Sinemada kadın cinselliği tabusunu yıkan Sevda Ferdağ veda etti

‘Gurbet Kuşları’nın Erengilli Naciyesi olmasa acaba farklı bir kariyeri olur muydu Sevda Ferdağ’ın? Çünkü çekim sırasında yanlışlıkla göğsünün gözükmesi ve yönetmen Halit Refiğ’in de bu sahneyi filmde kullanması Sevda Ferdağ’ın oyunculuk hayatını belirledi bir anlamda. Türk sinemasında göğsü gözüken ilk kadın oldu (kendi söylemi) ve anlattığına göre yapımcıların göğüslerinden yüzüne dönmesi hayli zaman almış.

Türk sinemasında özellikle Yeşilçam döneminde hangi rol üzerinize yapışsa o rol belirleyici oluyordu oyunculuk hayatınızda. Sevda Ferdağ da bu film nedeniyle vamp kadın rollerinde (klasik tabirle) kaldı ve ama Yeşilçam’ın son dönemlerinde ‘Seninle Son Defa’ filmiyle devrim yaptı ve kadın cinselliğini sinemamızda tabu olmaktan çıkardı. Lakin 81 yaşında dün hayata gözlerini yuman Sevda Ferdağ’ın bu devrimci yönü pek anlatılmadı. O hep genel algı içinde vamp kadın olarak anıldı.

Güzelliği hem şansı hem de şanssızlığı oldu

Balıkesir Edremit’te 1942’de başlayan bir hayat onunki. Güzelliği annesinden. Ama annesinin güzelliği kıskanç babası tarafından hep sorun haline getirildiği için çocukluk hayatı pek de mutlu geçmedi. Ablası Ferda Ferdağ ile birbirlerine tutundular.

Annesinden aldığı güzelliği hem şansı hem de şanssızlığı oldu Sevda Ferdağ’ın. 12 yaşında istenmesine neden olan da, 16’sında filmlerde rol almasını sağlayan da bu güzelliği. Belki çocuk gelin olmadı ama çocuk denecek yaşta sinemaya başlayanlardan. İlk filmi 1958 yapımı ‘O Günden Sonra’.

Aslında günümüzden bakınca cinselliğinin farkında kadın rolleriydi ona biçilen. Ama Yeşilçam anlatısında 80’lere kadar kadının cinselliği bir tabuydu ve Sevda Ferdağ da tıpkı birçokları gibi bu anlatıda ikinci planda kalan ve esas kızın yaşayamadıklarını yaşayan kadınları canlandıran rollerde oynadı.

Sinemamızda pek kıymeti bilinmeyen Selim İleri’nin senaryosunu yazdığı Feyzi Tuna’nın yönettiği ‘Seninle Son Defa’ filminde mutsuz evliliğinden kurtulmaya çalışan bir kadını canlandırdı. Tarık Akan vardı karşısında. Bu film ona 1979’da Antalya Film Festivali’nde En İyi Kadın Oyuncu ödülünü getirdi. ‘Seninle Son Defa’ aslında sinemamızda kadın cinselliğini tabu olmaktan çıkaran öncü filmlerdendi. Bir anlamda Yeşilçam’ın ona ve onun gibi kadın oyunculara biçtiği rolü normalleştirmişti bu filmde Sevda Ferdağ. Ama bu durumun pek de altı çizilmedi nedense sinema tarihimizde.

Sevda Ferdağ’ın Altın Portakal’da Onur Ödülü alırken yüzüne vuran mutluluğun sebebi biraz da sinemada yaptıklarının anlaşıldığını artık bilmesi.

Devrimi o başlattı

Oysa Türkan Şoray ‘Mine’yi çekmeden Sevda Ferdağ beyazperdede kadının da cinselliği olduğunu göstermişti herkese. Bu filmle hem kendi personasını normalleştirmiş hem de sinemamızda sadece ‘kötü kadın’ cinsellik yaşar algısını yıkıp geçmişti. Kadının da cinselliği var gerçeğini seyirciye kabul ettirmişti. Bu tabu yıkan film kariyerinin zirvesi oldu. Sonrasında yine vamp kadın rollerinde oynasa da görevini yerine getirip sinemamızda devrimini yapmıştı.

‘Ağır Roman’da anneydi  artık. Bu filmdeki oyunculuğu ile de yine Antalya Film Festivali’nde En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu ödülünü kazandı. 150’e yakın filmde oynayan Ferdağ bir anlamda Yeşilçam’a tanıklık eden oyunculardandı. Yeşilçam dönemi bitince de oyunculuk kariyeri devam etti. ‘Ağır Roman’ sonrasında ‘Güle Güle’ ile artık farklı bir profil çizdi ve 2000’li yıllarda ağırlıklı olarak dizilerde rol aldı.

Kendini hep sinema emekçisi olarak gördü. Bir dönem gazinolarda şarkıcılık da yapsa aslolan sinemaydı onun için. Türk sineması deyince akla hemen gelen kadın oyunculardan olmadı belki ama yaptığı devrimle kendi yaldızını her daim parlatan sinemamıza çok şey kazandıran oyunculardandı.

Vefat etmeden önce verdiği bir söyleşisinde Tarık Akan’ı rüyasında gördüğünü anlatmış. Akan “Üzülme kız, cennetteyim” demiş. Ferdağ çok sevdiği sinema arkadaşları Yılmaz Güney, Tarık Akan ve Kemal Sunal ile şimdi buluştu…

Bağımsızlık için gol atanlar, özgürlük için şarkı söyleyenler