Onlar da kaçamadı: Yunus balıklarının aldığı nefeste bile artık mikroplastik var
Doğayla şaka olmaz: Aşırı sıcaklar can almaya devam ediyor
İklim krizinin etkilerinin artmasıyla birlikte rekor kıran küresel ve bölgesel sıcaklıklar, mayıs ayından itibaren birçok ülkede can kayıplarına yol açtı. Uzmanlar bu sıcaklık artışlarının yaşandığı bölgelerde can kayıplarının artacağını öngörüyor.
Fotoğraf: Shutterstock Dünya genelinde son yıllarda yaşadığımız felaketler ve iklim değişiklikleri bizlere şunu tekrar öğretti ki, doğayla gerçekten şaka olmuyor. Avrupa Birliği’ne (AB) bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisi’nin verilerine göre, Mayıs 2024, bugüne kadar kaydedilen en sıcak mayıs ayı oldu. Ortalama yüzey hava sıcaklığı, 1991-2020 yılları mayıs ayı ortalamasının 0,65 derece, 1850-1900 yılları mayıs ortalamasının 1,52 derece ve 2020 yılındaki en sıcak mayıs ayının 0,19 derece üzerine çıkarak 15,91 derece olarak ölçüldü.
Küresel sıcaklık rekorlarıyla birlikte çeşitli ülkelerde de bölgesel sıcaklık rekorları kırıldı ve sıcak hava dalgaları sıcaklığa bağlı ölümleri artırdı.
Afrika’nın Sahel ve batı bölgelerinde yüksek sıcaklıklar mart ayı sonundan itibaren etkili olmaya başladı. Mali’de 3 Nisan’da termometreler 42,5 dereceyi gösterirken, başkent Bamako’daki Gabriel-Toure Hastanesi yetkilileri, nisan ayının ilk dört gününde 102 kişinin aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybettiğini açıkladı. Bu ölümlerin yarısının 60 yaş üzerindeki kişiler olduğu ve ölümlerde aşırı sıcakların etkili olduğu belirtildi.
Bangladeş’te mayıs ayının başında meydana gelen sıcak hava dalgası nedeniyle en az 15 kişi hayatını kaybederken birçok eğitim kurumu tatil edildi.
Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de, 29 Mayıs’ta 52,9 derece ile tüm zamanların en yüksek sıcaklığı kaydedildi ve haziran başında devam eden yüksek sıcaklıklar, ülke genelinde birçok ölüme neden oldu. Odişa eyaletinde 38, Uttar Pradeş eyaletinde 33, Bihar’da 6 ve Racastan’da 12 kişi aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybetti.
Kuzey Amerika da aşırı sıcaklardan etkilenen bir diğer bölge oldu. NASA’nın verilerine göre, özellikle Meksika ve ABD’nin güneybatı eyaletleri haziran başından itibaren sıcak hava dalgasının etkisi altında kaldı. Las Vegas ve Phoenix’te 6 Haziran’da sıcaklıklar 43 dereceye ulaşırken, California’daki Death Valley’de sıcaklık 50 dereceye çıktı.
Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi (UNAM), mayıs ayının son 15 gününde ülke tarihinin en yüksek sıcaklıklarının kaydedildiğini ve ülkenin 14 eyaletinde hava sıcaklıklarının 40 dereceyi aştığını açıkladı.
Özellikle Tabasco, Tamaulipas ve Nuevo Leon eyaletleri ile Veracruz ve San Luis Potosi kentlerinde rekor sıcaklıklar nedeniyle 29 Mayıs-5 Haziran tarihleri arasında 29 kişi aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybetti, yaklaşık 2 bin kişi ise güneş çarpması şikayetiyle hastanelere başvurdu. Ülke genelinde, 2024’ün başından bu yana aşırı sıcaklardan ölenlerin sayısı 90’a ulaştı.
Ölümler sıcaklıkla artıyor
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) The Lancet, Nature, PubMed gibi bilimsel dergilerde yayımlanan çeşitli makalelere dayandırdığı açıklamaya göre, 2000-2004 yılları ortalaması ile 2017-2021 yılları ortalaması kıyaslandığında, 65 yaş üstündeki sıcaklıkla bağlantılı ölümler yaklaşık yüzde 85 arttı.
2000-2019 yılları arasında dünyada her yıl ortalama 489 bin kişi sıcaklıklar nedeniyle hayatını kaybederken, ölümlerin yüzde 45,8’i Asya, yüzde 36,5’i Avrupa, yüzde 11,6’sı Amerika, yüzde 5,2’si Afrika ve yüzde 0,8’i Okyanusya kıtasında gerçekleşti.
Örgüt iklim değişikliği nedeniyle 2022’de Hindistan ve Pakistan’da yıkıcı sıcak hava dalgalarının görülme olasılığının 30 kat arttığını belirtti.
İklim değişikliği nedeniyle en az 5 kat daha olası hale gelen aşırı sıcaklar 11-13 Haziran’da Türkiye’nin de aralarında bulunduğu Akdeniz, Kuzey Afrika ve Orta Doğu ülkelerinde etkisini hissettiriyor. / Görsel: AA
Aşırı sıcakların sağlığa etkileri
Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Geriatri Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet İlkin Naharcı, aşırı sıcakların sağlık üzerindeki etkilerini değerlendirerek, küçük bir sıvı kaybından ölüme kadar birçok sonuca yol açabileceğini ifade etti.
Naharcı “Sıcaklığa bağlı ölümlerin yüzde 90’ı 65 yaş üstünde görülüyor ve gelecekte sıcaklık artışı yaşanan bölgelerde ölüm risklerinin, sıcaklık artışı yaşanmayan bölgelere göre iki kat artacağı tahmin ediliyor” dedi.
Sıcaklık artışlarının vücutta sıvı kaybına neden olduğunu belirten Naharcı sıcak çarpmalarının baş ağrıları, baş dönmesi, kalp çarpıntısı, halsizlik, mide bulantısı ve ileri yaşlarda zihin bulanıklığı gibi etkiler yaratabileceğini söyledi.
Bu koşulların ciddi hastalıklara sahip kişilerde hayati riskleri artırdığına dikkat çeken Naharcı şu uyarılarda bulundu:
“Örneğin kardiyovasküler hastalıkları olan kişilerde kalp krizi, inme, felç riski artıyor. Diyabet hastalarında problemler çoğalabiliyor. Delirium denilen zihinsel problemler görülebiliyor. Ayrıca, yiyeceklerimizde ve suyumuzda enfeksiyon bulaştıran etmenlerin bulunma riski artıyor ve bu kaynaklardan geçen enfeksiyonlar ölümcül olabilir.”
Naharcı sıcak çarpmasının vücuttaki ısı dengesini bozduğunu belirterek “Araştırmacılar, yüzde 70’in üzerindeki nemin tehlikeli olduğunu söylüyor. Yüzde 90 nem oranına sahip bir yerde 25 derece sıcaklık bile ciddi sorunlara yol açabilir” dedi.
Naharcı aşırı sıcakların olumsuz etkilerinden korunmak için şu tavsiyelerde bulundu: “Özellikle 27-28 derece üzerindeki sıcaklıklarda çok dikkatli olunmalı. Günlük aktiviteler, havanın daha serin olduğu zamanlarda yapılmalı ve aşırı efor sarf edilmemeli. Günlük sıvı tüketimi en az yüzde 30-40 oranında artırılmalı. Örneğin, günlük bir buçuk litre su içiliyorsa, bu miktar 2-2 buçuk litreye çıkarılmalı. Kafein içeren içeceklerden kaçınılmalı çünkü kafein vücudun sıvı kaybetmesine neden olur.”
Oyunlar ve Bulmacalar