Afrika’da bu kez Gabon’da darbe oldu: ’12 Öfkeli Adam’ yönetime el koydu

Gabon’da cumartesi günü gerçekleştirilen seçimlerin ardından ulusal televizyon binasına giren 12 kıdemli asker, yönetime el koyduklarını ilan etti. Seçimlerin iptal edildiğini ve ülke sınırlarının kapatıldığını duyuran askerler, Cumhurbaşkanı Ali Bongo’yu ev hapsine aldıklarını açıkladı.

Açıklamada, “Savunma ve güvenlik güçleri olarak Kurumların Geçiş ve Restorasyon Komitesi’nde (CTRI) birleştik. Gabon halkı adına mevcut rejime son vererek barışı savunmaya karar verdik” denilirken bu kararın gerekçesi olarak sorumsuz, öngörülemeyen yönetim ve bunun sosyal uyumu bozarak ülkeyi kaosa sürükleme riski gösterildi.

Ülkede 800 binden fazla kayıtlı seçmen hafta sonunda yerel milletvekillerini, ulusal meclis üyelerini ve bir sonraki cumhurbaşkanını belirlemek için sandık başına gitmişti. 64 yaşındaki Ali Bongo Ondimba, devleti 41 yıldan fazla yöneten babası Omar Bongo Ondimba’dan 2009’da görevi devralmış ve son seçimlerde üçüncü kez bu göreve seçilmişti.

Haftasonu yapılan seçimde oy sayım işlemi sürerken internetin kısıtlanması hükümeti eleştirilerin hedefine koymuştu. Oy verme işleminin son saatlerinde şiddet gerekçesiyle sokağa çıkma yasağı uygulanmıştı. Muhalefet seçime hile karıştırıldığını öne sürmüştü.

Gabon’da cumhurbaşkanı seçim sonuçlarının ilanından sonra ulusal televizyon binasına giren bir grup asker, yönetimi ele geçirdiklerini açıkladı https://t.co/wa8Tlt44Ny pic.twitter.com/nAjPIzknTF

— Anadolu Ajansı (@anadoluajansi) August 30, 2023

Darbeciler: Geçiş hükümetinin liderine daha karar vermedik

Darbenin arkasındaki isim General Brice Oligui Nguema, kurulacak geçiş hükümetinin liderinin kim olacağına henüz karar vermediklerini belirterek, Cumhurbaşkanı Ali Bongo’nun ise artık emekliye ayrıldığını kaydetti. Fransız Le Monde’un sorularını yanıtlayan General Nguema kendisini Gabon’un yeni lideri olarak görüp görmediğine ilişkin soruya “Kendimi henüz böyle konumlandırmıyorum. Geçiş hükümetinin liderine, generallerle yapacağımız toplantıda birlikte karar vereceğiz” dedi.

Gabon’da bir süredir halkın yönetimden memnun olmadığının altını çizen General Nguema, bunun ötesinde Cumhurbaşkanı Bongo’nun 2018’de felç geçirdiğine işaret ederek, cumhurbaşkanının bir süredir hasta olduğunu belirtti. Nguema, Cumhurbaşkanı Bongo’nun 3’üncü kez aday olmaya da hakkı bulunmadığını, buna karşın Bongo’nun anayasayı çiğnediğini söyledi.

2019’da da darbe girişimi olmuştu

Afrika’nın önemli petrol üreticilerinden biri olan Gabon’da, 2019’da da darbe girişimi olmuştu. Ali Bongo’nun yurt dışında olduğu sırada Teğmen Kelly Ondo Obiang liderliğindeki bazı askerler, 7 Ocak 2019’da ulusal radyoyu ele geçirerek bildiri okumuştu. Ancak isyancı askerler Gabon Ulusal Jandarma Müdahale Birimi tarafından yakalanmıştı.

Darbeler bölgesi Afrika’da Gabon’dan önce Sudan, Çad, Mali, Burkina Faso ve Nijer’de de darbe meydana gelmişti.

Sudan’da 1989’da darbeyle devletin başına geçen Ömer el-Beşir, Nisan 2019’da askeri müdahaleyle devrildi. Darbe sonrası iç savaşa sürüklenen ülkede henüz istikrar sağlanamadı.

Bağımsızlığını kazandığı 1960’tan bu yana birçok askeri darbe gören Burkina Faso’da da ordu, ülkedeki güvenlik durumunu gerekçe göstererek Eylül 2020’de iktidara el koydu ve Yüzbaşı İbrahim Traore ülkenin lideri oldu.

Mali’de Ağustos 2020’de İbrahim Baubacar Keita’nın devrilmesiyle başa geçen cunta, geçiş sürecinin sivil kanadının kilit konumdaki askerleri kabine dışında bırakmak istemesi üzerine Mayıs 2021’de yeni bir darbe daha yaptı.

Mali’nin komşusu Gine’de de devrik lider Alpha Conde’nin Anayasa’yı değiştirerek 3’üncü dönem de cumhurbaşkanı adayı olması ülkede darbeye giden sürecin başlangıcı oldu. 82 yaşındaki Conde, yaş ortalamasının 18 olduğu Gine’de Ekim 2020’de 3’üncü kez seçilerek başa gelmeyi başarsa da iktidarı hayal ettiği gibi olmadı. Conde, 6 Eylül 2021 tarihinde 2018’de oluşturduğu elit timin başına bizzat getirdiği Yarbay Mamady Doumbouya tarafından devrildi.

Nijer’de ise 2021 seçimlerini kazanan Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum, kendilerine “Vatanı Koruma Ulusal Konseyi” adını veren bir grup asker tarafından 26 Temmuz’da yapılan darbeyle devrildi.

Türkiye: Gelişmeleri izliyoruz

Gabon’daki darbeye uluslararası tepkiler yükselirken, Türkiye de bölgedeki gelişmeleri dikkatle takip ettiğini duyurdu. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Gabon’da yaşanan gelişmeleri yakından ve dikkatle takip ediyoruz. Ülkede barış ve istikrarın tesisini temenni ediyoruz” ifadesi kullanıldı.

Gabon’da Yaşanan Gelişmeler Hk. https://t.co/5qBKSWCDhz pic.twitter.com/ILdmaFXkKb

— T.C. Dışişleri Bakanlığı (@TC_Disisleri) August 30, 2023

Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, darbe için “Tüm bölgedeki istikrarsızlığı artırır” dedi.

Fransa Başbakanı Elisabeth Borne, Fransız büyükelçilerin özellikle yurt dışındaki krizlerde Fransız vatandaşlarına desteklerini daha titiz şekilde yürütmeleri gerektiğini kaydederken, Ukrayna-Rusya Savaşı, Sudan’daki durum, Nijer’deki darbe gibi ciddi krizlere dikkati çekerek “İletişim, uluslararası arenada ciddi bir muharebe haline geldi. Bu muharebeyi yürütmemiz gerek” diye konuştu.

Çin’de Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Vınbin, yaptığı açıklamada, “Gabon’daki tüm taraflara ülkenin ve halkın temel çıkarlarını gözetmeye, anlaşmazlıkları diyalog yoluyla çözmeye ve normal düzeni en kısa zamanda tesis etmeye çağırıyoruz” dedi. Vınbin ayrıca, Cumhurbaşkanı Bongo’nun kişisel güvenliğinin garanti altına alınması çağrısı yaptı.

Nijer üç yıl içinde demokrasiye dönüş sözü verdi