Türkçede yayımlanan Booker ödüllü kitaplardan bir seçki

Kız, Kadın, Öteki
Bernardine Evaristo
Çeviren: Ebru Kılıç
Doğan Kitap, 2020
roman, 484 sayfa.
Karşımızda Booker jürisini zor durumda bırakmış bir yazar var. Takvimler 2019’u gösterirken ödül töreninde kuralları bozan bir durum yaşandı. Normalde Booker Ödülü kurallarına göre ödül paylaştırılamaz ancak jüri bu konuda ayrım yapamadığını ve beş saatlik görüşmelerin ardından iki eseri birlikte seçtiklerini belirtti: “İkisi hakkında çok konuştuk, onları ne kadar sevdiğimizi fark ettik ve ikisinin de kazanmasını istedik.”
Bu iki isim Margaret Atwood ve Bernardine Evaristo idi. Evaristo’nun romanı ‘Kız, Kadın, Öteki’, 2019 yılında Booker Ödülünü kazandı. Kitap 12 farklı karakteri, farklı zaman dilimlerinde takip ediyor. Çoğunluğu siyah kadınlardan oluşan on iki karakterin, aşk, erkekler, kadınlar, feminizm, cinsiyet, göçmenlik, ırk ayrımı, sınıf, kültürel çatışma, çok kültürlülük etrafında şekillenen ve kuşaklar boyunca birbirine bağlanan hikâyeleri. Lezbiyen tiyatrocu Amma, Barbados’tan İngiltere’ye göç eden “mutsuz gelin” Winsome, ne kadın-ne erkek Morgan, kendisini Siyahların eğitimine adamış idealist Shirley…

Amsterdam’da Düello
Ian McEwan
Çeviren: Ülkem Çorapçı
Yapı Kredi Yayınları, 2024 (6. baskı)
roman, 144 sayfa.
Yaşayan en büyük yazarlardan lan McEwan, Man Booker Ödüllü ‘Amsterdam’da Düello’da, hem ilkeleri, erdemleri ve meslek ahlâkını sorguluyor hem de insanın varoluşuna dair çelişkileri incelikle ortaya koyuyor. Dile gelmeyeni söze dökmeden sezdiren usta bir yazardan, insan ruhunun yumuşak karnında dolaşan unutulmayacak bir roman.
İki eski dost, sarsıcı bir kayıp, tuhaf bir anlaşma: Güç, keder, aşk, kuşku ve politikanın keskin uçlarını dolanan, sonunda kaçınılmaz bir şekilde ‘düello’ya dönüşen hayatlar… Ülkenin en başarılı bestecilerinden Clive ve saygın bir gazetenin genel yayın yönetmenliğini yürüten Yernon, eski âşıkları Molly Lane’in cenaze töreninde bir araya gelir. Molly’nin muhafazakâr eğilimli Dışişleri Bakanı’yla kurduğu ilişkinin sırrı, politik hamlelerin ve kariyer kaygılarının arasında, Clive ve Yernon’un dostluğunu sınayan bir krize dönüşecektir.

Zaman Sığınağı
Georgi Gospodinov
Çeviren: Hasine Şen Karadeniz
Metis Yayınları, 2023 (4. baskı)
roman, 296 sayfa.
Uluslararası Booker ödülü tarihinde bir ilk yaşandı. Geçen sene Georgi Gospodinov, ‘Zaman Sığınağı/ Time Shelter’ ile Uluslararası Booker ödülünü kazanan ilk Bulgarca kitap ödülünü kazandı. Bulgaristan’ın 1989 sonrasında en çok çevrilen yazarlarından biri Georgi Gospodinov, 2016 Jan Michalski Edebiyat Ödülü de dahil olmak üzere birçok ödüle layık görüldü. Öykü, roman ve şiir yazmanın yanı sıra oyun ve denemeler de kaleme alan Gospodinov’a biz de yabancı değiliz. Gospodinov’un, kitapları Metis Yayınları etiketiyle Türkçe yayınlandı. Yazarın çalışmaları genellikle fantastik öğeler, mitoloji ve tarih ile gerçek dünyanın kesiştiği evrenlerde geçiyor. 2020’de yayımlanan ‘Time Shelter’, ‘Zaman Sığınağı’ adıyla Türkçeye çevrilmişti.
Kitap, Alzheimer hastaları için umut vadeden bir tedavi sunan “geçmiş kliniği”nin açılışını konu alıyor. Geçen seneki jüri başkanı Leïla Slimani, ‘Zaman Sığınağı/ Time Shelter’ı ironi ve melankoli dolu parlak bir roman olarak tanımladı ve “‘Anılarımız kaybolduğunda bize ne olur?’” şeklinde çağdaş ve aynı zamanda felsefi bir soruya yanıt arayan çok derin bir eser” dedi.

Ahitler
Margaret Atwood
Çeviren: Canan Sılay
Doğan Kitap, 2020
roman, 504 sayfa.
‘Damızlık Kızın Öyküsü’, ‘Ölülerle Uzlaşmak’ ve ‘Ahitler’ romanlarının yazarı Kanadalı Margaret Atwood, bir edebiyat efsanesi. Atwood, Booker Ödülü’nü iki kez kazanan dördüncü yazar. Atwood, 2000’de ‘Kör Suikastçi’ ile bu ödülü almış, ismini geniş kitlelere duyuran romanı Damızlık Kızın Öyküsü ile ise aday gösterilmişti. 2019’da ise ‘Damızlık Kızın Öyküsü’nün devamı niteliğindeki ‘Ahitler’le ödülü kazandı.

Günden Kalanlar
Kazuo Ishiguro
Çeviren: Şebnem Susam-Saraeva
Yapı Kredi Yayınları, 2024 (22. baskı)
Sadece Booker değil aynı zamanda dünyanın en prestijli edebiyat ödülü olan Nobel Edebiyat Ödülü’ne de layık görülmüş bir isim Kazuo Ishiguro. Kendini, “Entelektüel olarak tükenmiş bir nesilden, bitkin bir yazar” olarak tanımlayan Kazuo Ishiguro, 2017 yılında Nobelli yazarlar arasına adını yazdırmıştı. Yazar Booker Ödülü’nü ’Günden Kalanlar’ ile aldı. 1989’da yayımlanan üçüncü romanı ödülü kazandı ve 1993’te James Ivory tarafından sinemaya uyarlandı.

Şeytan Tangosu
László Krasznahorkai
Çevirmen: Bülent Şimşek
Can Yayınları, 2023 (3. baskı)
roman, 328 sayfa.
Macar edebiyatının yetiştirdiği en önemli isimlerden biri László Krasznahorkai. 1985’te kaleme aldığı ilk romanı ‘Şeytan Tangosu’ onu ülke edebiyatının en önemli yazarlarından biri yapmaya yetti. Üstelik yazdıklarıyla sadece okurlara değil, yönetmenlere de ilham verdi. Macar yönetmen Bella Tarr ile güçlerini birleştirdi. ‘Şeytan Tangosu’ Tarr tarafından yedi saatlik siyah-beyaz bir film olarak beyazperdeye uyarlandı.
2015 yılında Man Booker Uluslararası Ödülü’nü kazanarak bu ödülü alan ilk Macar yazar oldu. Kazandığı Booker Ödülü’nün o seneki jüri başkanı Marina Warner, onu şu sözlerle betimlemişti: “László Krasznahorkai, olağanüstü yoğun ve geniş kapsamlı tınısıyla, günümüz yaşamının dokusunu ürkütücü, şaşırtıcı, müthiş komik ve sarsıcı güzellikte sahnelerle aktaran vizyona sahip bir yazardır.”

Küçük Şeylerin Tanrısı
Arundhati Roy
Çevirmen: İlknur Özdemir
Can Yayınları, 2023 (25. baskı)
roman, 400 sayfa.
Arundhati Roy Hindistan’ın en ünlü yazarlarından biri. Roy ilk romanı ‘Küçük Şeylerin Tanrısı’ ile Booker ödülünü kazandığında takvimler 1997’yi gösteriyordu. Roman, yasak bir aşkın çökerttiği bir ailenin dramını dile getiriyor: Varlıklı bir Hindu ailesinin güzel kızı Ammu, yanlarında çalışan bir işçiye aşık olur. Önüne geçilmez, kural tanımaz bir tutkuyla bağlanırlar birbirlerine. Genç adam, toplumun en alt kesimindendir. Sonu olmadığını bildikleri bu aşkta “küçük şeyler”le yetinirler; geleceği düşünemezler…
Ancak şu sıralar Roy’un hayatında başka önemli bir gelişme var. Yazar edebi başarısından bu yana önceki ve bugünkü hükümetleri sert şekilde eleştirdi. Yalnızca ülkesi için değil, söz konusu ifade özgürlüğü olduğunda tüm dünya için sesini çıkardı, haksızlığa uğrayanların sesi oldu ödüllü yazar. Kapitalizme, azınlıklara yapılan muameleye ve küreselleşmeye eleştirilerinin yanı sıra insan hakları davalarına desteği nedeniyle hem çok eleştirildi hem çok desteklendi. Ancak şimdi Roy hakkında 2010 yılındaki bir konuşmasından dolayı dava açılıyor. Ülkedeki entelektüellerden karara tepki, Roy’a destek var.

Bir At Bara Girmiş
David Grossman
Çeviren: Aylin Ülçer
Siren Yayınları, 2024
roman, 216 sayfa.
Yarım kalan öyküler, söylenmeyen sözler, beklenmedik darbeler… Kitapları otuzu aşkın dilde okunan büyük yazar David Grossman, ustaca kurguladığı bu çarpıcı metinde son sayfasına değin soluk kesen bir öykü anlatıyor ve okurunu, sahnesinde tuhaf bir adamın, Dovaleh G.’nin dikildiği komedi kulübünün kapılarından içeriye sokuyor. Dovaleh G., parlak spotların altında, onu meraklı gözlerle izleyen seyircinin karşısında hayatını temize çekiyor ve adeta bir psikiyatrın koltuğunda uzanmışçasına geçmişin loş dehlizlerine dalıyor. Ters köşelerle dolu bir gösteri bu; sahnedeki adam kendi hikâyesini anlatıyor ve bu hikâyede espriler, seyircinin suratında birer yumruk gibi, birer tokat gibi patlıyor.

Kairos.
Jenny Erpenbeck
Çevirmen: Regaip Minareci
Can Yayınları, 2024 (2. baskı)
roman, 384 sayfa.
Ödül sevincinin dumanı üzeri tüten bir kitapla devam edelim. Bu yıl Uluslararası Booker Ödülü’nü Alman yazar Jenny Erpenbeck ve çevirmen Michael Hofmann kazandı. Erpenbeck’in Türkçeye Regaip Minareci tarafından çevrilen ‘Kairos’ romanı Doğu Almanya’nın çöküş yıllarında bir aşk hikayesini anlatıyor. Aşkın kahramanları 19 yaşında bir öğrenci ile 1986 civarında Doğu Berlin’de bir otobüste karşılaştığı 50’li yaşlardaki bir adam.
Booker jüri başkanı Eleanor Wachtel romanı “Kişisel ve ulusal dönüşümlerin yarattığı karmaşıklığı ıstıraplı bir aşk ilişkisiyle anlatıyor” diyerek tanımladı. Ayrıca kazananın önemli bir fikir birliğiyle belirlendiğini, son değerlendirme konuşmasının yarım saat sürdüğünü söyledi: “Aslında nihai oybirliğine şaşırdım… Söz konusu kitaba herkes yöneldi.”

Taşocağı
Damon Galgut
Çeviren: Hasan Can Utku
Delidolu Yayınları, 2023
roman, 144 sayfa.
2021 Booker Ödülü’ne layık görülen Damon Galgut’un “Suçluluk duygusu insanı nereye kadar takip eder?” sorusuyla baş başa bırakan romanı ‘Taşocağı’, Hasan Can Utku’nun çevirisiyle Delidolu Yayınları’ndan yayımlanmıştı. Roman, ölüm ve aldatmaca üzerine. Başkasına ait bir kimliğe büründükten sonra avcıyken bir anda ava dönüşen “isimsiz” bir adamın vicdanıyla hesaplaşmasını anlatıyor.
60 yılı aşkın bir süredir şiir ve romanlarıyla Balkan tarihini ve kültürünü dünyaya duyuran Arnavut yazar İsmail Kadare bu sene hayata veda etti. Balkan edebiyatının en önemli temsilcilerindendi.