Nedir bu Starliner astronotlarının çektiği… Şimdi de uzay giysileri uyumsuz

Boeing’in Starliner uzay aracıyla Uluslararası Uzay Stasyonu’na yolculuk yapan NASA astronotları Butch Wilmore ve Suni Williams’ın dünyaya nasıl döneceği konusu tartışılmaya devam ediyor. NASA ve Boeing’e kalsa “acil bir durumda” her iki astronot da Starliner ile geri getirilebilir ama şu anda herhangi bir acil durum olmadığı için işi şansa bırakmak istemediklerinden iki astronot da haziran ayından beri uzay istasyonunda mahsur. Hatta iki astronotun gelecek yıla kadar uzay istasyonunda kalıp daha sonra SpaceX’in Crew Dragon’u ile döndürülmesi bile konuşuluyor. Myle ya da böyle NASA kritik kararı bir an önce almak zorunda. Uzaydan dönüş yolculuğunda sıkıntı çıkarabilecek en acil sorun roketler olmayabilir çünkü. Yetkililerin şu anda odaklandıkları esas sorun uzay giysileri ve koltukları.

10Haber’in bilim sayfasını sık sık takip ediyorsanız kaçırma şansınız pek yok, ama kaçırdıysanız şöyle kısa bir hatırlatma geçelim: Boeing’in Starliner uzay kapsülü haziran ayında başarılı bir şekilde havalansa da sonrasında iki sorunla karşı karşıya kaldı. İlki itici güç sistemindeki helyum sızıntıları, ikincisiyse aracın manevrasında kullanılan iticilerle ilgili sorunlardı.

Aslında aracın kolay bir şekilde manevra yapabilmesini sağlayan bu iticilerden çok sayıda var. Şimdiye kadar bozulan beş iticiden dördü de tamir edildi ama o tek arıza bile uzay aracının atmosferden geçerken kritik manevrayı yapamamasına neden olabilir. Bu da NASA’nın yıllar sonra ilk kez uzayda astronot kaybetmesine yol açabilir. İşte bundan korkulduğu için Starliner bir türlü yola çıkamadı. Aslında NASA ve Beoing mühendisleri sorunun nasıl çözülebileceğinde anlaşmaya varabilirse bu sıkışmışlık son bulabilir.

Yine de Wilmore ve Williams teknik olarak kapsülleri gibi sıkışmış bir durumda sayılmaz. Nihayetinde üstte de söylediğimiz gibi eve dönmek için ikinci bir seçenekleri var. Ancak astronotların dönüş yolunda SpaceX’in sahneye çıkması sandığımız kadar kolay olmayabilir ve bunun sebebi de iki rakip şirketin yıllar önce uzay kıyafetleri konusunda aldıkları tasarım kararları.

Sorun yaratan kıyafetler, astronotların halihazırda giymekte oldukları “araç içi aktivite” kıyafetleri. Uzay yürüyüşlerinde kullanılan araç dışı uzay giysilerinden çok daha basit olan bu giysiler, kapsülün atmosferinde bir sorun yaşanması durumunda astronotları kapsül içinde güvende tutacak şekilde tasarlandı. Gelgelelim Wilmore ve Williams SpaceX’in aracıyla geri dönmek zorunda kalırsa kıyafetleri Crew Dragon’un koltuğuna sığmayacak.

Dragon’un modernliğine karşı Boeing’in gelenekselliği

Space’x’in beyaz siyah giysileri, bilimkurgu filmlerindeki uzay giysilerine çok benziyor. Bunun sebebi de kıyafetleri tasarlayan kişinin başlangıçta projenin gerçekten film için olduğunu düşünün kostüm tasarımcısı Jose Fernandez olması. Sonuç olarak ortaya SpaceX’in tez canlı doğasını yansıtan bir kıyafet çıktı. Fermuarları kolayca kapanabilen bu kıyafetler her astronot için özel olarak dikiliyor. 21’inci yüzyıl teknolojisine yakışır bir şekilde çok sayıda akıllı özelliğe de sahip. Kıyafeti belki de en iyi tanıtan video Japon astronot Soiçi Noguçi’nin uzay istasyonundayken tüm akıllı özellikleri denediği şu videoda görülebilir:

The Verge’in 2017’de yayınladığı habere göre Boeing’in mavi Starliner IVA giysileri, Uzay Mekiği döneminde astronotların giydiği kıyafetlerden çok daha küçük ve daha hafif. Eski kıyafetlerden 20 kilo daha hafif olan bu giysiler, Massachusetts merkezli Dave Clark şirketi tarafından tasarlandı. Ayrıca eski kıyafetlerde olduğu gibi kıyafetin bir arada kalması için contalara gerek kalmamıştı, fermuarlar tüm sorunu çözüyordu. Dokunmatik ekran dostu eldivenler gibi 21’inci yüzyıl teknolojileri de cabasıydı.

Boeing’in tasarımı “geçmişteki uzay giysilerinin hayaletini” çağrıştırıyordu. Gövdesindeki metal valfli hava hortumu bağlantıları ve geleneksel bir görünüme sahip kulaklıklarıyla Boeing’in giysileri, Neil Armstrong ve Buzz Aldrin’in ayda giydiği kıyafetlerin akrabası gibi.

Anlayacağınız SpaceX daha modern ve hareketi kolay kıyafet tasarımlarını tercih ederken, Boeing gelenekseli andıran kıyafetlere yöneldi. Şimdiyse bu farklılıklar sorun teşkil edebilir. Eğer Boeing ve NASA Starliner astronotları eve getirmenin en güvenli yolunun Crew Dragon olduğuna karar verirse kıyafetleri Dragon’un sistemlerine bağlanamayacak. Bunu yeni nesil şarj ucuna sahip bir telefonu eski şarj aletleriyle şarj etmeye çalışmaya benzetebilirsiniz. Giysi konektörleri de farklı şekil, stil ve işlevlere sahip. Ayrıca giysiler uçuş öncesi testler sırasında hava kaçağı kontrolü gibi amaçlarla kendi kapsüllerine entegre oldukları farklı sistemlere sahip.

Dolayısıyla acil bir durum oluşur da astronotlar planlanandan önce Dünya’ya dönmek zorunda kalırsa bu hafta bir basın toplantısında konuya değinen NASA yetkililerine göre Wşlmore ve Williams’ın Dragon kapsülünün kargo bölümünde yolculuk yapması gerekecek. Diğer bir seçenek ise sonraki görevlerden biriyle iki astronota uygun Dragon bağlantısı olan uzay giysilerinin uzay istasyonuna götürülmesi olacak.

NASA’nın astronotları eve nasıl taşıyacağını muhtemelen birkaç gün içinde öğreneceğiz.

Çilekeş Starliner’ın hazin sonu: Astronotlar gelecek yıla kadar uzayda mahsur kalabilir

Sekiz günlüğüne uzaya çıkan Starliner ekibi 60 gündür mahsur: İpin ucunu nerede kaçtı?