Türkiye’de doğurganlık hızı tarihi dip seviyede: Bırakın dört çocuğu 1,5 çocuk ancak yapıyoruz

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılına ilişkin doğum istatistiklerini açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın üç-dört çocuk tavsiyesine karşın Türkiye’de son 22 yılda doğurganlık hızı kadın başına 2,38 çocuktan 1,51 çocuğa düştü.

Bu durum doğurganlığın nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,10’un altında kaldığını gösterdi. TÜİK 2023 yılına ilişkin açıkladığı doğum istatistiklerine göre 2023’te canlı doğan bebek sayısı 958 bin 408 olarak kayıtlara geçti. Geçen yıl canlı doğan bebeklerin yüzde 51,3’ü erkek, yüzde 48,7’si kız oldu. Bu sayı 2022’de 1 milyon 35 bin 795 olarak kayıtlara geçmişti. Yani her yıl daha az doğum oluyor, bu da gelecekte nüfusun giderek yaşlanması ve azalması anlamına gelecek.

TÜİK’in istatistikleri erken yaşta evliliklerin ve anne olma sayısının da düştüğünü gösteriyor. 15-19 yaş grubunda bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını gösteren adolesan doğurganlık 2001 yılında binde 49 iken 2023 yılında binde 11’e düştü. Diğer bir ifadeyle 2023 yılında 15-19 yaş grubundaki her bin kadın başına 11 doğum yaşandı. ‘Adolesan’ yani çocuk denecek yaşta anne olmanın azalması olumlu ve iyi bir gelişme.

En yüksek doğurganlık hızı Şanlıurfa’da

Bir kadının doğurgan olduğu dönem (15-49 yaş grubu) boyunca doğurabileceği ortalama çocuk sayısını ifade eden “toplam doğurganlık hızı” 2001 yılında 2,38 çocuk iken 2023 yılında 1,51 çocuk olarak gerçekleşti. Bu durum doğurganlığın nüfusun yenilenme düzeyi olan 2,10’un altında kaldığını gösterdi.

Ancak tabii Türkiye doğurganlık ortalamasının 1,51 olması, bu rakamın her yerde aynı olduğu anlamına gelmiyor. Örneğin ülkemizde geçen yıl en yüksek toplam doğurganlık hızı 3,27 çocukla Şanlıurfa’da kaydedildi. Bu ili 2,72 çocukla Şırnak, 2,40 çocukla Mardin izledi.

Bir de genel ortalamanın çok altında doğurganlık hızına sahip iller var. Toplam doğurganlık hızının en düşük olduğu il ise 1,13 çocukla Bartın oldu. Bartın’ı, 1,14 çocuk ile Zonguldak ve Karabük, 1,16 çocuk ile Kütahya izledi.

Bin nüfus başına düşen canlı doğum sayısını olan kaba doğum hızı 2001 yılında binde 20,3 iken 2023 yılında binde 11,2 oldu. Diğer bir ifade ile 2001 yılında bin nüfus başına 20,3 doğum düşerken 2023 yılında 11,2 doğum düştü. Kaba doğum hızı illere göre incelendiğinde, 2023 yılında kaba doğum hızının en yüksek olduğu il binde 24,8 ile Şanlıurfa oldu. Bu ili binde 22,0 ile Şırnak, binde 19,3 ile Mardin izledi.

27 Avrupa Birliği ülkesinden daha yüksek

Türkiye’nin kaba doğum hızının Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin kaba doğum hızlarından daha yüksek olduğu görüldü. Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin kaba doğum hızları incelendiğinde 2022 yılında en yüksek kaba doğum hızına sahip olan ülkenin binde 11,2 ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi olduğu, en düşük kaba doğum hızına sahip olan ülkenin ise binde 6,7 ile İtalya olduğu görüldü.

Doğumlarını 2001 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı 26,7 iken 2023 yılında 29,2 oldu. İlk doğumunu 2023 yılında gerçekleştiren annelerin ortalama yaşı ise 27,0 oldu. İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en yüksek olduğu il 29,0 ile Artvin ve Tunceli oldu. İlk doğumdaki ortalama anne yaşı illere göre incelendiğinde, 2023 yılında ilk doğumda ortalama anne yaşının en yüksek olduğu il 29,0 ile Artvin ve Tunceli oldu. Bu illeri 28,6 yaş ile İstanbul, 28,4 yaş ile Trabzon ve Rize izledi. İlk doğumdaki ortalama anne yaşının en düşük olduğu il ise 24,2 ile Muş ve Ağrı oldu. Bu illeri 24,4 yaş ile Şanlıurfa, 24,8 yaş ile Gaziantep izledi.

Erken yaşta evlilikler azaldı

15-19 yaş grubunda bin kadın başına düşen ortalama canlı doğan çocuk sayısını ifade eden Adölesan doğurganlık 2001 yılında binde 49 iken 2023 yılında binde 11’e düştü. Diğer bir ifadeyle 2023 yılında 15-19 yaş grubundaki her bin kadın başına 11 doğum düştü.

Avrupa Birliği üyesi 27 ülkenin adölesan doğurganlık hızları incelendiğinde 2022 yılında en yüksek adolesan doğurganlık hızının olduğu ülke binde 37 ile Bulgaristan, en düşük adolesan dönemindeki doğurganlık hızının olduğu ülke ise binde 1 ile Danimarka oldu. Adölesan doğurganlık hızı 2022 yılında binde 12 olan Türkiye Avrupa Birliği üyesi 7 ülke ile beraber Avrupa Birliği ortalamasının üstünde yer aldı.

Doğumların 2023 yılında yüzde 3,3’ü çoğul doğum olarak gerçekleşirken bu doğumların yüzde 95,6’sı ikiz, yüzde 4,2’si üçüz ve yüzde 0,2’si dördüz ve daha fazla bebek olarak gerçekleşti.

Doğum sırasına göre doğumlar incelendiğinde 2023 yılında doğumların yüzde 40,6’sının ilk, yüzde 30,4’ünün ikinci, yüzde 16,5’inin üçüncü, yüzde 11,9’unun ise dördüncü ve üstü doğum olduğu görüldü.