Tarımsal üretim planlanmasında stratejik ürünler belli oldu

Son günlerde tarım sektöründe en çok tartışılan konular arasında çay alım fiyatları ve Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) hububat alım fiyatları bulunuyor. Yakında mısır, ayçiçeği, şekerpancarı ve pamuk alım fiyatlarının da gündeme geleceğini hepimiz biliyoruz. Düşük alım fiyatları, diğer tarımsal ürünlerin alım fiyatlarının ne olacağını şimdiden ortaya koyuyor.
Ancak bu yıl ekim sezonunun başlayacağı ekim ayında ülkemizin tarımsal üretim planlamasına geçiş yapması bekleniyor. 14 Eylül 2023 tarihinde yayınlanan “TARIMSAL ÜRETİMİN PLANLANMASI HAKKINDA YÖNETMELİK” ile ülkemizde tarımsal üretim Tarım ve Orman Bakanlığı’nın iznine tabi oldu. Bu yönetmelikle amaç arz ve talep miktarı dikkate alınarak tarım havzası veya işletme bazında hangi ürün veya ürün gruplarının üretileceğinin belirlenmesi, stratejik ürünlerde arz güvenliğinin korunması, ülke ihtiyacına göre asgari ve azami üretim miktarlarının tespit edilerek ürün fazlası veya eksikliğinin oluşmasının önüne geçilmesi sağlanacak. Üretim planlamasında ilk hedef yeterlilik sağlanması kadar çiftçimizin bir yıl para eden ürününün ertesi yıl yerlerde sürünmesini önlemek.
Bu yıl alım fiyatları memnun etmezken yapılacak tarımsal üretim planlamasıyla gelecek yıl çiftçi memnun kalacak mı? Tarım ve Orman Bakanlığı’nın üretim planlaması kapsamında hangi ürünleri stratejik görüp planladığına bakmak gerekir?

Tabloda yer alanların çoğunluğu üretimin yetmediği ve ithal ettiğimiz bitkisel ürünler. Geçen yıl buğday üretimimiz 22 milyon ton olmasına karşın 11,7 milyon ton ithal ettik ve 1,4 milyon ton buğday ihraç ettik. Üretime dış ticaret farkını koyduğumuzda ülkemizin ihtiyacı 32,3 milyon ton buğday mı diyeceğiz? Ülkemizin 35 yıldır aynı olan ortalama 20 milyon ton üretim ile devam edip aradaki farkı ithal mi edeceğiz? Planlamanın amacı dışarıya karşı hangi anlamda işlev görecek?
Aynı durum ayçiçeği için de geçerli. Ülkemizin 4,5 milyon ton ayçiçeği üretmesi gerekirken biz ancak yarısını üretiyoruz. Geriye kalan kısmı ithalatla karşılıyoruz. Aynı durum tekstil, yağ ve yem sanayiine hammadde sağlayan pamukta da geçerli.
Bu durumda ne yapacağız? Örneğin son 12 yıldır ortalama 160 bin ton üretimi olan soya fasulyesi üretimini nasıl artıracağız? Eğer planlama ülke ihtiyaçlarını karşılayacak kadar ise fiyatlar yükseldiğinde ithalat yapılacak mı?
Yine başka bir örnek vermek isterim. Biz elimizdeki kaliteli mercimeği dünyaya satıp dünyadan daha düşük proteinli mercimek ithal edip vatandaşımıza yediriyoruz. Artık bu uygulamaya son verilecek mi? Kendi vatandaşımız hak ettiği kaliteli ürüne ulaşabilecek mi?
Buğday kadar önemli ve büyük bir sorunumuz hayvansal üretim. Her yıl milyonlarca dolar parayı canlı hayvan, et ve yem ithalatına harcıyoruz. Sadece yem bitkileri üretimi planlaması ile hayvancılıkta yaşanan sorunları aşabilecek miyiz? Çobanın bile artık dışarıdan getirildiği bu sektörde mera ıslahının daha öncelikli olması gerekmez miydi?
Sorulacak çok soru var ancak Tarım ve Orman Bakanlığı bilgilendirme yapmadığı için sanırım planlamada “Kervan yolda düzülür” mantığı ile devam ediyor. Sonuçta temel prensibimiz nedir? İhtiyacımız=(Üretim+İthalat)-İhracat mı olacak? Yoksa sadece içerideki ihtiyaca mı göre belirlenecek? Eğer sadece içerideki ihtiyaca göre belirlenecekse tarım dış ticaretimiz ithalata bağımlı kalmaya devam edecektir. En önemlisi ithalat içeride bir fiyat düzenleme argümanı olarak kullanılmaya devam edecek mi? Tüm bu cevap bekleyen ve daha sorulmayan yüzlerce soruya cevap verebilecek, çiftçi lehine bir planlamanın olması gerekir.

Tarımda üretim rekorları kırılıyor ama fiyatlar düşmüyor

Tarımda ezbere üretim dönemi bitiyor