Obezitenin Türkiye’ye yıllık maliyeti 27,5 milyar dolar; Sağlık Bakanlığı savaş açıyor

Sağlık Bakanlığı’nın beş yıllık stratejik planında ilk amaç belirlendi: Sağlıklı yaşamı teşvik ederek sağlıklı yaşam bilinci ve alışkanlıklarının kazanılmasını sağlamak. Plana göre çocuklar ve yetişkinlerde 2022’de yıllık ekonomik yükünün 27,5 milyar dolara ulaştığı tahmin edilen obezitenin azaltılması için çalışılacak. Uzmanların “çok önemli bir sosyoekonomik hastalık” olarak tanımladığı obezitenin ekonomik yükü sağlıklı olarak geçirilen bir yılın kaybı olarak değerlendirilen ve Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan DALY (Yeti Yitimine Ayarlanmış Yaşam Yılları) ile ölçülüyor.

Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre ilkokul çağındaki çocukların yüzde 11,4’ü obez. 15 yaş üstü nüfusta ise yüzde 29,1 düzeyinde olduğu öngörülen obezite yaygınlığının beş yılda kademeli olarak azaltılması için toplumsal bilgilendirme çalışması yapılacak. Türkiye Avrupa’da obezite görülme sıklığı açısından birinci sırada. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) üyesi ülkelerde erişkin nüfusta obez nüfus oranı yaklaşık yüzde 19,5-20 civarında. Türkiye’de ise neredeyse her üç erişkinden biri obez. Türkiye obezitede dünyada ABD ve Suudi Arabistan’ın ardından (obezitenin yüzde 60’lar gibi inanılmaz seviyelere ulaştığı Pasifik’teki adacıklarda kurulu devletçikler istisna tutulursa) üçüncü sırada.

Yüksek şeker ve tuzlu ürün reklamlarına düzenleme

Obeziteyle mücadele kapsamında gıda etiketlerinin daha anlaşılabilir kılınması amacıyla ilgili paydaşlarla yeni mevzuat düzenlemelerine ilişkin çalışma yapılacak.

Bu çalışmalar adasında ambalajlı ürünlerin reformülasyonunda tuz oranının azaltılması, trans yağ, yüksek şeker ve tuz içeren ürün tüketiminin düşürülmesi ve bu nitelikteki besinlerin reklamlarının yeniden düzenlenmesi de var.

Çocuklar, sağlıklı beslenme konusunda bilinçlendirilecek

Bakanlık Milli Eğitim Bakanlığı, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarıyla çocukların sağlıklı beslenme konusunda bilinçlendirilmesi için müfredat ve mevzuat iyileştirme uygulamaları yürütecek.

Hareketli hayat alışkanlıklarının yaygınlaştırılması için toplumun her kesimi tarafından kolay ulaşılabilir, ücretsiz yeşil alanların, fiziksel aktiviteyi teşvik eden uygulamaların artırılması yönünde iş birlikleri yapılacak.

Toplumun sağlık okur yazarlığı iyi 

Bakanlığın ülke genelinde 15 bin 430 hanede yüz yüze görüşmelerle gerçekleştirdiği “Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi Araştırması-2023″ün bazı ön sonuçları da stratejik plana yansıdı. Buna göre hastalıklardan korunma, tedavi ve hizmetler, sağlık bilgisini değerlendirme gibi konularda sağlık okuryazarlığı yeterli ve mükemmel olanların oranı yüzde 45,4 olarak belirlendi.

Sağlık okuryazarlığı oranını 2028’e kadar yüzde 52 düzeyine çıkarmayı hedefleyen bakanlık sağlık bilgisine erişimde bakanlığın bilgi kaynaklarının yaygın kullanılmasını, sağlık hizmetlerinin doğru kullanımına ilişkin farkındalığın artırılmasını ve dijital sağlık okuryazarlığının geliştirilmesini teşvik edecek.

Bağımlılıkla mücadelede risk haritaları oluşturulacak

Tütün ve tütün mamulleri bağımlılığına yönelik tedavi, danışmanlık hizmetleri geliştirilerek devam edecek, bağımlılık yapıcı madde kullanımının zararları konusunda diğer kurumlarla iş birliği halinde eğitim ve farkındalık çalışmaları yapılacak.

Bölge, yaş, cinsiyet, meslek gibi sosyo-demografik özelliklere göre toplumda bağımlılık yapıcı madde kullanımı sıklığı ve risk düzeyini tespit edecek olan bakanlık belirlenen risk haritalarına göre yeni müdahale programları geliştirecek.

Aile hekimlikleri arttırılacak

Bakanlık aile hekimliği sistemini destekleyerek birinci basamak sağlık hizmetlerinin kapsamını genişletecek. 2022 itibariyle 27 bin 762 olan aile hekimliği birimlerinin sayısının 36 bin 383’e, Sağlıklı Hayat Merkezi sayısının da 261’den 850’ye çıkartılması, Aile hekimliği birimi başına düşen nüfusun 3 bin 40’dan 2 bin 500’e düşürülmesi hedefleniyor.

2023 itibariyle yüzde 48 olan birinci basamak sağlık kuruluşlarında yapılan muayenenin toplam muayene içindeki oranının 2028’e kadar yüzde 53’e çıkartılması öngörülüyor.

Doktor randevusu almak kolaylaştırılacak

Merkezi Hekim Randevu Sistemi’nden (MHRS) yapılan randevulu hasta muayene sayısı da yüzde 48’den yüzde 60’a yükseltilecek.

Zihinsel özel gereksinimi olan çocuk ve gençlere yönelik Çok Disiplinli Çocuk ve Genç Ruh Sağlığı Merkezleri (ÇÖZGEM) ülke genelinde yaygınlaştırılacak, pilot illerde başlatılan Aile Diş Hekimliği uygulaması beş yılda tüm nüfusu kapsayacak şekilde 81 ilde hayata geçirilecek. Bu kapsamda Aile Diş Hekimliği birim sayısı 8 bin 500’e yükseltilecek. Türkiye’de ilk kez 80 yaş ve üstü kişilerin kendilerinden sorumlu hekime emanet edildiği Sağlıklı Yaş Alma Merkezlerinin (YAŞAM) sayısı da 474’ten 990’a çıkarılacak.

Her 100 bin kişiye düşen hekim sayısı artacak

Bakanlık 100 bin kişiye düşen hekim sayısını 228’den 315’e, 100 bin kişiye düşen hemşire ve ebe sayısını ise 356’dan 500’e, yüzde 80 olan nitelikli yatak sayısını da 2028’de yüzde 90’a çıkarmayı hedefliyor.

Kanser taramalarının, hipertansiyon gibi rahatsızlıklara karşı risk değerlendirmelerinin daha fazla kişiye ulaşması sağlanacak. Hastanelerde normal doğum amaçlı bilinçlendirme ve özendirme faaliyetleri yaygınlaştırılacak, doğum merkezi planlamaları ve sevk süreçleri ihtiyaca yönelik tasarlanacak ve standart şekilde uygulanacak, gebe okullarının ve bundan yararlanan anne adaylarının sayısı bilgilendirici faaliyetlerle yükseltilecek.

Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı doğumlar ile doğumsal anomalilerin azaltılması, prematüre bebek bakımının iyileştirilmesine yönelik tedbirler artırılacak. Yenidoğan ve evlilik öncesi tarama programlarında taranan hastalık sayısının artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülecek.

Bulaşıcı ve salgın hastalıklarla mücadelede yapay zeka desteği

Bulaşıcı ve salgın hastalıklarla mücadele çalışmaları kapsamında, aşı tereddüdü olan kişilerin tespiti ve gerekli iş ve işlemlerin yapılabilmesi için bilişim altyapısı hazırlanacak.

Bulaşıcı hastalıkların ihbarı ve bildirim sistemi geliştirilecek, bulaşıcı hastalıklarla mücadelede nitelikli insan gücü artırılacak. Olası pandemiler de dahil olmak üzere bulaşıcı hastalıklar konusunda güncel teknoloji ve yapay zeka desteği ile sürveyans sistemleri geliştirilerek salgınlara hazırlıklı olma kapasitesi güçlendirilecek.

Ulusal hasta güvenliği eylem planı hazırlanarak hasta güvenliği ağı kurulacak.

Sağlık Vadisi projesi hayata geçirilecek

Plan kapsamında, yerli ve milli sağlık teknolojilerinin merkezi olacak Sağlık Vadisi projesi hayata geçirilecek.

Akılcı ilaç kullanımı konusunda yapılan izleme ve değerlendirme çalışmaları güçlendirilecek, hekimlerin akılcı ilaç kullanımına ilişkin desteklenmesi ve denetimi amacıyla karar destek sistemi kurulacak.

Hıfzıssıhha Türkiye Aşı ve Biyoteknolojik Ürün Araştırma ve Üretim Merkezi’nin faaliyete geçirilmesiyle Ulusal Bağışıklama Programındaki aşıların yüzde 86’sı burada üretilecek.