Zam sağanağı hız kesti, tüketicinin güveni arttı ama ‘iyimserliğe’ daha çok var

Son üç aydır ardı ardına düşen tüketici güven endeksi eylül ayında yükselişe geçti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi, ağustos ayında 68,0 iken eylül ayında yüzde 5,1 oranında artarak 71,5 oldu. Ancak mayıs ayında 91,4 ile zirveye çıkan tüketici güveninin tekrar bu noktaya ulaşması ve tüketici güveninde iyimser durumu gösteren 100’e ulaşması için alacağı daha çok yol bulunuyor. Bu arada eylül ayı verileri tüketicinin bugününden pek memnun olmasa da umutlarını tekrar geleceğe ertelediğini gösteriyor.

Tüketici güveni 4,5 yılın zirvesinde

Tekrar yönünü değiştiriyor mu?

Tüketici güveninin yukarıya doğru evrilen bir trendin başlangıcı olduğunu söylemek için vakit henüz çok erken. Ancak mayıstan sonra ilk toparlanmanın gelişi umut verici bir gelişme. Çünkü tüketici güveni endeksi en küçük bir gelişmeden etkileniyor ve sürekli inişli çıkışlı bir seyir izliyor.

Tüketici güveni düşüyor ama enflasyon dayanıklı tüketim malını öne çıkartıyor

2021 yılının ağustos ayında 78,2 olan tüketici güveni inişli çıkışlı bir seyirden sonra 2022’nin haziranında 63,4 ile dip yaptı. Ardından yönünü yine yukarı çevirerek geçen yılın ağustos ayında 72,2’ye çıktı. Daha sonra hükümetin para musluklarını açması ve başlayan ekonomik canlılık nedeniyle 2023 yılının mayıs ayında 91,1 ile zirveye ulaştı. Seçimlerin ardından başlayan çöküşle tüketici güveni güveni 2023 Ağustos’unda 68,0 ile son 15 ayın en düşük düzeyine geriledi ve eylülde yönünü yukarı çevirdi.

Temmuz ve ağustos aylarındaki zam sağanağına ‘alışan’ ve eylül ayında biraz daha zam yiyen tüketicinin güveni eylül ayında tüm alt endekslerde de yükseldi. Bu gelişmede ücretlere yapılan yüksek oranlı zamların da etkili olduğu ifade ediliyor

Alt endekslerdeki en büyük iyileşme “Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum beklentisi”nde oldu. Ağustosta temmuza göre yüzde 19,6 düşen bu alt endeks eylülde yüzde 8,1 yükseldi

Seçim öncesi hızla yükselen tüketici güveni tepetaklak düştü

Tüketicinin ekonominin genel durumuna ilişkin beklentisinde de ağustosa göre olumlu bir değişiklik olduğu görülüyor. Ağustosta yüzde 23,2 oranında düşen “Gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durum beklentisi” alt endeksi eylülde yüzde 7,8 yükselmiş. Ancak tüketicinin kendisinin bugüne ilişkin durumundan memnun olmadığı görülüyor. “Mevcut dönemde hanenin maddi durumu” alt endeksi ise eylülde ağustosa göre yalnızca binde 1 oranında artmış. Ağustos’ta ise yüzde yüzde 15,1’lik düşüş görülmüştü. Yani tüketici kendi bugünkü durumundan memnun değil ve umudunu geleceğe bağlamış.

Ekonomist Doç. Dr. Orhan Karaca da geleceğe daha umutlu bakan ama her defasında hayal kırıklığına uğrayan bir tüketici profili olduğunu belirterek medya paylaşımında şu görüşleri dile getirdi:

İşin ilginç yanı, mevcut durumundan hep yakınırken geleceğe daha umutlu bakan ama her defasında hayal kırıklığına uğrayan bir tüketici profilimiz var. Anketin başladığı 2004’ten beri hanenin mevcut durumu endeksinin iyimser tarafa (100’ün üstü) geçtiği tek bir gözlem bile yok. https://t.co/wFa51fxtTC pic.twitter.com/ax9ybGrRQ6

— Orhan Karaca (@Dr_OrhanKaraca) September 21, 2023

Ağustosta zamlar nedeniyle daha da ulaşılamaz hale geldiğini dayanıklı tüketim mallarını almayacağını söyleyen tüketici bu kez umudunu geri kazanmış.  “Gelecek 12 aylık dönemde dayanıklı tüketim mallarına yatırım yapma düşüncesi” alt endeksi ağustosta yüzde 5,7 düşmüşken eylülde yüzde 4,2 artmış.

Tüketici güveni 2.5 yılın zirvesinde

100 puan ne anlama geliyor?

Aylık tüketici eğilim anketi ile tüketicilerin maddi durum ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri, harcama ve tasarruf eğilimlerinin ölçüldüğü tüketici eğilim anketi sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi  0-200 aralığında değer alabiliyor. Tüketici güven endeksinin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu,100’den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu gösteriyor.