DSÖ’nün farkındalık yüzü Türk aktivist: HIV değil, mpox yüzünden çok büyük ızdırap çektim

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Afrika’nın birçok ülkesinde ortaya çıkan yeni mpox salgını nedeniyle, 2022’den sonra ikinci kez, geçtiğimiz hafta küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. Önceki gün ise Mpox’ın 2024 dalgasında ilk kez, Afrika dışı bir ülkede, İsveç’te bir vaka olduğu açıklandı. Vaka sayısının 17 bine ulaşması, 500’den fazla ölümün gerçekleşmesiyle dünya yeniden salgın alarmına girdi. Londra’da yaşayan 36 yaşındaki Türk aktivist Harun Tulunay, 2022’de yaklaşık 27 bini Avrupa’da olmak üzere 90 binin üzerinde vakaya ulaşan salgın sırasında, halk arasında maymun çiçeği olarak bilinen Mpox virüsüyle enfekte olmuş ve yaşadıklarını sosyal medya hesabından paylaşmasıyla bir anda dünyanın gündemine oturmuştu. Avrupa’daki ilk hastalardan olan Tulunay, DSÖ’nün Mpox bilinçlendirme yüzü olarak uluslararası pek çok mecrada ki bilinçlendirme çalışmalarında yer aldı. 2022’deki salgın sırasında Avrupa’daki ilk hastalardan biri olarak teşhis alan ve DSÖ’de Mpox’ın da içinde bulunduğu enfeksiyon hastalıkları komitesinde hasta temsilcisi olarak yer alıyor.

Yaklaşık 10 yıl önce İngiltere’ye yerleşen ve 2016 yılında HIV teşhisi alan Tulunay önce HIV ile mücadele etti. Hemen HIV tedavisine başlanması sayesinde virüs yükü sıfırlanarak hastalığının bulaştırıcılığı da sıfırlandı ve HIV kontrol altına alındı, Londra’da yaşamını sürdürmeye devam eden Tulunay, pandeminin ilk dalgasında Kovid de geçirdi. Üzerine 2022 Haziran ayında mpox teşhisi ile hastaneye yatırıldı. 11 günü hastanede olmak üzere, hayatının yaklaşık 40 günü kabusa dönen Tulunay, o sürecin hayatının en ağır dönemlerinden biri olduğunu anlatarak “Halen DSÖ’de mpox’ın da içinde bulunduğu enfeksiyon hastalıkları komitesinde hasta temsilcisi olarak yer alıyorum. 2022 yılından bu yana, yani benim mpox hasta yüzü seçildiğimden beri pek çok şey değişti. Bir sürü bilimsel çalışma yapıldı. Özellikle hastalığın bulaşma yöntemleriyle ilgili, aşı ve tedavisine yönelik çalışmalar yapıldı. Daha önce hayvanlarda virüse karşı etkinliği kanıtlanmış, insanlarda da yan etki profili belirlenmiş ama hastalarda hiç denenmemiş bir tedavi (tecovirimat), hastanede yattığım süreçte, çok ağır geçirdiğim için bana da verilmişti. Bu, hap şeklinde bir ilaç tedavisiydi. İlacı almaya başladıktan 5-6 gün sonra gözlerimi açabildim ve ağrım acım dindi” dedi.

2022 yılındaki mpox salgını sırasında Avrupa’daki ilk hastalardan biri olarak yaşadığı tecrübeleri cesurca paylaşmasının ardından, Dünya Sağlık Örgütü’nün hastalığın farkındalık yüzü olarak tüm dünyada bir anda gündeme oturan Türk aktivist Harun Tulunay

Oxford Üniversitesi’nin öncülüğünde ilacın insanlarda virüse etkinliğinin kanıtlanması için büyük bir bilimsel çalışma başlatıldığına ve kendisinin de bu çalışmaya dahil edildiğine değinen Tulunay, “Platinum Trial” adlı bu çalışmanın İngiltere, ABD ve başka ülkelerin de yer aldığı, yüzlerce hasta dahil edilerek uluslararası bir araştırmaya dönüştüğünü söyledi ve şu bilgileri verdi:

“Hastanede yatarken uygulanan tedavimle ilgili verilerim de bu araştırmaya dahil edildi. Ama benim dışımda pek çok hasta, daha çok ayakta atlatan, benim gibi ağırlaşmadan geçiren hastalara bu ilaç tedavisi verildi ve etkinliği kanıtlandı. Ayrıca şu anda zaten geçmişte de kullanılan çiçek aşısının mpox’a etkili olduğu biliniyor. Bu aşı uzun süredir önleyici tedavi olarak da kullanılıyor, pek çok ülkede dağıtılıyor risk grubundaki hastalara. İki doz alındıktan sonra yüzde 95’e varan bir koruma sağladığı ortaya kondu.”

Hem mpox hem de HIV konusunda toplumda ve özellikle Türkiye’de hala önyargıların hakim olduğunu, insanların bilimsel olarak tamamen hatalı görüşlere sahip olduğuna da vurgu yapan Tulunay, “Örneğin kontrol altında, tedavi altında tutulan HIV, risk yaratan, bulaşıcılığı olan bir hastalık değil artık. Emin olun, Covid-19 HIV’den daha riskli şu an. Mpox da aynı şekilde. 40 günlük bir macera var, bunun 11 günü hastanede, 2 haftası evde, 2 hafta sonra tekrar evde kendimi izole ettim. Bunun yarısında ağrı içinde kıvrandığım bir dönem oldu. HIV ile yaşayan birisi olarak söylüyorum, HIV ile ilgili hiçbir zaman bir sağlık problemi yaşamadım. Kovid’den dolayı da başıma büyük bir şey gelmedi. Ama ben mpox’dan çok acı çektim ve o acıları kimsenin yaşamasını istemem. Hastalığı geçiren birisi olarak söylüyorum ki evet kimse aşı yaptırmak zorunda değil, zaten hafif atlatma ihtimali çok yüksek. Ama hiçbir şey olmasa bile kendini haftalarca kapatmak zorunda kalıyorsun. Ayrıca çocuklar, başka insanlar, hayvanlar vb, mpox’dan çok ağır etkilenebilirler. Bir kişi bile sağlıklı değilse, bütün insanları etkileyebilir” dedi.

Tulunay, virüslerin cinsiyet, yaş veya sosyal statü gözetmediğini kaydetti ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Pek çok kadın ve çocuk da bu hastalığa yakalandı. 1960-70 yılından beri de yakalanıyorlar. Herkes ama herkes bu virüslerle karşılaşabilir. Hastaları bir ‘birey’ olarak, insan olarak algılamak gerekli. Eski bir virüs, ekseriyetle Afrika’da görülen bir virüs. Biz hiçbir zaman düşünmedik ki Afrika’da olan bir şey, gün gelir bizi de bulur. Ama ulaşım faktörlerinin değiştiği, seyahatlerin bu kadar çok olduğu dünyamızda, çok kolaylıkla bu virüs bizi de bulabilir.”

Karabük Üniversitesi ‘maymun çiçeği’ açıklaması yapmak zorunda kaldı