Ortadoğu’nun yükselen arabulucusu Çin Hamas ve El Fetih’in üst düzey yetkililerini ağırlayacak

Batı Şeria’nın kontrolünü elinde tutan El Fetih ve İsrail ile savaş başlayana kadar Gazze’nin kontrolünü elinde tutan Hamas Filistinlilerin lideri olmak için yıllardır yarışıyor. Savaş başlamadan önce Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan hem Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas’ı hem de Gazze’nin siyasi büro lideri İsmail Haniye’yi Ankara’da aynı zamanlarda ağırlamıştı. Savaş başladıktan sonra iki taraf arasındaki görüşmeler durduğu gibi savaş sonrası Gazze’nin nasıl yönetileceği konusunda El Fetih öne çıktı, en azından ABD’nin planı bu yöndeydi. Hamas ise Filistin Yönetimi ile ortaklaşa Gazze’yi yönetmeye sıcak baktığını söylüyordu. Bu görüşlerin hiçbiri İsrail’de karşılık bulmadı. Ama şimdi Çin, Hamas ve El Fetih’in üst düzey yetkililerini gelecek hafta ağırlayacak.

İsrail ve Hamas arasındaki ateşkes görüşmelerinde tam bir ilerleme kaydedildiği söylenemez. Mısırlı yetkililer görüşmeleri yokuşa sürdüğü gerekçesiyle İsrail’i suçluyor. Yine de ateşkes olasılığı masadan tamamen kalkmış değil. Bu da bölgenin geleceğine dair planların tartışılmasını daha da acil kılıyor. Pek çok uzman savaş sonrası Hamas ve El Fetih’in birlikte çalışmaya açık olmasının Gazze’nin yeniden inşası için hayati önemde olacağını söylüyor.

Ne var ki iki gruba arabuluculuk yapma girişimleri şimdiye kadar somut sonuçlar vermedi. Nisan ayında Beijing’de düzenlenen toplantı da dahil. Ancak gelecek hafta yapılması planlanan toplantı Çin’in iki taraf arasında arabulucu olma çabasından vazgeçmediğinin sinyallerini veriyor.

Heyetlerde kimler var?

Üst düzey Hamas yetkilisi Musa Ebu Marzuk’a göre Hamas’ı temsilen Çin’e gidecek heyetin başında Haniye olacak. El Fetij Merkez Komitesi üyesi Azzam El Ahmed’e göreyse El Fetih’i temsilen partinin Başkan Yardımcısı Mahmud El Alul’un da aralarında olduğu üç yetkili Beijing’e gidecek. Ahmed New York Times’a “İyimserliğimizi koruyoruz ama ihtiyatı da elden bırakmıyoruz” dedi.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin iki tarafla önce 21 Temmuz’da, sonra da 23 Temmuz’da bir araya geleceği belirtiliyor. Ancak burada amaç iki grubun baş başa görüşecekleri ortamı yaratmak. Çin Dışişleri Bakanlığı konu ile ilgili henüz açıklama yapmadı.

Hamas ve El Fetih’in sorunlu bir geçmişi var. Biraz önce belirttiğimiz gibi iki grup da kendini Filistin halkının meşru lideri görüyor.

El Mevasi saldırılarında yine gerildiler

İki grup arasındaki anlaşmazlıklar özellikle hafta sonu İsrail’in Hamas’ın askeri kanadının beyni olan Muhammed Deyfi hedef aldığını söyleyerek Gazze’nin güneyine düzenlediği hava saldırısonda 90 kişiyi öldürmesinin ardından daha da arttı. Abbas’ın ofisinin yazılı açıklamasında “korkunç katliamdan” İsrail ve ABD sorumlu tutuldu. Ama açıklamanın bir “aması” vardı. Abbas, Hamas savaşçılarının Filistinli sivillerin arasına karışarak İsrail’e saldırı bahanesi yarattığını söyledi. Hamas bu eleştiriye cevap vermekte gecikmeyerek Abbas’ın İsrail’in eylemlerine “kılıf yaratmakla” suçladı.

ABD’li yetkililer, savaş sonrası Gazze’nin yönetiminde Filistin Yönetimi’nin merkezi bir rol oynamasını istiyor. Ancak bunun için Hamas’ın da onayı gerekecek. Filistinli siyasi araştırma grubu Horizon Center’ın yöneticisi İbrahim Dalalşa, “Hamas ve El Fetih arasında hâlâ büyük bir bölünme var. Ancak Gazze’nin yönetimi için uzlaşmaya varmaları kesinlikle gerekiyor. Bunu yapamazlarsa büyük bir trajedi yaşanacak” dedi.

Hamas, Gazze’nin sivil kontrolünden vazgeçmeye ve bölgenin yeniden inşasında sorumluluğun bağımsız Filistinlilerden oluşan bir hükümete devretmeye istekli olduğunu söylüyor. Ancak askeri kanadını dağıtmayı reddediyor.

Yeniden inşa için istikrarlı yönetim şart

Birleşmiş Milletler yetkilileri, Gazze’nin milyarlarca dolara mal olacağını tahmin ediyor. Daha dün yaptığımız haberde sadece molozların temizlenmesinin 500 ile 600 milyon dolar tutacağının tahmin edildiğini yazmıştık. Tüm molozların kaldırılmasının 15 yıl kadar sürmesi bekleniyor ki bu en iyi ihtimal. Yıkımı temizleyip Gazze’yi yeniden kurmak için istikrarlı bir yönetim olması şart.

Pek çok ülke Hamas’ı terör örgütü olarak tanımladığı için grubun Gazze’de bağlantılı olduğu kurumlarla çalışma imkanları kısıtlanmış durumda. Gazze’de Hamas’tan bağımsız bir hükümetin kurulması ABD, Avrupa ülkeleri ve uluslararası kuruluşların bölgeyi yeniden inşa çalışmalarına daha aktif katılmasını sağlayabilir.

Ortadoğu’nun yükselen arabulucusu: Çin

Çin için Hamas ve El Fetih arasındaki görüşmelere ev sahipliği yapmak, kendisini küresel sahnede arabulucu olarak göstermesi için yeni bir fırsat sunuyor. Özellikle geçen yıl Suudi Arabistan ve İran’ın diplomatik ilişkilerini yeniden tesis etmesinde oynadığı rol, Çin’in kapalı kapılar ardında vızır vızır çalıştığını gösteriyor. Zaten Ortadoğu’daki yatırımlarını da artıran Çin, ABD’nin engellemelerine rağmen yapay zeka ve diğer teknolojik alanlardaki atılımlarını Arap ülkeleri üstünden gerçekleştirmeye çalışıyor.

20 yıldır Filistin Yönetimi’nin başında olan Abbas, Çin’i beş kez ziyaret etti, son ziyareti savaşın başlamasından aylar önce haziranda gerçekleşmişti. Çin devlet medyası o dönemde Beijing’in potansiyel arabuluculuk rolüne vurgu yapmış, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping iki devletli çözümü desteklediğini söylemişti.

Öte yandan şu an topun ağzındaki Hamas için bu toplantı, eylemlerini Avrupa’dan daha az eleştiren bir ülkeyle ilişkilerini derinleştirmek için yeni bir fırsat kapısı. Ebu Marzuk “Çin güçlü bir ülke. Bu yüzden Çin’le bağlarımızı güçlendirmek istiyoruz. Biz işgal altında yaşayan bir halkız ve mümkün olan tüm ülkelerle bağlantı kurmaya çabalıyoruz” dedi.

BM: Gazze’deki molozları temizlemek için en az 500 milyon dolar gerekecek

Gazze için korkunç tabloyu Lancet çizdi: Savaş bugün bitse 186 bin Filistinli ölmüş olacak