Lityum iyon pilin öncülerinden Nobel ödüllü John Goodenough öldü

Teksas Üniversitesi, pazartesi günü yaptığı açıklamada Nobel ödüllü bilim insanı John Goodenough’un pazar günü Teksas’taki bir destekli yaşam tesisinde hayatını kaybettiğini bildirdi. 100 yaşında hayatını kaybeden Goodenaugh’un ölüm nedeni hakkında bilgi verilmedi.

Goodenough’un 37 yıl boyunca öğretim üyesi olarak çalıştığı Teksas Üniversitesi’nin rektörü Jay Hartzell, onun ‘kariyeri boyunca bilimsel araştırmaların en ileri noktasında duran bir öncü olduğunu’ söyledi.

2019’da Nobel Kimya Ödülü’nü İngiltere doğumlu ABD’li bilim insanı M. Stanley Whittingham ve Japon Akira Yoshino ile paylaşan Goodenough, aynı zamanda bu ödüle layık görülen en yaşlı kişi de oldu.

Lityum pilin öyküsü

Whittingham 1970’lerde en hafif metal olan lityumun elektronlarını serbest bırakma özelliğinden faydalanarak iki voltun biraz üzerinde güç üretebilen bir pil yapmıştı. 1980 yılına gelindiğindeyse Goodenough, Whittingham’ın çalışmasını geliştirerek pilin ucunu oluşturan iki elektrottan biri olan katotta kobalt oksit kullandı ve böylece pilin kapasitesini iki katına çıkararak, daha fazla enerji depolayabilen ve daha yüksek gerilim üretebilen bir pil elde etti.

Ne var ki bu pil, patlayıcı özelliği olmasından dolayı ticari kullanım için hâlâ tehlikeliydi. Yoshino 1980’lerdeki çalışmasında, uçucu özellikteki saf lityumu bataryadan çıkararak, bunun yerine daha güvenli olan lityum iyonlarını kullandı. Böylelikle ilk hafif, güvenli, dayanıklı ve şarj etmeye uygun ticari bataryalar 1991 yılında piyasaya sürüldü.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Goodenough’a ödülü verirken, “Bu şarj edilebilir piller, cep telefonları ve dizüstü bilgisayarlar gibi kablosuz elektronik cihazların temelini oluşturuyor. Elektrikli arabalara güç sağlamaktan yenilenebilir kaynaklardan enerji depolamaya kadar her alanda kullanılabildiğinden fosil yakıtsız dünyayı da mümkün kılıyor” açıklamasını yapmıştı.

Devrim yaratacaklarını hayal bile etmemişler

Goodenough ve ekibi son yıllarda katı hal elektroliti ve lityum ya da sodyum metal elektrotlar kullanan bir ‘cam’ pil de dahil olmak üzere enerji depolamaya dair yeni arayışlar içindeydi.

Nobel’i aldığında “97 yaşına kadar yaşarsanız her şeyi başarabilirsiniz” diyen Goodenough, 65 yaşındayken kendisinden emekli olmasının beklenmemesinden mutlu olduğunu da söylemişti.

İsmi çoğu insan insan için bir şey ifade etmese de Goodenough’un araştırmaları, günümüzün taşınabilir telefonları, tabletler ve şarj için prize takılan hemen her şeyde artık kanıksanmış bir teknoloji devriminin kilidinin açılmasına yardımcı oldu.

Lityum-iyon piller ilk gerçek taşınabilir ve şarj edilebilir piller oldu ve geliştirilmesi de 10 yıldan fazla sürdü. Whittingham, 2019’da yaptığı açıklamada yıllar önce yaptığı çalışmanın dünya üzerinde bu kadar derin bir etkisi olacağını hiç düşünmediğini söylemişti. Goodenough da onu destekleyerek, “Bu çalışmanın güzel olacağını ve bazı konularda insanlara yardımcı olacağını düşünmüştük ama elektronikte ve diğer konularda devrim yaratacağını hiç hayal etmemiştik” demişti.

Lityum pillerin yerine sodyum piller geliyor