Türkiye’nin ilk belediyesi 30 yıl sonra CHP’de: 6. Daire’den Beyoğlu’na dönüşümün hikayesi

İstanbul’un Beyoğlu’su, yüzyıllardır bir semt olmanın ötesinde bir sembol. Burası, Osmanlı döneminde daha çok Batılı ve Hristiyan azınlıkların yaşadığı bir bölge olduğu için her zaman Batılı hayat tarzının da yaşandığı bir yerdi. O yüzden belki, Osmanlı tarihindeki ilk ‘belediye’ burada kuruldu, ilk belediye hizmeti burada verildi.

1994’teki yerel seçimde Beyoğlu Belediyesi’ni Refah Partisi adayının kazanması, Türkiye’de o yıl büyük bir sembolik olay olarak yaşanmıştı. Ama onun öncesi de var; 1989’da yapılan bir önceki yerel seçimde bu ilçede Refah Partisi adına seçime katılan ve seçimi kaybeden bir önemli aday vardı: Recep Tayyip Erdoğan.

Şimdi bu ilçe, 30 yıllık aranın ardından yeniden ve sürpriz şekilde CHP tarafından kazanıldı. Gelin bu sembolik ilçe Beyoğlu’nun öyküsüne daha yakından bakalım:

İlk belediye

Türkiye’de modern belediyeciliğin tarihi Beyoğlu Belediyesi’nin tarihidir dersek yanlış söylemiş olmayız. Kırım Savaşı’nın ardından Osmanlı’da Tanzimat Dönemi’nin karakterine uygun olarak Batılı şehircilik uygulamalarının ilk örneği “6. Daire-i Belediye Nizamatı”yla başladı.

28 Aralık 1857 tarihli “6. Daire-i Belediye Nizamatı” ve 7 Haziran 1858 tarihli “Devair-i Belediyeden 6. Daire itibar olunan Beyoğlu ve Galata Dairesinin Nizam-ı Umumisi” ile belediyecilik uygulamalarının sınırları çizildi.

İstanbul 14 belediye dairesine ayrıldı. Beyoğlu ilk örnek olmasına rağmen buraya “6. Daire” denildi. Bu adı almasının nedeni Paris’te “Sixeme arrondissement” (6. Bölge) diye bilinen belediye biriminin kentin en mamur bölgesi olmasıydı. 6. Daire’nin amacı ticareti düzenlemek ve Avrupai kent hizmeti getirmekti.

6. Daire kurulunca başına Mehmet Kamil Bey getirildi. Kendisi Başhariciye teşrifatçısı olarak yabancılarla ve diplomatik misyonla ilişki içindeydi. Sokakların temizlenmesi, düzenlenmesi, lağım ve su yollarının yapılması ve diğer bazı hizmetlerin getirilmesi kararı uygulamaya kondu.

İlk belediye hizmetleri

İlk iş olarak Beyoğlu ve Galata’nın kadastro haritaları çizildi. Taksim ve Tepebaşı’nda umumi bahçeler yapıldı. Bir hastane kuruldu ve sokakların gazyağıyla çalışan fener aydınlatılması ilk kez Cadde-i Kebir’de (İstiklal Caddesi) başlatıldı.

1859’daki nizamname ile sokakların temizliği ihaleye verildi. Sokaklar üç sınıfa ayrıldı. Birinci sınıf sokaklar her gün, hatta yazın günde iki kez, üçüncü sınıflar haftada bir kez süpürülüyordu. Bahsedilen hizmetler Beyoğlu’nun batılılaşan elit kesimi içindi. Diğer kısımlar özellikle Kasımpaşa, Pangaltı gibi bölgeler ne temizlik ne de imar konusunda bir fayda gördü.

20 Nisan 1924’te Beyoğlu Belediyesi kuruldu. Cumhuriyetin ilk yıllarında Beyoğlu; Beşiktaş, Şişli, Kemerburgaz’ı da kapsıyordu. 1930’da Beşiktaş’ın ayrılması, 1936’da Kemerburgaz’ın Eyüp’e bağlanması, 1954’te Şişli ilçesinin kurulması bugünkü haline zemin oluşturdu.

1970’te mahallelere ayrıldı. 1984’e kadar İstanbul Belediyesi’ne bağlı şube müdürlerince yönetilen Beyoğlu 1984’te büyükşehir ve ilçe belediyeleri için çıkartılan “Yerel Yönetimler Kanunu” çerçevesinde yeniden yapılanarak 45 mahalleyi kapsayan “Beyoğlu Belediyesi” mevcut statüsünü aldı.

Erdoğan kaybetmiş, SHP’den Hüseyin Aslan kazanmıştı

Beyoğlu Belediyesi’ndeki esas seçim yarışı da bu tarihlerde başladı. 1984’te Anavatan Partisi’nden Haluk Öztürkatalay belediye başkanlığına seçildi. 1989 seçimlerinde ise 12 Eylül 1980 darbesinin ardından kapatılan CHP’nin yerine kurulan SHP Beyoğlu’nda seçimleri kazandı. Hüseyin Aslan’ın yüzde 29 oyla kazandığı seçimlerde ikinci olan isimse Türkiye’nin son 30 yılında seçim kaybetmeyecek olan Recep Tayyip Erdoğan’dı. Refah Partisi’nin adayı Erdoğan yüzde 22’de kalarak seçimlerde ikinci olmuştu.

Belediye başkanlığını kazanan Hüseyin Aslan beş yılda ilçenin çehresini büyük ölçüde değiştirecek şeyler yaptı. Dönemin büyük imar inşa tartışmalarının neredeyse tamamı bu ilçe sınırları içinde yaşandı.

Hüseyin Aslan dönemi yapılanlar şöyle:

• 1989 – Gökkafes inşaatı İstanbul Büyükşehir Belediyesi inşaat sınırlarının dışına taştığı gerekçesiyle mühürlendi. Beyoğlu Belediyesi tarafından plan tadilatı yapılarak 1983 tarihinde verilen ilk yapılaşma koşullarına geri dönüldü.
• 1990 – İstiklal Caddesi yayalaştırıldı.
• 1990 – Tramvay yeniden İstiklal Caddesi’ne çıktı.
• 1993 – Gümüşsuyu’ndaki Park Otel’in sekiz katın üstündeki katları yıkıldı.
• 1990 – Hasköy’deki Piri Paşa Hamamı kapatıldı.
• 1992 – Kasımpaşa’da Küçük Hamam – Çatma Mescit Hamamı kapatıldı.

Erdoğan ilk kez Beyoğlu seçimlerinden hapse girdi

1989 yerel seçimlerinde Tayyip Erdoğan Beyoğlu seçimlerini kaybedince partililerle seçim kuruluna gitti. Seçimlere şaibe karıştığını iddia eden Erdoğan sandık Başkanı 2. Asliye Ceza Mahkemesi hakimi Nazmi Özcan’ın alkollü olduğunu iddia ederek kendisini adli tıbba götürmeye çalıştı.

Beyoğlu İlçe Seçim Kurulu’nun şikayeti üzerine Recep Tayyip Erdoğan hakkında 18 aydan iki yıla kadar hapis cezası istemiyle dava açıldı.

Erdoğan 31 Mart 1989 tarihinde polis nezaretinde Beyoğlu Adliyesi’ne getirildi. İfadesi alınan Erdoğan tutuklanması talebiyle mahkemeye sevkedildi. Recep Tayyip Erdoğan tutuklanacağını anlayınca mahkemenin bekleme salonundan uzaklaştı. Erdoğan hakkında gıyabi tutuklama kararı çıkarıldı. Erdoğan’ın cezası sonra para cezasına çevrildi.

Refah, Fazilet ve Ak Parti dönemi

Hüseyin Yıldız’ın ardından Beyoğlu’ndan 1994’ten 2024’e kesintisiz bir Refah, Fazilet ve Ak Parti geleneği başlayacaktı. Beyoğlu’nda sırasıyla Nusret Bayraktar, Kadir Topbaş, Ahmet Misbah Demircan ve Haydar Ali Yıldız belediye başkanı seçildi. 1999’da belediye başkanlığına seçilen Kadir Topbaş 2004’ten 2018’e kadar da Ak Parti’den İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı yaptı.

Refah’a geçtikten sonra Bedri Baykam ve arkadaşları eylem yaptı

Piramid Sanat’ın kurucusu olan sanatçı Bedri Baykam, Beyoğlu’nda 1994 seçimlerini Refah Partisi kazanınca eylem yapmıştı. Bedri Baykam ve arkadaşlarının eylem nedeni bazı restoranlardan içkinin kaldırılması ve yasağın Çiçek Pasajı ile Nevizade’ye de uzayacağı söylentilerdi.

30 yıl sonra Beyoğlu’nun CHP’ye geçmesi üzerine aradığım Bedri Baykam o günleri şöyle anlattı:

“1994 seçimlerinin ardından gericileşen bir ortam vardı. Beyoğlu’nda belediyeyi Refah Partisi kazanınca alkole karışmaya, parklardaki restoranlarda alkol sattırılmamaya başlandı. Nevizade ve Çiçek Pasajı’nda alkol sattırılmayacağı konuşuluyordu. Cemal Reşit Rey Salonu’nda alkol kaldırılınca kendi alkolünle git ve iç diye bir eylem yapmıştık. Eylemlerdeki amacımız kimsenin yaşam tarzına bir müdahale yapılamayacağını söylemekti. İsteyen içer isteyen içmez. İçenin içmeyene, içmeyenin de içene bir söz söyleme hakkı yok. Kimsenin yaşam tarzına bir dayatma yapılamaz. Ertuğrul Özkök o dönemde “Acaba kıyafetlerimize de karışacaklar mı?” diye yazı yazmıştı.”

30 yıl sonra yeniden CHP’de

2019 seçimlerinde de Ak Parti’nin birinci çıktığı Beyoğlu 2024 seçimlerindeyse el değiştirdi.

Beyoğlu’nda kullanılan oyların yüzde 49,22’sini alan CHP adayı İnan Güney yeni başkan seçildi.

Rakibi mevcut Belediye Başkanı ve AK Parti adayı Haydar Ali Yıldız ise oyların yüzde 40,72’sini alarak ikinci oldu.

İnan Güney 1977 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Eğitim hayatına Uludağ Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde başladı ve buradan mezun oldu. Yüksek lisans eğitimine ise Marmara Üniversitesi’nde devam ederek yerel yönetimler alanında uzmanlaştı.

Siyasi kariyerine Beyoğlu ilçesindeki CHP İlçe Başkanlığı ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Grup Yöneticisi olarak başlayan İnan Güney’in son görevi İBB Meclis Üyeliği’ydi.

Kavuşuyoruz🤍

Beyoğlu’nun güzel insanları sayenizde 30 yıllık hasret bitti. Ne kadar mutlu olduğumu, ne kadar kıvanç duyduğumu anlatsam az.

Beyoğlu’nun hakkını bize emanet ettiğiniz için sizlere minnettarım. Hep birlikte çok güzel işler başaracağız.

Beni bu göreve layık gören… pic.twitter.com/FusNDb2iCx

— inan güney (@inanguney) April 1, 2024

Balıkesir’de 78 sene sonra ilk: CHP Ahmet Akın’la kazandı

Üsküdar’ı ilk kez bir kadın yönetecek: Tersaneye girişi yasaktı, belediye başkanı oldu