Büyükada’da bir vaha: 107 yıllık edebiyat sığınağı

Nurullah Ataç, Yahya Kemal, Reşat Nuri Güntekin, Ziya Gökalp, Faik Ali Ozansoy, Yunus Nadi, Yakup Kadri, İbrahim Alaaddin Gövsa, Orhan Seyfi, Orhan Pamuk ile Ahmet Ümit…

Türk edebiyatının bu önemli yazarları birbirlerinden farklı dönemlerde yaşadı, bugün hâlâ yaşayan eserlere imza attılar. Ama tek ortak özellikleri bu değil. Hepsinin yolu bir şekilde Büyükada’nın tarihi vapur iskelesinde “Edebiyatçıların Sığınağı” olarak bilinen 107 yıllık Ksidas Kitabevi’nden geçti.

Ksidas 1917 yılında Büyükada’ya gelen Nikolas Ksidas tarafından açılmıştı. Kurucusu hayatını kaybedince oğlu Hrisafi, ardından torunu Vasiliki kitapçı olarak mekanı işletmeyi sürdürdü. 1937 doğumlu Vasiliki Hanım bir süre sonra yaşlılık nedeniyle kitabevini işletmekte zorlandı. Bu nedenle dede ve baba yadigarı kitabevini 1978 yılından bu yana burada çalışan, güvendiği Mihail Paşa’ya 12 yıl önce devretti.

Büyükada’ya gelenin yolu buraya da düşer

Böylece Nikolas ve Hrisafi Ksidas’ın “dükkandan hiç kitap eksik olmaması” vasiyetini aile dışında olmasına rağmen 46 yıldır burayı işleten Mihail Paşa yerine getirmeye başladı. Paşa şair ve edebiyatçıların sakin olduğu için Büyükada’yı tercih ettiğini, adaya gelenlerin ise mutlaka kitabevlerine uğradığını söyledi.

Türkiye’deki bütün edebiyatçıların buradan geçtiğini anlatan Paşa “Burası edebiyatçıların yeri ve sığınağı, aynı zamanda yazarların evidir. 1930 ile 1940’larda edebiyatçılar burada toplanır, ne yazacaklarına burada karar verirdi. Sakin olduğu için Adaları tercih ederlerdi” diyor.

Paşa da kitap tutkunu. Okumayı çok sevdiğini, Ksidas Kitabevi’ne aşık olduğunu söylüyor. Zaten işi devam ettirme motivasyonu da bu olmuş: “Ben buraya aşık olmasaydım bu işi yapamazdım. İnsanın işini severek yapması lazım. Ömrüm yettiği kadar, hiç aksatmadan buraya devam edeceğim.”

Kitabevi eski popülerliğini kaybetse de işletmecisi Mihail Paşa’nın gayretleriyle hizmet vermeyi sürdürüyor.

Burayla öylesine bir bağ kurdu ki tıpkı kurucusu gibi çocuklarına ve torunlarına burasının kitabevi olarak devam etmesi için vasiyet bıraktı. Arkadan gelecek çocuklarının ve torunlarının bu işleri yürüteceklerini söyleyen Paşa “Manevi dedelerime ve ablama söz verdim. Buradan kitap eksik olmayacak. Kitaplara ve bu mekana aşığım. Mekanı bize bırakanlara borçluyum” diyor.

Paşa kitabevinin 107 yıldır kent kültürüne ve yayıncılığına katkısından dolayı Türkiye Yayıncılar Birliği tarafından kendisine “Kitabevi Emek ödülü” verildiği için mutlu olduğunu söyledi. Adada yaşayanların gazete ve kitap ihtiyaçlarını kitabevinden karşıladığını söyleyen Paşa eskiden İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Arapça, Almanca, Rumca, Ermenice, gazete, dergi ve kitap satıldığını da hatırlattı.

Okurların ilgisi azaldı

Ancak değişen okur alışkanlıklarından Paşa da şikayetçi. Kitap ve gazete okuma oranındaki düşüşün kendini üzdüğünü “1995 yıllarına kadar sabah 05.30’da gazete için dükkanı açıyordum, ama şimdi maalesef gazete okuma devri bitti. Aynı şey kitaplar için de geçerli” sözleriyle anlatıyor. Ona göre okuma alışkanlığı bir insanın sahip olması gereken en önemli özelliklerden biri:

“Okumadan hiçbir şey yapamayız. Çünkü büyüklerimiz dediler ki ‘Okuyun, çalışın, paylaşın.’ Eğer bunları yapamazsanız ileri gidemezsiniz. Fakat bir şartla, yorulmadan mümkün değil. Çünkü insanoğlu yorulmadan iyi bir şey de elde edemez. Gençlerde fazla bir okuma azmi yok. Daima tavsiye ediyorum. Okuyun, çalışın ve paylaşın. Şu anda cep telefonu kullanıyorlar, destek alıyorlar. Bununla ilerleyemezler.”

Kitabevinin daimi müşterilerinden  79 yaşındaki Ara Suner de  63 yıldır Ksidas Kitabevi’nden gazete ve kitap aldığını anlattı. Eskiden insanların gazete almak için kuyruğa girdiğini söyleyen Suner “Adanın nüfusu eskiden azdı, sonradan çoğaldı. Ermenice günlük gazetemiz çıkar. Her gün gelir, alırım. Annem ve babam da hayattayken buradan kitap ve gazete alırdı. Ben alıyorum, benim çocuklarım da alıyor. Üç kuşaktır buradan gazete ve kitap alıyoruz” diyor. Bir başka müdavim 84 yaşındaki Bedri Pekkip. O da 56 yıldır gazete ve kitaplarını tarihi kitabevinden alıyor.

Kim bilir belki bir gün yolunuz Büyükada’nın tarihi vapur iskelesindeki Ksidas Kitabevi’ne düşer. Mihail Paşa’yla sohbet eder, kitapçıya duyduğu aşkını dinlersiniz.

O gitti, bir daha dönmeyecek: Ferit Edgü veda etti