29 harfli afabenin yerine gelecek 34 harfli yeni alfabe için ilk adım

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan’ın Gebele şehrinde düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı 12. Zirvesi’nde konuştu. Erdoğan’ın konuşmasında en öne çıkan konu, daha önce Türk dünyası akademisyenleri tarafından kabul gören 34 harfli yeni “Türk alfabesi”ile ilk kitabın basıldığını ilan etmesi oldu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:

“Türkçe büyük dil modelinin geliştirilmesine hız vermemiz gerekiyor. Ortak alfabe hususunda Türkiye olarak ilk adımı atıyor, Cengiz Aytmatov’u anlatan bir eser ile Oğuz nameleri ortak alfabeyle basıyoruz. Bugün de liderlere birer adet takdim ediyoruz.

Sayın Ersin Tatar’ın Ankara, Şuşa ve Bişkek’in ardından şimdi de Gebele’de aramızda bulunmasından bahtiyar olduğumu da vurgulamak istiyorum. İki devletli adil çözüm yolunda Türk dünyasının Kıbrıs Türkü kardeşlerini yalnız bırakmadığını memnuniyetle müşahede ediyorum.”

Türk dünyasından akademisyenler daha önce bir araya gelerek Latin harflerine dayalı ortak bir alfabe üzerinde anlaşmıştı. Bu alfabede Türkiye’de kullanılan alfabede kullanılmayan X, Q ve W gibi harfler de var. Ortak alfabe 34 harften oluşuyor.

Ortak Türk alfabesi de ne?

Türkiye 1 Kasım 1928’de kabul edilen Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile hepimizin bildiği 29 harflik Latin alfabesine geçti. O gün bugündür hayatımızın her alanında bu 29 harflik alfabeyle yazılar yazılıyor, yazılanlar okunuyor. Ama dün Türk Dil Kurumu öyle bir açıklama yaptı ki bu 29 harflik alfabenin de değişiminin önü açıldı.

Geçen yıl Bakü’de Türk Devletleri Teşkilatı’nın bir parçası olan Türk Akademisi ve Türk Dil Kurumu işbirliğiyle düzenlenen Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun toplantısı vardı. Toplantının amacı Türk dilleri için ortak alfabe projesine ilişkin çalışmaları sonuçlandırmaktı.

Türkçe konuşulan ülkelerin temsilcilerinin katıldığı toplantıda ilk olarak 1991’de bilim insanları tarafından önerilen Latin tabanlı Ortak Türk Alfabesi projesi kapsamlı şekilde gözden geçirildi ve bir karar alındı. Karar 34 harften oluşan Ortak Türk Alfabesi’nin kabulüne ilişkindi. Sonra da bu alfabe tanıtıldı. Ortak Türk Alfabesi’ne bizim kullandığımız 29 harflik alfabeye beş yeni harf dahil edildi. Bu harfler X, Ə, Q, Ñ, Û.

Toplantıya katılan Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Osman Mert “Türk devletlerini tek alfabeye geçirmek için Bakü’de toplandık. İlk önemli kararlara imza attık. Anlamsal ve fonemik (anlamı ayırt edebilen en küçük ses birimleri) değeri olan sesleri alfabeye yansıtacağız. Artık Edirne’den yola çıkan bir Türk, Altay Dağları’na kadar yalnızca Türkçe konuşarak değil Türkçe lehçeleriyle yazılanları okuyarak da seyahat edebilecek” dedi. 

Bu açıklamadan sonra Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği (TDED) Genel Başkanı Ekrem Erdem’den de bir açıklama geldi. Erdem’in açıklaması işte bu 29 harflik alfabe değişiyor mu sorusuna net bir cevap veriyordu: “Türkiye alfabesinin 29 harften 34 harfe çıkması Türk dünyasındaki ortak kelimelerimizin Anadolu’da yeniden canlanmasını sağlayacaktır. Sözlüklerimiz yeniden yazılacak, kelime varlığımız nihayet bütün zenginliğiyle ortaya çıkacaktır.”

Peki bu nasıl olacak, şimdilik o belli değil. Ama 34 harflik alfabe yaygın şekilde kullanılmaya başlanırsa yazıyla ilgili her şey değişecek!