Çalkantılı sular: Karadeniz, nasıl Ukrayna savaşının sıcak merkezi haline geldi?

Bir yanda Rus savaş gemileri Karadeniz’in yüzeyinde devriye geziyor, Ukrayna kentlerine füzeler fırlatıyor ve oluşturduğu fiili ablukayı delmeye çalışabilecek her gemiyi ‘düşman’ olarak görmekle tehdit ediyor. Öte yandan Ukrayna’ya ait insansız deniz araçları, Rus limanlarına ve gemilerine doğru gizlice patlayıcı taşıyor ve bu da Kiev’in cephaneliğinde giderek büyüyen bir tehdit oluşturuyor. Gökyüzünde, NATO ve müttefiklerinin gözetleme uçakları ve insansız hava araçları uluslararası sular üzerinde uçarak, Moskova’nın saldırılarını önlemek için kullanılabilecek istihbaratları topluyor.

Ukrayna, Rusya ve Türkiye, Romanya ve Bulgaristan olmak üzere üç NATO ülkesinin çevrelediği Karadeniz, Moskova’nın geçen ay Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekilmesinin ardından giderek daha tehlikeli bir askeri ve jeopolitik gerilim kazanı haline geldi. Cephedeki şiddetli çatışmalardan uzak olan Karadeniz, buna rağmen Rusya ve NATO ülkeleri arasında çatışma riskini artıracak bir güce sahip. Amerikan gazetesi The New York Times Karadeniz’i konu alan kapsamlı bir haber analiz yayınladı.

Chicago Küresel İlişkiler Konseyi’ni yöneten eski bir NATO Büyükelçisi olan Ivo Daalder, NYT’ye verdiği demeçte, “Karadeniz artık bir çatışma bölgesi. NATO için en az Batı Ukrayna kadar önemli bir savaş bölgesi” diyor.

Tahıl anlaşmasından çekildikten sonra Ukrayna ekonomisi için büyük bir öneme sahip tahıl sevkiyatını engellemek isteyen Rusya, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarını vurdu ve hatta bir NATO üyesi olan Romanya’ya birkaç yüz metre mesafedeki Tuna Nehri üzerindeki bölgeleri hedef aldı. Bu da NATO’nun savaşın içine çekileceği korkularını daha da artırır oldu.

Ukrayna da geçen hafta Rus gemilerine art arda iki saldırı düzenleyerek misilleme yaptı, kendi kıyılarından yüzlerce mil ötedeki Rus limanlarını vurabilen insansız deniz araçlarıyla yeni kapasitesini gösterdi. Ayrıca Rusya’nın Karadeniz’deki altı limanının ve bu limanlara yakın bölgelerin bir sonraki duyuruya kadar ‘savaş riski’ taşıyan bölgeler olarak kabul edileceği uyarısında bulundu.

Ukrayna donanmasının komutanı Tuğamiral Oleksiy Neizhpapa, mayıs ayında ‘Rusya’nın Karadeniz’in uluslararası sularındaki zorbalığına karşı daha güçlü bir yanıt verilmesi gerektiğini’ savunurken, “Düşman kıyılarından başlayarak kendi kıyılarımızı savunmalıyız” dedi.

NYT’den Mark Santora ve Steven Erlanger’a göre, Karadeniz’in kontrolü için verilecek bir savaşın küresel enerji piyasaları ve dünya gıda kaynakları üzerinde etkileri olabilir. Ayrıca ittifakı doğrudan Rus kuvvetleriyle çatışmaya sürüklemeden uluslararası hukukun temel ilkelerinden biri olan denizde serbest dolaşım hakkını korumaya çalışan NATO için de yeni zorluklar doğurabilir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yıllardır Moskova’nın Karadeniz çevresindeki nüfuzunu artırmaya çalışıyor, deniz kenarındaki limanları ve tatil şehirlerini geliştirmek için devlet parasını akıtıyor ve Moskova’nın güney filosu için bölgedeki deniz tesislerinde Rus askeri gücünü artırıyor. 2014 yılında Kırım’ın ilhakında asıl amaç da sıcak sulara inmekti. Bu deniz, NATO için de bir o kadar önemli. NATO üyeleri olan Türkiye, Romanya ve Bulgaristan Karadeniz’de toplamda dört önemli limana ev sahipliği yapıyor. NATO’nun müttefik olarak kabul ettiği Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna da bölgede yer alıyor.

NYT, yazısında Türkiye’nin Karadeniz’deki tırmanmayı önlemek için attığı adımlara da değiniliyor. Savaş başında 1936 tarihli Boğazlar Sözleşmesi uyarınca İstanbul ve Çanakkale Boğazları üzerinden Karadeniz’e giriş ve çıkışı kontrol eden Türkiye, Rus ve Ukrayna savaş gemilerinin Boğazları kullanmasını da yasakladı. Bununla birlikte Türkiye, müttefiklerinden de savaş gemilerini Boğazlardan uzak tutmalarını istedi.

Ukrayna savaşı mevcut sınırlarının dışına çıktı: Zelenski’yi hedef alan suikast planı engellenmiş