İyi bir lider olmak için hazırlık yapmak gerekli mi? Yoksa -daha kolayı var- lider doğulur mu?

Yaptığım işten en tatmin olduğum zamanlar, birlikte çalıştığım liderlerden öğrendiğim ve bildiklerimi anlattığımda dinleyen ve uygulayan liderlerle çalıştığım zamanlardı.

Dolayısıyla hangi işte çalışırsak çalışalım bilgisine ve yöneticiliğine saygı duyduğumuz, ustalığından ve deneyiminden faydalandığımız ve değerlerimizin örtüştüğü -en azından adil, şeffaf, kapsayıcı gibi en temel olanlar- liderler hayatımızda önemli rol oynarlar.

Benim liderlik tanımım; elindeki kaynakları kullanarak çevresine fayda sağlayan, yıllardır devam eden geleneksel işlerde ve süreçlerde köklü değişiklikler yapma cesareti olan ve bunu gerçekleştiren, yenilikçi, inatçı ve kararlı, iyi bir dinleyici, sürekli öğrenen ve empati sahibi kişilerdir.

30 yıldan fazla süren kariyerimde 11 yönetici ile çalıştım. Bana göre dünyanın en iyi yöneticisi ile de en kötü yöneticisi ile de çalıştım. “Bana göre” diyorum, çünkü hepimize göre liderlik kriterlerinin farklı olduğuna inandığım için böyle söylüyorum.

Tek şirkette çalışmama rağmen üç yılda bir yönetici değiştirmişim. Aslında farklı kültürlerden, farklı disiplinlerden ve kurum kültüründen gelen liderler (aslında insanlar) farklı izler ve deneyimler bırakıyor. Türk’ü, İrlandalısı, Güney Afrikalısı, Kosta Rikalısı gibi farklı işler ve kültürlerden gelen bu insanlardan öğrenmeye çalıştım. İşin güzel tarafı da bu.

Yıllar geçse de aklımızda kalan iyi ve kötü liderler olur. Geçmişte birlikte çalışıp başka işlerde veya ülkelerde devam ettiğimiz arkadaşlarla bir araya geldiğimizde genelde ilk açtığımız konu, iyi yaptığımız işler ve eski patron ve müdür anılarıdır.

Liderliğe giden yolda iyi hazırlık yapılmalı, hem şirket içinde hem de şirket dışında izlenen, takip edilen ve kendine has -otantik bir lider olmak için-lider adaylarının yapması gereken ciddi ödevler var. İşte onlardan bazılarını toparlamaya çalıştım:

Liderlik öğrenilir

İyi liderleri takip edip, onlardan öğrenmek için sorular sorup neyi nasıl düşündüklerini anlarsanız bu süreç kolaylaşır. En iyi öğrenme modeli iş başında birebir mentorlukla olur. Size iyi gelen liderleri başta takip edip, onlardan örnek alsanız da sonunda kendinize özgü liderlik özelliklerinizi kendiniz yaratacaksınız.

Kendinize has oluşturduğunuz liderlik modeli veya formülünün başarısı, birlikte çalıştığınız paydaşları tek bir amaca götürecek motivasyonu yaratması ve harekete geçirmesiyle ölçülür.

İyi bir liderin tek başarı kriteri vardır: İyi bir amaç yaratmak ve tüm paydaşları bu amaç için yola çıkarmak, sonuna kadar mücadele etmelerini sağlamaktır.

Liderler sabırla anlatır ve öğretir, bilmediklerini öğrenirler. Liderler takımlara öncülük etmek ve amaca ulaşmak için önde giden kişilerdir. Korkusuz ve cesurdurlar. Yolda bilmedikleri sorunlarla karşılaştıklarında ekipten veya dışarıdan sorunu çözecek insanlara danışırlar.

“Her şeyi ben bilirim, ben yaparım” demezler. Bildiklerini herkes öğrensin diye, işte, üniversite buluşmalarında veya stajyer toplantılarına gönüllü olarak katılır ve tüm soruları içtenlikle yanıtlarlar.

Liderler alçak gönüllüdür, kibir lafını bilmezler.

“Kendini unutmak” anlamında da düşünebiliriz. Yaptığımız her işte, bulunduğumuz her ortamda etiketlerimizi ve unvanlarımızı unutarak konuşmak ve davranmaktır. İyi bir lider “Ben sizin liderinizim” demeye ihtiyaç duymayan kişidir.

Liderliğin yaşı yoktur

Bu kişisel özelliklere ve yetkinliklere sahip kişiler liderlik yapabilirler. Daha erken yaşlarda liderlik sorumluluğu verilen kişiler daha hızlı, daha empati kurarak ve herkesi dinleyerek liderliği öğrenir.

İlk müdürlüğümü 30 yaşında aldım. Bana bağlı 20 kişilik ekipten sadece 3 arkadaşı ben seçtim; diğer arkadaşlar, diğer müdürler tarafından benim yeni kurulan ekibime atandı ve hepsinin hem yaşları hem de tecrübeleri benden büyüktü. İşte benim deli cesaretim ve eski işim nedeniyle kurduğum sağlam bağlar arkadaşların büyük deneyimi ile birleşti ve biz biraz tozu dumana kattık.

O kadar güzel ve heyecanlı işler yaptık ki, neredeyse eve gitmemek için kendimize işler ve seyahatler yaratıyorduk.

Lider iyi bir takım kurar ve işin geleceğini garanti altına alır

İyi bir lider kendine güvenen ve kendisinden daha yetkin olan ekip arkadaşlarını seçer. Çünkü kendine güvenen bir lider, takımı iyi ekip arkadaşlarıyla daha iyi ve hızlı bir şekilde hedefe ulaştırır.

Liderin en önemli görevi başka bir role atandığında yerini alabilecek, kendi seçip yetiştirdiği bir kişiyi bulabilmektir. Bu, sadece kendi rolü için değil, tüm önemli roller için geçerli bir sorumluluktur. İyi yetenekleri çekmek, onlara önemli sorumluluklar vermek ve liderler yetiştirmek liderin görevidir.

Lider ekibine inanır ve güvenir

50’li yaşlarımda (20 küsur yıldır aynı şirkette çalışırken ve 10 küsur yıldır genel müdürlük yaparken), şirketim ünlü bir İK şirketine tüm üst yönetim için bir kişilik değerlendirmesi yaptırttı. Değerlendirme sonucunda bu ünlü şirketin değerlemeyi yapan yetkilisi bana ekibime çok fazla güvenmek ve kritik işleri onlara çok hızlı devretmek gibi bir zayıf noktam olduğu söyledi.

Oysa benim bildiğim bunlar iyi bir yöneticinin yapması gereken işlerdi. Değerlendirmeyi yapan kişi bana “İnsanlara bu kadar çok nasıl güveniyorsunuz” diye sordu. Ben de ona “Çünkü ekibimi ben seçtim, değerlerini biliyorum, onları sadece işte değil iş dışında da iyi tanıyorum, çoğu kararı birlikte alan bir ekibiz” dedim. “Ayrıca burası küçük bir kırtasiye dükkanı değil; kasayı bırakıp çıkmaktan bahsetmiyoruz. Büyük şirketlerde tüm işlem ve süreçleri kontrol eden bir finans ve denetim ekibi vardır” diye de ekledim.

Son söz olarak “Değerleriniz benimkilerden farklı olabilir, ama işi yöneten benim” dedim ve tartışmayı sonlandırdım. Değerlerim tartışmaya ve yoruma açık değildir çünkü, bana aittir ve kırmızı çizgimdir.

Lider tüm paydaşlarına ve gezegene karşı sorumludur

Yaptığımız iş gereği ve büyük amacımız doğrultusunda hep daha çok satmak ve daha çok büyümek istedik. Dünyada daha fazla ülkede olmak, her gittiğimiz ülkede ürünlerimizin insanların elinde olması ve keyif vermesi amacındaydık. Bunun için çalıştığımız her ülkede en iyisi olmayı ve diğer kıtalar, ülkeler için fon yaratmayı hedefledik.

Ancak bu hedefin en tepesine tüm paydaşlarımızla birlikte çalışmak ve onlar için çaba göstermek amacını koyduk. İşin devamlılığı ve büyüme elbette tüm paydaşlar için çok önemli, ancak bazen daha önemli konular hedeflerimizi şekillendirir.

Lider iş dışında da etki yaratan işleri işi olarak görür

Lider ülkenin ve gençlerin geleceği konusunda sorumluluk alır. Kendi zamanını ve şirket kaynaklarının önemli bir bölümünü ülke, gençler, endüstri ve kurum için orta ve uzun vadeli konulara yatırır.

İşin, hayatın, gelecek nesillerin devamlılığı için riskli ve önemli kararlar vermekten çekinmez.

Kısa dönem değil, uzun dönem bakış açısına sahiptir

Kısa dönem kâr ve pazar payı peşinde paşa odaklı yöneticiler, uzun vadede kalıcı olmazlar, olmalılar. Uzun dönem düşünceyle hareket eden ve strateji seçen ekipler her alanda başarılı olur.

Lider iyi bir dinleyicidir

Dinleyen lider, daha hızlı yol alır, daha çok takip edilir ve saygı duyulur. Arkasında yetki verdiği ve güçlendirdiği daha mutlu ve daha güçlü bir ekip bırakır.

Bilinçli bir hazırlıkla kendimizi işe ve takımları yönetmeye hazırlamak mümkündür.

Şirketlerde birden fazla ve çok sayıda liderlik rolü vardır. Her bir rolün insanlar ve iş üzerinde farklı etki alanları vardır.

Bazı durumlarda, adınız lider veya müdür olmasa da, o rolü davranışlarınız, insanlar ve iş üzerindeki etkiniz ve iş sonuçlarınızla doğal bir şekilde yerine getirebilirsiniz.

Kendinizi işin sahibi gibi görmek ve işi, ekibi sahiplenmek ve iş sonuçlarının sorumluluğunu almak, sizi takımlarda iki adım öne çıkarır.

Bu doğal liderlik, zamanla sizi her liderlik rolü için aday yapar. İşi ve süreçleri çok iyi bilmek ve hatasız yapmak yerine, o işi hatasız yapan ekipleri yönetme ve koordine etme, işi ve insanları birbirine bağlama yetkinliği çok daha önemli bir hale gelir.

Üst pozisyonlara yükselmek için her çalışanın bir beklentisi vardır ve olmalıdır. Ancak bu konuda düşünen, yetkinliklerini geliştiren ve iyi ilişkiler kuranların şansı diğerlerine göre artacaktır.

Çalışarak ve öğrenerek herkes iyi bir lider olur.