Var mı Filenin Sultanları’na yan bakan!
Yunanistan, İngiltere’den Elgin Mermerleri’ni istiyor, en çarpıcı ve önemli destek Ankara’dan geldi
Yunanistan ile İngiltere arasındaki Elgin Mermerleri krizine Türkiye de dahil oldu. British Museum, Osmanlı döneminde alınan izinle eserlerin taşındığını söylerken Türkiye, böyle bir izin belgesinin olmadığını açıkladı.
Elgin Mermerleri 19. yüzyıldan bu yana British Museum'da sergileniyor. Yunanistan, kendi tarihinin çok önemli ve çok güzel bir parçası olan, genellikle ‘Elgin Mermerleri’ diye anılan heykelleri İngiltere’deki British Museum’dan geri almak için büyük bir mücadele yürütüyor. Atina, bu mücadelesinde yanında beklenmedik bir müttefik buldu: Türkiye.
Gerek İngiltere hükümeti ve gerekse ünlü müze British Museum, İskoçya kökenli bir Britanya soylusu olan Lord Elgin tarafından bundan 225 yıl önce Osmanlı yönetimindeki Atina’dan, Akropolis tapınağından kazma kürek ve testereler kullanılarak sökülüp İngiltere’ye götürülen bu mermer heykelleri Yunanistan’a iade etmek istemiyor. Bunu yaparken de temelde iki sav öne sürüyor: 1. Bu heykeller çalınmadı; British Museum tarafından satın alındı; 2. Lord Elgin de heykelleri çalmadı, Osmanlı’dan heykelleri söküp götürmek için izin aldı.
İlk sav doğru. Lord Elgin, 1816 yılında iflas edince heykelleri satmak zorunda kalmış, British Museum da bunları satın almış. Ama ikinci sav çok tartışmalı. İşte bu tartışmada, Osmanlı Arşivlerine sahip olan Türkiye’nin vereceği katkı son derece önemliydi ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı bu savaşta Atina’nın elini son derece güçlendirecek bir açıklamayı birkaç gün önce yaptı: ‘Hayır, heykellerin alınması için bir izin verildiğine dair tek bir belge bile yok arşivde.’
‘Elgin Mermerleri’ veya ‘Pantheon Mermerleri’ diye anılan olağanüstü sanat eserleri 200 yıldır British Museum’un kolleksiyonunun en nadide parçalarından biri. (Bir başkası da Türkiye’de Bodrum’dan sökülüp götürülen ünlü Halikarnas Mozolesi.)
Bugünkü Bodrum’dan sökülen ünlü Halikarnas Mozolesi de British Museum kolleksiyonunun nadide parçalarından biri. İngiltere bu koca yapıyı ve içerdiği müthiş sanat eserlerini de iade etmiyor, onların Türkiye’den çalındığını da kabul etmiyor.
Zeynep Boz’un çok önemli demeci
Atina ile Londra arasında epeydir devam eden Elgin Mermerleri mücadelesinde kritik adımlardan biri, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkan Zeynep Boz’un Yunan medyasına verdiği bir demeç oldu. Boz’un Elgin Mermerleri hakkında yaptığı açıklama Atina’da sevinçle karşılandı. Son yıllarda Türkiye de tıpkı Yunanistan gibi yurtdışına kaçırılan tarihi eserlerin iadesi konusunda büyük bir hukuk savaşı veriyor.
Zeynep Boz yaptığı açıklamada milattan önce beşinci yüzyıla ait heykellerin Londra’ya götürülmesi konusunda, İngilizlere geçmişte izin verildiğini kanıtlayacak hiçbir belgenin bulunmadığını söyledi. Boz: “Türkiye, o dönemde yasal olarak satılan şeylerle ilgili arşiv belgesine sahip olacak ülkedir. Tarihçiler yıllarca Osmanlı arşivlerini araştırdılar ve iddia edildiği gibi satışın yasal olduğunu kanıtlayan bir belge bulamadılar” dedi.
Türkiye’nin açıklaması mücadelede kilit rol oynayacak
Yunanistan’ın devlet televizyonu ERT’ye de konuşan Zeynep Boz, İngilizlerin belge olarak öne sürdükleri İtalyanca yazılmış bir fermanın ne sultanın imzasını ne de mührünü içerdiğini vurguladı. Dolayısıyla da bu belgenin orijinal olmadığı anlamına geldiğini belirtti.
Zeynep Boz’un açıklamalarına değerlendiren Yunan yetkililer, bu beyanın Elgin Mermerleri konusunda verdikleri mücadelede artık kilit bir rol oynayacağını görüşünde. Boz, UNESCO’nun Paris’teki Kültür Varlıklarının İadesini Destekleme Hükümetlerarası Komitesi’nin son toplantısında İngilz temsilcisinin heykellerin Osmanlı döneminde yasal olarak satın alındıklarını söylemesi üzerine de yaptığı açıklamada bu iddiayı reddetmişti.
Yunanistan Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Kültürel Miras Onursal Müdürü Elena Korka yaptığı açıklamada bu yeni gelişme hakkında şunları söyledi: “Zeynep Boz, tüm arşivlere hakim çok üst düzey bir yetkili ve söylediği şey; yani hiçbir şey bulunmadığı, son derece önemli. Çünkü böyle bir belge hiç var olmadı” dedi.
The Guardian: Yunanistan güçlü bir müttefik kazandı
Türkiye’nin Lord Elgin’in Atina’daki Akropolis’ten eski eserleri çıkarmak için Osmanlı yetkililerinden izin aldığı iddiasını açıkça reddetmesinin ardından Yunanistan iade konusunda yeniden harekete geçti. The Guardian’da yer alan habere göre Atina, Parthenon mermerlerini British Museum’dan geri almak için yürüttüğü kampanyada çok güçlü bir müttefik kazandı. Hatırlanacağı üzere geçen yıl düzenlenen seçim öncesinde mevcut başbakan Miçotakis, tarihi eserleri Yunanistan’a geri getirmeyi bir vaat olarak sunmuştu. Bu vaat seçim sürecinde sık sık dile getirilirken Yunan toplulumda da büyük destek görmüştü.
Elgin Mermerleri, British Museum’da en çok ilgi gören eserler arasında.
Lord Elgin iflas edince mermerleri British Museum satın almıştı
Doktora tezini Osmanlı fermanları üzerine yazan ve yaklaşık 10 yılını İngiltere ve İstanbul’daki arşivleri tarayarak geçiren Elena Korka, mermerlerle ilgili bulduğu tek belgenin Lord Elgin’in Pire limanından İngiltere’ye yaptığı eski eser sevkiyatıyla ilgili olduğunu söyledi. “O döneme dair yazılmış iki belge vardı. Bu belgelerde sevkiyatta bulunanların seramik ve taş parçaları olduğundan bahsediliyordu. Bazılarının üzerinde resimler vardı. Parthenon mermerlerine hiçbir şekilde atıfta bulunulmuyordu. Çünkü Lord Elgin’in alandan hiçbir şey çıkarmak için izni yoktu.”
British Museum, Elgin Mermerlerini iade etmeyi reddediyor.
İskoç aristokrat Lord Elgin’in emriyle çalışan ekipler, Atina’daki Parthenon’u süsleyen anıtsal heykelleri çıkarmaya başladı. Testerelerle yapılan sökme işlemleri 10 yıl sürdü. Yunanistan’ın Osmanlı’ya karşı başlattığı isyana katılan ünlü İngiliz şair Lord Byron, gördüğü manzara karşısında dehşete kapılmış ve bunu yapanları eleştirmişti.
1816 yılında iflas eden Lord Elgin, çareyi Atina’dan kaçırdığı bu tarihi eserleri satmakta bulmuştu. Artık Elgin Mermerleri olarak anılan binlere yıllık bu tarihi eserlerin yeni sahibi British Museum olmuştu. Anadolu’dan da kaçırılan çok sayıda eseri sergilene müze yetkilileri bugüne kadar yaptıkları açıklamada tarihi eserleri satın aldıklarını savunuyor.
British Museum hırsızlık skandalıyla çalkalanıyor
Geçen yazdan bu yana hırsızlık skandallarıyla gündemde olan British Museum’un söylenilenin aksine eserleri korumada yetersizliği de son dönemde tartışma konusu. Aralarında Türkiye, Yunanistan, İtalya ve Mısır gibi ülkeler yaşanan hırsızlık skandalı sonrası kendilerine ait eserlerin bir an önce iadesi konusunda taleplerini iletmişti. Elgin Mermerleri dışında müzede Türkiye’den de kaçırılan çok sayıda tarihi eser var. Datça’daki Knidos antik kentinden kaçırılan Knidos Aslanı, Troya hazineleri, Antalya’daki Ksantos antik kentine ait Nereidler Anıtı, Bodrum’daki Halikarnassos antik kentinden götürülen Mausalos Anıtı bunlardan sadece birkaçı.
Oyunlar ve Bulmacalar