Zeytinyağı alamamanızın nedeni fiyatlar değil, düşük maaşlarınız

Ülkemizde her dönem en az bir tarım ürünü gündem oluyor. Bu ayın konusu ise zeytinyağı fiyatları oldu. Zeytin hasadının başlaması ile zeytin alım fiyatlarının birlik, kooperatif ve şirketler tarafından açıklanmasıyla fiyatlar oluşmaya başladı.

Fiyatlar açıklanırken zeytin için son bir yılda yapılan masraflar ve üreticinin üretime devam edebileceği bir kâr fiyatı hesaplaması yapılırken bunu Akdeniz ülkelerinde yaşanan rekolte kaybı nedeniyle artan fiyatların bize de yansıyacağı endişesi başladı. Bu endişeye ilave olarak ülkemizde zeytin rekoltesinin yok yılına denk gelmesi işin tuzu biberi oldu.

Dünyada zeytin üretiminin düşmesi ve buna bağlı olarak zeytinyağı fiyatlarının yükseleceği ve tüketicinin ulaşamayacağı korkusu herkesi sardı. Ülkemizde zeytinyağı fiyatlarının yükselmesinin tek nedeni içerideki maliyetlerin yüksek olmasıdır.

Türkiye İstatistik Kurumu da (TÜİK) bunu doğruluyor. TÜİK tarafından en son açıklanan Ekim 2023 dönemine ait Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi (Tarım-ÜFE) verilerine göre, üretici geçen yıl 16 lira 33 kuruşa sattığı 1 kilo zeytini bu yıl yüzde 124 artışla 36 lira 64 kuruşa satıyor.

İspanya’da litresi 500 liraya yaklaşan zeytinyağına kilit vuruldu

1 litre zeytinyağının maliyeti 183 lira 20 kuruş

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliği’nde her 5 kilo zeytinden 1 litre zeytinyağı elde edildiği ifade ediliyor. Bu hesaplamaya göre ekim ayında 36 lira 64 kuruşa zeytini alan bir işletmenin 1 litre zeytinyağını üretme maliyeti 183 lira 20 kuruş.

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından her ayın başlangıcında bir önceki ayın gıda fiyatlarında değişimler açıklanır. Zeytinyağını incelediğimizde Ekim 2023 döneminde 1 litre zeytinyağını tüketici 212 lira 74 kuruşa almış. Bir önceki yıl fiyatı ise 101 lira 5 kuruş. Kısacası TZOB’a göre zeytinyağı fiyatları son bir yılda yüzde 111 artmış.

Maliyeti 183 lira, satış fiyatı 213 lira olan zeytinyağı üzerine neden bu kadar feryat kopuyor? Başta ifade ettiğim gibi başta İspanya olmak üzere Akdeniz ülkelerinde yaşanan kuraklık ve yok yılı nedeniyle rekolte kaybı zeytinyağı üzerinde haklı olarak tartışmaları büyütüyor.

Peki, “Bizdeki zeytinyağı üretimi o kadar düşük mü?” diye baktığımızda işin gerçeği bu değil. Geçen yıl ekstrem bir yıl olduğu için uzun yıllar ortalaması dışında 3 milyon ton zeytin üretimi oldu. 2011 ile 2021 yılları arasında zeytin üretimimiz ortalama 1 milyon 693 bin ton gerçekleşti. Bu yıl ise 1 milyon 350 bin ton üretim bekleniyor. Uzun yıllar ortalamasına göre yüzde 20 kayıp oluştu.

Şimdi sizlerle beraber kısa bir hesap yapacağız. Genel olarak ülkemizde üretilen zeytinin yüzde 70’i yağlık, yüzde 30’u sofralık üretilmektedir. 2023 yılında üretilecek 1 milyon 350 bin ton zeytinin 945 bin tonunun yağlık olacağı tahmin ediliyor.

Ne demiştik; her 5 kilo zeytinden 1 litre zeytin elde ediliyor. Buna göre, 2023 yılında 189 bin ton zeytinyağı elde etmemiz gerekiyor. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, katıldığı özel bir televizyon yayınında ülkemizde bu yıl 180 bin ton zeytinyağı üretimi olacağını ifade etti. Bakan Yumaklı ile rakamlarımız aşağı yukarı aynı diyebiliriz.

Bir tarihin sonu: 83 yıllık Vakıf Zeytinlikleri mağazalarının kapısına kilit vuruyor

Bu yıl üretilen zeytinyağı bize yetecek mi?

O zaman şu soru otomatikman karşımıza çıkıyor. Bu üretilen zeytinyağı bize yetecek mi?

Ülkemizde kişi başına zeytinyağı tüketimi ortalama 1,5 litre civarında. Nüfusumuzun 86 milyon, 5 milyon sığınmacı ve ortalama 50 milyon turisti misafir ettiğimizi varsayarak kabaca yıl içinde bize 145 bin ton zeytinyağı gerekli. Üretim 189 bin ton, tüketim 145 bin ton olduğundan bizim için zeytinyağı yeterliliğinde bir problem gözükmüyor. Kaldı ki Tarım ve Orman Bakanı içeride hali hazırda 170 bin ton zeytinyağı olduğunu ifade etti.

Şimdi niye bu kadar gündem oldu o zaman zeytinyağı fiyatları? Çünkü dışarıda artan bir fiyat ve pazar boşluğu var ve bunu değerlendirmek isteyen firmalar var. Bu istek yanlış ve kötü bir istek mi, değil. Ancak herkesin unutmaması gereken bir konu var; evimiz yanarken komşunun evini söndüremeyiz. Zeytinyağı ihracatı yapılacaksa bu Tarım ve Orman Bakanlığı ile sektör paydaşlarının bir araya gelmesiyle kontrollü şekilde sağlanır.

Son sözüm tüketiciye. Zeytinyağı fiyatları yüksek enflasyon karşısında olması gereken yerde, fiyatlar daha yukarı çıkmaz. Ancak sizin zeytinyağı alamamanızın nedeni fiyatlarda değil düşük maaşlarınızda. Yanlış yere bakıyorsunuz.

Artık kesin bilgi: Zeytinyağı bu yıl az, fiyat çok olacak