Savunma harcamalarında rekora doğru: NATO kendisini Trump’a kanıtlamaya çalışıyor

ABD’deki seçimlere adaylığını koyan eski ABD Başkanı Donald Trump’ın pazar günü Güney Carolina’da NATO ülkelerini hedef aldığı konuşma günlerdir tartışılıyor. ABD Başkanı Biden’ın o açıklamaya “aptalca” demediği mi kalmadı, Avrupalı liderlerin “Hepimiz birimiz birimiz hepimiz için” diye şövalyevari konuşmadığı mı kaldı… Trump’ın “Faturalarını ödemeyeni korumam. Rusya saldırsa bile ‘Ne isterlerse yapsın’ der, teşvik ederim” sözlerine ilk başta sakin bir karşılık veren NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ikinci yanıtında üyeleri savunmaya girişti.

Trump Güney Carolina’nın Conway kentindeki mitingde “Ben iktidara gelene kadar NATO iflas etmişti. ‘Herkes üstüne düşeni verecek’ dedim. ‘Ya ödemezsek bizi korumaya devam eder misin?’ dediler. Ben de ‘Kesinlikle hayır’ diye yanıt verdim. Cevabıma inanmadılar” demişti. Trump’ın anlattığına göre ittifaka üye “büyük ülkelerden biri” ona şunu sormuş: “Rusya tarafından işgal edilsek ödeme yapmasak bile bizi korur muydun?” Eski başkan ise o lidere “Hayır korumazdım” diye yanıt vermiş ve eklemiş: “Hatta ne halt istiyorlarsa yapması için Rusya’yı cesaretlendirirdim. Üstünüze düşeni ödemek zorundasınız. Faturalarınızı ödemek zorundasınız.”

NATO kurallarına göre her üye ülkesinin milli gelirinin en az yüzde ikisini savunmaya harcamalı. Ne var ki çoğu ülke bu hedefi tutturamıyor, ki buna Almanya gibi ekonomisi aslında çok iyi olan ülkeler dahil. Yine de bu oran bir başlangıç ifade ediyor, bağlayıcılığı yok, Trump’ın kast ettiği gibi ortada bir “fatura” da yok. NATO’nun verilerine göre şu an 31 üyesi olan ittifakın 2021 itibariyle yalnızca yedi üyesi yüzde iki koşuluna uymuş. Bu hedefe ulaşan ülkeler şöyle: ABD, Birleşik Krallık, Yunanistan, Polonya, Macaristan, Romanya, Slovakya.

İttifaka geçen yıl katılan Finlandiya’nın da bu koşulu yerine getireceği tahmin ediliyor. Finlandiya’nın bu konuda içi rahat, mevcut savunma harcamaları bu oranın üstünde. Zaten bu yüzden Finlandiya’nın yeni cumhurbaşkanı seçilen Alexander Stubb ilk seçim konuşmasında “Trump temelde haklı” demişti. NATO ülkelerinin dışişleri bakanları Brüksel’de bir araya geldi. Burada Stoltenberg de Trump’a nispet yapar gibi bu seneki savunma harcamaları hedeflerini paylaştı. 

NATO tarihinde yeni bir rekor

Stoltenberg çarşamba günkü açıklamasında “NATO’nun caydırıcılığının güvenilirliğine zarar vermemeliyiz. Caydırıcılık düşmanlarımızın aklında” dedi ve ekledi: “Moskova’nın yanlış hesaplamalarına ya da yanlış anlamalarına yer bırakmamalıyız.” Stoltenberg’e göre bu yıl 18 NATO üyesinin yüzde iki sınırını tutturması bekleniyor. Stoltenberg bunun bir rekor olduğunu belirterek “Sadece üç müttefikin hedefi tutturabildiği 2014 yılına kıyasla altı kat artış var” dedi.

NATO genel sekreteri Avrupa’daki NATO müttefiklerinin savunmaya toplam 380 milyar dolar yatırım yapacağını ve bunun “ilk kez” ortaklığın toplam milli gelirinin yüzde ikisine denk geleceğini söylüyor. 10 yıl önce bu miktar 235 milyar dolardı ve ortaklığın milli gelirinin yüzde 1.47’sine tekabül ediyordu.

Önceki senelerde bu kotayı bir türlü aşamayan Almanya’da hükümet 2024 yılında milli gelirin yüzde ikisinden fazlasını savunmaya ayıracağını söyledi. Alman haber ajansı DPA daha sonra bu bütçenin 68.58 milyar euro yani milli gelirin yüzde 2.01’ine denk geleceğini belirtti. Soğuk savaşın sona ermesinden bu yana Almanya’nın askeri harcamaları ilk kez bu eşiği aşmış olacak. Bir yıl önceki bütçe oranı yüzde 1.57’ydi.

Almanya uzun zamandır NATO’nun en az askeri harcama yapan ülkelerinden biri. Ülkenin bu tavrı İkinci Dünya Savaşı’ndaki rolünün ışığında uzun zamandır sürdürdüğü ihtiyatı yansıtıyor. Ne var ki bu ihtiyat Washington’un Avrupa’yı korumanın mali yükünün çoğunu üstlendiğini düşünen Trump ve diğer Amerikalı liderlerin şikayetlerinin üstü kapalı hedefi haline gelmesine neden oldu. Berlin’in tutumu Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana epey değişti. Şansölye Olaf Scholz bunu “baş döndürücü bir an” olarak tanımladı. Almanya savunma bütçesi hedefini istikrarlı şekilde tutturmaya devam ederse geleneksel olarak Avrupa’da en büyük askeri harcamayı yapan İngiltere ve Fransa’yı geride bırakabilir.

Stoltenberg yüzde iki seviyesine ulaşması ya da bu seviyeyi aşması beklenen ülkelerin listesini vermedi, ancak listenin başında 2023 yılında milli gelirinin yüzde 3.9’unu savunmaya harcayan Polonya’nın olması muhtemel. İngiltere yıllardır eşiğin üstünde harcama yaparken Fransa kotanın biraz altında kalıyor. Ama Fransa Savunma Bakanlığı Sébastien Lecornu de ülkesinin savunma harcamalarının yüzde ikiyi geçeceğini belirtti.

Bütçe kararları ülkelerin meclislerinde konuşularak alınıyor, yani bu bir süreç işi. Dolayısıyla Trump ülkelerin aldıkları/alacakları kararları doğrudan etkiledi demek çok mümkün değil. Bu hamle daha ziyade Ukrayna savaşında Rusya karşısındaki endişenin yansıması olabilir. Bununla birlikte Stoltenberg Avrupa’nın savunma konusunda tek başına hareket etmemesi konusunda da uyarıyor: “Avrupa Birliği (AB) Avrupa’yı tek başına savunamaz. NATO’nun savunma harcamalarının yüzde 80’i AB üyesi olmayan NATO müttefiklerinden geliyor.”

Biden’dan Trump’a NATO eleştirisi: Aptalca

Trump daha başkan olmadan NATO’yla polemiğe girdi, Beyaz Saray da kendini tutamadı