini yaptırımlar kapsamına alabileceğini belirtti.

Bu kez The Wall Street Journal yazdı: Batı, Türkiye’nin Rusya ile derinleşen bağlarından endişeli

Rusya ile ticaret yakından izleniyor

Rusya ile Türkiye arasındaki ödeme sorunu ABD Başkanı Joe Biden tarafından 22 Aralık’ta yayımlanan ve Rusya’nın yaptırımları ihlal etmesine yardımcı olan şirketlerin ABD finansal sisteminden çıkartılması için ABD hükümetine yetki veren kararnamenin ardından başladı. Kararnamede ABD’nin yaptırım uyguladığı kuruluşlarla iş yapan banka ve finans kuruluşlarının yaptırıma maruz kalabileceği belirtiliyor.

Türk ihracatçıları konu hakkında ilk olarak 16 Ocak’ta yakınmış, Kremlin tarafından 1 Şubat’ta yapılan açıklamada ABD’nin “agresif baskıları” nedeniyle Türk bankaların Rusya taraflı ödemelerde süreçleri sıkılaştırdığı ifade edilmişti.

Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina da cuma günü ödeme işlemlerinin sonuçlandırılmasını istemiş, lojistik alanında Rus şirketlerin yeni sorunlarla karşı karşıya kaldığını ifade etmişti.

Bir Türk bankacı “Türk bankaları yaptırımlar konusunda son derece titiz ve özenli işlemler yapıyor. Bu kapsamda uyum birimleri her türlü işlemi en ince ayrıntısına kadar inceliyor” derken diğer bir bankacı “Bu konu çok hassas ve bankaların uyum birimleri adeta kuş uçurtmuyor” dedi. ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili de Türk bankaların Rusya ile yaptıkları işlemleri gözden geçirmesi ve daha sıkı süreçleri sıkılaştırmasının  memnuniyet verici olduğunu ifade etti.

ABD’li yetkili “Geçen yıl Türk ortaklarımızla kapsamlı görüşmeler yürüttük. Yayımlandıktan sonra ocak ayı ticaret verilerini gözden geçireceğiz. Görüşmelerin devam edeceğini düşünüyoruz” dedi.

Makine ihracatına AB ve Rusya freni

İkili ticarette hacim düşüyor

Ticaret Bakanlığı’nın öncü dış ticaret verilerine göre Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 39 düşüşle 631 milyon dolar oldu. Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı 2023 yılının tamamında ise yüzde 16,9 artışla 10.9 milyar olarak gerçekleşti. Rusya’dan ithalat ocak ayında yüzde 20,2 düşüşle dört milyar, 2023 yılının tamamında yüzde ise 22,5 düşüşle 45,6 milyar dolar oldu.

Türkiye’nin Rusya’dan ham petrol ithalatı ise 2022 yılında yüzde 100’ün üzerinde artışla 12 milyon ton olurken EPDK verilerine göre 2023 yılı Ocak-Kasım döneminde yüzde 20 düşüşle 8.9 milyon ton oldu. Bu düşüşe rağmen Rusya’dan petrol ithalatı Ukrayna işgali öncesindeki seviyelerin üzerinde gerçekleşti.

Kaynaklar ödemeler konusundaki asıl sorunların ise petrol dışı ürünlerin ticaretinde görüldüğünü belirtti. Konu hakkında bilgi sahibi kaynak “Özellikle makine ihracatı sadece askeri ekipmana benzerliği nedeniyle durdu. Askeri ekipmana ilişkin yeni statü son yaptırımlarla birlikte değişmişti. Yani esas sorun Türkiye’nin alacağı ödemede çıkıyor. Bu da Türk bankaların yaptırımlardan ne kadar çok çekindiğini gösteriyor. Burada sevkiyat olsa da ödeme Rusya’dan gelemiyor. Bankalar bu ödemeleri kabul etmek istemiyor” dedi.