Irak’ta bulunan 6 bin yıllık kil mühürler yazının bilinen tarihini değiştirdi

Irak’ın güneyi tarihin ilk devleti Sümerlerin mirasına ev sahipliği yapıyor. Devlet teşkilâtlanmasının ilk kez ortaya çıktığı bu coğrafyadaki en önemli antik kentlerden Uruk’ta bir buluntu yazının bilinen tarihini etkileyecek türden.

Arkeologların Uruk antik kentinde yaptığı çalışmalara göre dünyanın bilinen en eski yazı sisteminin kökenleri, mülkiyeti belirtmek veya işlemleri kaydetmek için kullanılan süslü silindirlerin üzerindeki görüntülere dayanıyor olabilir. Bu silindir mühürlerin üzerindeki sembollerden bazıları, Mezopotamya’da kullanılan bir proto-yazı biçimi olan proto-çivi yazısında kullanılanlara karşılık geldiği ortaya çıktı.

Yazının ortaya çıkışı aydınlanıyor

Uruk’taki bu buluntu Mezopotamya’da yazının icadının, geniş bir alandaki birçok insanın kullanılan semboller dizisine katkıda bulunduğu merkezi olmayan bir süreç olduğunu gösteriyor. İtalya’daki Bologna Üniversitesi’nden Silvia Ferrara, “Dünyada yazının tartışmasız en eski icadı olan Mezopotamya’da ortaya nasıl çıktığına dair uzun süredir devam eden yeniden bir tarih yazımı süreci var” dedi.

Bilinen en eski gerçek yazı sistemi Mezopotamya’da Sümerlerin milâttan önce 3200 yıllarında icat edilen çivi yazısı. Ancak ondan önce de milâttan önce 3350 ila 3000 yılları arasında kullanılan proto-çivi yazısı adı verilen daha basit bir sistem vardı. Araştırmada yer almayan İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nden Amy Richardson, proto-çivi yazısı gibi proto-yazıların dilbilgisi kurallarının olmamasıyla ayırt edildiğini, bunun da karmaşık anlamları iletemediği anlamına geldiğini söylüyor.

Kazılarda proto çivi yazıları bulundu

Ekip, Mezopotamya da dahil olmak üzere güneybatı Asya’nın geniş bir bölgesinden milâttan önce 4400 ila 3400 yıllarına tarihlenen silindir mühürleri inceledi. Proto-çivi yazısı sembollerine karşılık gelen birkaç sembol buldular. Araştırmayı yürüten Mattia Cartolano, “Bulduğumuz en net örneklerden biri, ağ içinde saçaklı kumaş ve kap imgelerinin kullanılmasıydı” diyor. Bunların iyi anlaşılmış anlamları var: malların taşınmasına atıfta bulunuyorlar.

Silindir mühürlerdeki sembollerin proto-çivi yazısındaki bazı sembollere yol açtığı fikri daha önce Philadelphia’daki Pennsylvania Üniversitesi’nden Holly Pittman tarafından 1994 tarihli bir kitap bölümünde öne sürülmüş ve daha sonraki yayınlarda geliştirilmişti. Pittman, “Proto-çivi yazısının kökeninde mühür imgelerinin temel rolünü ilk kez öne sürmemden 30 yıl sonra, yeni nesil bilim insanlarının fikrimi benimsemesi ve çivi yazısı konusundaki uzmanlıklarıyla argümanıma ayrıntılar eklemesi beni memnun etti” diyor.

Anadolu’dan tarih fışkırıyor: İşte yılın öne çıkan 10 arkeolojik keşfi

Türkiye’nin 10 müzesinde görülmesi gereken 10 eser