‘Mona Leo’ teorisyeni, dijital sanatın öncülerinden Lillian Schwartz hayatını kaybetti

Bilgisayar kullanarak film çeken ilk sanatçılardan biri olan ve 1970’lerde teknolojiyi işin içine katarak sanat, bilim ve teknoloji topluluklarını bir araya getiren Lillian Schwartz hayatını kaybetti. New York, Manhattan’daki evinde 97 yaşında hayata veda eden sanatçının oğlu Laurens Schwartz ölümü doğruladı.

Resimleri geleceğe taşımak için bilgisayarları kullanmanın dijital yollarını bulan ve kendisinden sonra gelen birçok dijital sanatçıya yeni yollar açan sanatçının en büyük başarıları arasında bilgisayar teknolojisini kullanarak Leonardo da Vinci’nin ‘Mona Lisa’sı hakkında geliştirdiği yeni teoriydi. Schwartz 1986’da yayınlanan bir makalede Vinci’nin tablonun modeli olarak kendisini kullandığını kanıtladığını iddia etti. Yani aslında bu bir otoportreydi. Bir bilgisayarda portrenin görüntüsünü sanatçının bir görüntüsüyle yan yana getirerek neredeyse mükemmel şekilde hizalandıklarını gösterdi. Bu fikir “Mona Leo” teorisi olarak tanındı. Çoğu sanat tarihçisi bunu destekleyecek bir kanıt olmadığını söyleyerek fikri reddetti. Ancak ne olursa olsun Schwartz’ın teorisi çok konuşuldu.

Lillian Schwartz ‘Mona Lisa’nın bir otoportre olduğunu ileri sürdü.

Lillian Schwartz bilgisayarların modern dünyanın gizemlerini çözebileceğine inanıyordu. New York Times’a “Bugünün teknolojisini kullanıyorum çünkü toplumda bugün neler olup bittiğini anlatıyor. Bilgisayarı görmezden gelmek, dünyamızın büyük bir bölümünü görmezden gelmek olurdu” açıklaması yapmıştı. Teknolojiye güveniyordu ve aynı kuşağa ait olduğu sanatçılara göre daha açık görüşlüydü. Buna rağmen sanatçı için böyle bir üne kavuşmak akıl almaz bir şeydi. 1975’te New York Times’a alçakgönüllülükle “Uzun bir süre kendimi bir sanatçı olarak düşünmedim” demişti. 

Lillian Schwartz, Pixillation (fotoğraf), 1970.

Schwartz kariyerinin ilk yıllarını suluboya, akrilik ve heykel gibi farklı malzemeler arasında geçiş yaparak geçiren, sıklıkla üst üste katmanlar oluşturan ve farklı, bazen de alışılmadık malzemeleri bir araya getiren deneyimsel bir sanatçıydı. 1960’ların sonlarında Bell Labs’a (ABD merkezli bir teknoloji laboratuvarı) davet edildikten sonra bilgisayar onun tercih ettiği ortam haline geldi. Schwartz meslektaşlarının yardımıyla fotoğraf filtreleri, boya, lazerler ve bilim filmlerinden atılmış görüntüler gibi diğer unsurları kullanarak bilgisayar tarafından oluşturulan görüntüler içeren bazı ilk filmler yarattı.

Schwartz ömrünün son yıllarına kadar üretmeye devam etti. Sanatçı 2022’de sanatçıların çoğunun kendisinden birkaç nesil daha genç olduğu Venedik Bienali’nin en yaşlı katılımcılarından biriydi.

Pera Müzesi’nde dijital sanatın öncülerinden Vera Molnár’ın izinde iki sergi