İki ülkenin toprak kavgasında referandum: Yüzde 96 ‘evet’ dedi

Venezuela halkı komşu ülke Guyana’nın petrol ve maden zengini Essequibo bölgesinin ilhakı için referandum sandığına gitti. Ulusal Seçim Konseyi (CNE) sandıktan yüzde 96 oranında “evet” oyu çıktığını duyurdu.

Batı medyasının aktardığına göre oy kullanma merkezlerinde çok az seçmen görülse de konsey 20 milyon seçmenin olduğu ülkede 10.5 milyondan fazla oy kullanıldığını açıkladı.

Venezuela referendum result: voters back bid to claim sovereignty over large swath of Guyana.

Disputed territory of Essequibo is larger than Greece, rich in minerals and gives access to part of the Atlantic ocean having oil.#Venezuela #VenezuelaDiceSi #Guyana #biden pic.twitter.com/7mOlj7MCTP

— Aditya Rathore (@imAdityaRathore) December 4, 2023

Nicolas Maduro hükümeti Guyana’nın üçte ikisini oluşturan bölgenin bir asırdan daha uzun süre önce çizilen sınırlarla “Venezuela’dan çalındığını” savunurken Guyana referandumu bir ilhak adımı olarak görüyor.

Referandumda Venezuelalı seçmenlere Essequibo’da bir devlet kurulmasını destekleyip desteklemedikleri, mevcut ve gelecekteki sakinlere vatandaşlık verilip verilmemesi ve Güney Amerika ülkeleri arasındaki anlaşmazlığın çözümünde Birleşmiş Milletler’in (BM) en üst mahkemesinin yargı yetkisini reddedip reddetmedikleri soruldu.

Oy pusulalarında yer alan beş soru şu şekildeydi:

“1- Venezuela hükümetini Essequibo bölgesinden mahrum etmeye çalışan 1899 Paris tahkim kararının hileyle dayattığı sınırı kesinlikle reddediyor musunuz?

2- Guyana ile ihtilaflı olunan Essequibo bölgesi nedeniyle 1966 Cenevre Anlaşması’nda Venezuela ile Guyana için pratik ve tatmin edici çözüme ulaşacak tek geçerli yasal çözümü destekliyor musunuz?

3- Venezuela’nın Essequibo üzerindeki toprak anlaşmazlığının çözümü için Uluslararası Adalet Divanı’nın yargı yetkisini tanımadığı yönündeki tarihsel tutumuna katılıyor musunuz?

4- Guyana’nın uluslararası hukuku ihlal ederek tek taraflı deniz yetki alanını belirlemesine ülke olarak hukuk çerçevesinde karşı çıkıyor musunuz?

5- Essequibo eyaletinin kurulmasına ve bu bölgede yaşayanlar için gelecekte vatandaşlık ve kimlik kartı verilmesini içeren bir planın hayata geçirilmesini onaylıyor musunuz?”

Maduro ‘Katılım yüksek’ dedi, Reuters yalanladı

Sonuçların açıklanmasının ardından başkent Karakas’ta destekçilerine “Ülkemiz için, demokrasimiz için tam bir başarı oldu” diyen Maduro referanduma “halkın çok önemli düzeyde katılım gösterdiğinin” altını çizdi.

Maduro’nun “yüksek” dediği katılım oranı tartışma yarattı. Batı medyası Maduro’nun aksine katılımı “çok düşük” olarak yorumladı.

Seçimin düzenlendiği 3 Aralık akşamı ülkeden bilgiler aktaran Reuters muhabirleri “Başkentteki oy verme merkezlerinin dışında seçim etkinliklerine özgü uzun kuyruklar oluşmadı. Birçoğunda sırada bekleyen ya çok az kişi vardı ya da hiç kimse yoktu. Petrol zengini Zulia eyaletindeki Maracaibo’da da sandık görevlileri katılımın düşük olduğunu söyledi” dedi.

12 saatlik oy kullanma süresinin sona ermesinden önce ülkenin en üst seçim birimi Ulusal Seçim Konseyi’nin Başkanı Elvis Amoroso “yoğun katılım” olarak tanımladığı durum nedeniyle sandıkların iki saat daha açık kalacağını duyurdu.

Referanduma 10.5 milyondan fazla seçmenin katılması Maduro’nun akıl hocası ve selefi Hugo Chavez’i 2012’de yeniden iktidara getiren seçime kıyasla daha fazla kişinin oy kullanmış olduğun anlamına geliyor.

Uluslararası Adalet Divanı’ndan uyarı

Uluslararası Adalet Divanı (UAD) geçtiğimiz cuma günü Venezuela’ya yönelik “bölge üzerindeki kontrolü değiştirecek herhangi bir eylemde bulunmama” emri çıkarmış ancak beş soruluk referandumu özellikle yasaklamamıştı. Guyana da mahkemeden Venezuela’ya yönelik oylamayı durdurma emri çıkarmasını istemişti.

Referandumun pratik ve hukuki sonuçları belirsizliğini korusa da, UAD Başkanı Joan E. Donoghue Cuma günü kararı açıklarken yaptığı açıklamada Venezuela hükümetinin “ihtilaflı bölgenin kontrolünü ele geçirmek amacıyla adımlar attığını” söylemişti.

Enerji devi ExxonMobil 2015 yılında madenler açısından zengin olan Essequibo’da petrol bulunduğunu duyurmuştu. Yunanistan’dan daha büyük bir alan kaplayan Essequibo aynı zamanda Atlantik bölgesine de erişim sağlıyor.

İspanyol sömürgesi döneminde Venezuela toprakları içerisinde olan Essequibo, Maduro hükümeti tarafından “anavatanın bir parçası” olarak görülüyor.

Hükümet 1966 yılında bağımsızlığını kazanan Guyana’nın hâlâ bir İngiliz sömürgesi olduğu 1899 yılında uluslararası hakemler tarafından çizilen sınıra uzun yıllardır itiraz ediyor. Bu sınır İngiltere, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri’nden hakemlerce belirlenmişti. Venezuela hükümeti İngiltere ile diplomatik ilişkiyi kestiği için panelde İngiltere’yi kısmen ABD temsil etmişti.

Güney Amerika’da İngilizce konuşulan tek ülke olan Guyana ise ilk anlaşmanın yasal ve bağlayıcı olduğunu savunuyor. Ülke yönetimi 2018’de Uluslararası Adalet Divanı’ndan bu yönde karar vermesini de istemişti. Ancak kararın çıkması uzun zaman alacak gibi görünüyor.

ABD petrol yaptırımını kaldırıp Venezuela’ya nefes aldırıyor