İsrail tohumu efsanesi: Gerçekte ne durumdayız?

İsrail’in 7 Ekim 2023 günü Gazze şeridine başlayan saldırıları sonucu Türkiye’nin İsrail devletine karşı herhangi bir hamle almadığına yönelik bir kamuoyu baskısı oluştu. Bu baskılar sonucu Türkiye-İsrail ilişkileri en son Ticaret Bakanlığı’nın 9 Nisan’da 54 ürüne kısıtlaması ile devam etti. Tabii bu yasaklamanın dışında bizim İsrail ile uzun süredir devam eden sebze tohumu ticaretimiz var. Eğer bugün tohum alamazsak domates, soğan ve turp gibi birçok sebzeyi yetiştiremeyeceğimiz yönünde bir görüş var. Peki, gerçekte böyle mi? Şu anda durum nedir? Aklımıza takılan bu gibi sorulara hep beraber bakalım.

Son 25 yıla baktığımızda Türkiye 80 ülkeden 62 bin ton sebze tohumu ithalatına 2 milyar dolar ödedi. Bu zaman zarfı içinde en çok sebze tohumu ithal ettiği ülke, şaşıracaksınız ama Ukrayna oldu. Ukrayna’yı takip eden ülkeler Çin, Danimarka, Bulgaristan ve İtalya.

İsrail bu listede 22’nci sırada yer alıyor. Miktar olarak durum bu iken ödediğimiz para yani değer bakımından incelediğimizde tablo tamamen değişiyor. Ülke olarak 294 milyon dolar ile en çok ödemeyi Hollanda’ya yaptık. Hollanda’yı 269 milyon dolarla İsrail, 203 milyon dolarla Çin, 166 milyon dolarla Tayland ve 154 milyon dolarla Peru takip ediyor. Bu ilk beş ülke son 25 yılda ödediğimiz paranın yarısından fazlasını aldı.

Şimdi karşımıza şu soru çıkıyor: Nasıl oluyor da miktar bakımından 22’nci olan İsrail en çok para ödediğimiz ikinci ülke oldu? Bunun nedeni İsrail devletinden ithal edilen elit kademedeki tohumlardan elde edilen sertifikalı tohumların yurt içinde satılması.

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı açıklamasında “Türkiye’de kullanılan tohumların yüzde 97’si ülkemizde üretilmektedir. Yerli firmalarımızın oranı ise yüzde 90’dır” diyor.

İşte o iş böyle oluyor. Firmaların yurt dışından aldıkları tohumları ülke içinde çoğaltarak satması bizi tohumda bağımsız yapıyor mu? Bunu herkesin düşünmesi gerekir?

Konuya dönecek olursak; biz İsrail’den son 25 yılda en çok hangi sebze tohumlarını ithal ettik? Sizi şaşırtmaya devam edeyim. Türkiye, İsrail’den en çok turp tohumu ithal etti. Sebze tohumları içinde 42 bin ton ile turp ilk sırayı alırken, onu 19 bin ton ile domates, 15 bin ton ile soğan tohumu takip etti.

Bugüne kadar 10 çeşit sebze tohumundan 105 bin ton ithal etti. Miktar size az gelebilir ancak çoğaltıldığını unutmayalım. Miktar olarak durum böyle iken bu tohumlara ödediğimiz para kısmında ise toplamda ödediğimiz 269 milyon doların 229 milyon doları domates tohumu oldu. Domatese ödenen para toplam ödeme miktarının yüzde 85’ine denk geliyor.

İşte bugüne kadar gelen “İsrail’den tohum alamazsak domates üretemeyiz” söylemi bundan kaynaklanıyor.

Türkiye son 25 yılda aslında tohum konusunda iki ana ülkeye bağımlıydı. Bunlar Hollanda ve İsrail. Ancak 2022 yılından itibaren İsrail’in Türkiye’deki pazarı küçülmeye, İsrail’in boşluğunu Tayland, Çin ve Hindistan doldurmaya başladı.

Tabii biz bu arada Hollanda, ABD, Peru, Fransa ve Şili gibi ülkelerden almaya da devam ediyoruz. Kısacası İsrail’in Türkiye’deki özellikle domates konusundaki saltanatı 2022 yılından itibaren bitmeye başladı ve her yıl azalmaya devam etti. İsrail’den boşalan domates tohumu pazarını 2023 yılında Çin, Tayland, Hindistan ve Ürdün aldı.

Çin’e ayrı bir parantez açmak gerekir. 90’lı yılların ortasından başlayan üretim artışı ile özellikle ketçap sektöründe dünyada söz sahibi olması ile domates çeşitlerini geliştirdi ve şimdi dünyaya pazarlıyor. Biz ülke olarak en çok domates üretenler içinde 3’üncü sırada yer almamıza rağmen domates tohumunda maalesef dışa bağımlıyız.

Sonuç olarak; “İsrail’den domates tohumu alıyoruz” inanışı artık bir efsane olarak geride kaldı. “Oradan tohum gelmezse üretim durur” savı tamamen yanılgı olur. Belki bugün İsrail’den tohum konusunda kurtulmuş olabiliriz.

Ancak bu başka ülkelere sebze tohumlarında bağımlı olduğumuz gerçeğini değiştirmiyor.

Türkiye savaşın 6. ayında İsrail’e ihracat yasaklarını açıkladı; listedeki jet yakıtı ortalığı karıştırdı

Martta İsrail’e ihracat rekor kırdı