Atadan Miras: Kırkpınar

Berkem Çağlayan

Hem kültür oluşturmakta hem de oluşturulan kültüre sahip çıkmakta epey zorlandığımız bir ülkedeyiz. Toplumsal refleksin törpülendiği, insanların beraber hareket etmekte zorlandığı bir yer burası. Belki de bu yüzden herhangi bir organizasyona, daha bir elin parmaklarını geçecek kadar bile yaşamadan bir ‘geleneksel’ sıfatı iliştiriyoruz.

Dünya tarihinin en eski spor organizasyonu Kırkpınar Yağlı Güreşleri ise sanki bu toprakların mayasıyla yoğrulmamışçasına 662 yıldır olduğu yerde duruyor. Organizasyonu onca zamanda bir tek Covid tuş edebildi. Yüzyıllara direnen bu organizasyonun memleketin en batı ucunu mesken edinmesi tesadüf müdür bilinmez. Ama ‘geleneksel’ veya ‘tarihi’ gibi sıfatları hakkıyla taşıyor.

Rakamlarla destekleyelim. İyi bir spor takipçisiyseniz bilirsiniz, dünyanın en eski tenis turnuvası Wimbledon’ı ve en eski yol bisikleti yarışı Fransa Bisiklet Turu’nu şu sıralar aynı anda izlemek mümkün. İlki 146, ikincisi 120 yaşında. Dünyanın en eski futbol turnuvası FA Cup ilk kez 152 yıl önce düzenlendi. Yani üçünü toplasanız Kırkpınar’a ulaşmak için hala yaklaşık bir çeyrek milenyum kalıyor geriye. Kırkpınar ise her yıl seyirci ve katılım rekorları kırarak mirasını daha da sağlamlaştırıyor.

Değişim

Gelenekler kolay değişmez. Ama çağa uymak da işin gereği. Hızla değişen bir dünyada yaşıyoruz 662 yıllık bir sporda dönüşüm olmaması mümkün değil. En son 2012’de puanlama sistemi getirildi ama ne güreşlerin kalitesine ne de seyir zevkine katkıda bulunabildi.  Önümüzdeki yıldan itibaren hayata geçirilecek olan yeni formatın ise turnuvanın çehresini kökten değiştirmesi bekleniyor.

Şu anki formata göre Kırkpınar’a katılma hakkı olan tüm pehlivanlar turnuvaya kayıt yaptırabiliyor ve bu da her sene katılımın rekor sayıya ulaşmasına yol açıyordu. Gelecek seneden itibaren tabir caizse kispetini kapan Kırkpınar’a gelemeyecek. Bu yıl başlanan yağlı güreş liginde en yüksek puanı alan 24 pehlivan gelecek yıl direkt Kırkpınar’a katılım hakkı kazanacak. Bu 24 güreşçinin yanı sıra ön elemeyi geçen 8 pehlivan da Kırkpınar’a katılabilecek. Böylece gelecek seneden itibaren Kırkpınar’ın en üst seviyesi olan baş boyunda yalnızca 32 pehlivan güreşebilecek. Seyir zevkini arttırmaya yönelik yapılan bu hamle seyircinin daha çekişmeli, heyecanlı ve kaliteli müsabakalar izlemesine ön ayak olacak.

Kırkpınar’da bir devir kapanıyor: Her çantasını alan gelemeyecek

Favori yok

Kel Aliço’dan Koca Yusuf’a, Kurtdereli Mehmet’ten Adalı Halil’e, Kavasoğlu İbrahim’den Ahmet Taşçı’ya sayısız efsane ve şampiyon çıkardı Kırkpınar. Fakat 21. yüzyıla damga vuran Recep Kara, Ali Gürbüz, Mehmet Yeşil Yeşil gibi isimler de kendi hikayelerini yazıyor.

Bu yıl hiçbir sporcunun ebedi altın kemer iddiasının olmaması ve bol sürprizli geçen son Kırkpınar favori seçimini epey zorlaştırıyor. Üç yıl üst üste şampiyon olan pehlivanlara verilen ebedi altın kemeri 1997’den beri kazanabilen kimse yok. 2009’da Recep Kara, 2011’de Mehmet Yeşil Yeşil, 2022’de ise Ali Gürbüz ebedi altın kemer ihtimaliyle er meydanına çıkmış fakat sonuca ulaşamamıştı.

Geçen seneyi Cengizhan Şimşek’in olağanüstü atakları ve şampiyonluğu ile anımsayabilirdik fakat süreç farklı gelişti. Doping kontrol havuzunda olmasına rağmen 2020 yılının ocak, temmuz ve ekim aylarında yer bildirimi yapmayan Şimşek’in 2022 yılında Kırkpınar’da güreştiği dönem cezalı olduğu ortaya çıktı ve unvanı elinden alındı. Mart ayında 3 ay 15 gün hak mahrumiyeti cezası alsa da Kırkpınar’a günler kala cezası sona erdi. Geçen hafta Bursa’da sezonun ilk başpehlivanlığını kazandı. Form durumu soru işareti fakat kendini yeniden ispatlama motivasyonuyla geleceği kesin.

Geçen yıl fırsat tepen Ali Gürbüz, bu sene beşinci kez Kırkpınar şampiyonu olmaya çalışacak. Babası Recep Gürbüz’ün 1988 yılında şampiyon olduğu Kırkpınar çayırlarında çıktığı 52 maçın 46’sını kazanan Gürbüz, uzun boyu, aile mirası yeteneği ve tecrübesiyle en dikkat edilmesi gereken isimlerin başında geliyor.

Bu yıl başlayan Yağlı Güreş Ligi’nin lideri Orhan Okulu bu senenin en formda ismi. 654 ve 657. Kırkpınar Başpehlivanı Okulu, dokuzuncu kez Kırkpınar’a katılacak.

Survivor’la tanınırlığı artan İsmail Balaban da en ciddi şampiyonluk adaylarından biri. 2013 ve 2017 şampiyonu Balaban, Kumluca ve Kaş’ta kazandığı turnuvalarla Kırkpınar öncesi rakiplerine de gözdağı vermiş oldu.

Geçen sene ilk kez Kırkpınar’ın en üst seviyesi olan baş boyunda mücadele eden Mustafa Taş, büyük bir sürprize imza atarak finale çıkmış, Şimşek’in unvanının alınmasıyla da şampiyon ilan edilmişti. Son şampiyon çok iyi bir sezon geçirmese de 2022’deki başarısı özgeçmişinde parlak duruyor.

Kariyerinin 16. Kırkpınar’ına katılmaya hazırlanan, dört kez de Kırkpınar’da altın kemeri kuşanan efsane güreşçi Recep Kara artık 41 yaşında ve bir şampiyonluk daha arayacak. Bu senenin en formda isimlerinden Hüseyin Gümüşalan, 2021 finalisti İsmail Koç, geçen senenin üçüncüsü Tanju Gemici ile Ertuğrul Dağdeviren ve son olarak 2009-2010 başpehlivanı Mehmet Yeşil Yeşil’in de adını favori listesine mutlaka anmamız gerekiyor.

‘Kırkpınar Ağası’ Seyfettin Selim

Ağalık geleneği Kırkpınar Güreşleri’nin en önemli öğelerinden biri. Bir saygınlık göstergesi. Bu unvan final güreşine yakın bir zamanda yapılan açık arttırmayla alınıyor. Kazanan isim gelecek senenin “Kırkpınar Ağası” seçiliyor. Ağanın eli ‘tutuluyor’ yani.

Geçen sene yapılan açık arttırmayı 4 milyon 22 bin lirayla kazanan iş insanı Seyfettin Selim, bu sene 14. kez ağalık yapma onuruna erişecek. Ağalıkta da tıpkı başpehlivanlıkta olduğu gibi altın kemer uygulaması var. Üç sene üst üste ağalık yapan kişiler altın kemeri kuşanıyor. Ata sporu yağlı güreşi seven birisi olmadığı sürece ağalığı devretmeyi düşünmediğini söyleyen Selim, bu sene yapılacak açık arttırmayı kazanırsa dördüncü altın kemerini alacak. Selim, böylece tarihin en fazla altın kemerine sahip ağası rekorunu da geliştirmiş olacak.