Suriye ile ‘normalleşme’ konusunda önemli adım

Bundan 12 yıl önce 9 Ağustos 2011’de dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ile altı saat sürecek bir görüşme gerçekleştirmişti. Toplantı öncesinde Suriye’nin verilen reform taahhütlerini gerçekleştirmediği, Esad’a güvenin kalmadığı ve bu yüzden uluslararası toplumun Suriye’ye karşı ortak hareket etmesi yönünde birtakım mesajlar verilmişti.

O görüşmede Davutoğlu’nun Suriye’deki olayları ‘Türkiye’nin iç meselesi’ olarak değerlendiren dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan’ın ‘Sabrımız taştı’ sözünü iletmesi bekleniyordu.  Davutoğlu’nun bu görüşme sırasında ‘masaya yumruk attığı’ iddia edilmişti. Görüşmenin ardından iki ülke arasındaki diyalog kanalları tamamen kapanmıştı.

Esad ve Davutoğlu’nun 9 Ağustos 2011’deki görüşmesinden.

O diyalog yolları son aylarda önce savunma bakanları ve istihbarat şefleri, daha sonra ise dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde gerçekleşen toplantılarla yeniden açılmaya başlıyor. Önceki zirvelerin üçünde de Suriye tarafı, Türk askerinin Suriye’nin kuzeyinden tamamen çıkmasını şart koşmuş, Türkiye tarafı ise her seferinde terörle mücadele konusunu gündeme getirerek, bölgedeki güvenlik yeniden sağlanana kadar Suriye’den çıkılmayacağını dile getirmişti.

Türkiye, Suriye, Rusya ve Suriye dışişleri bakanları Moskova’da bir araya geldi. Bu toplantının kritik olmasının sebebi Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile resmi olarak ilk kez yan yana gelmesi. Dışişleri Bakanlığı, görüşme öncesi ve sırasında kameraya yansıyan görüntüleri de yayımladı. Bu görüntülerden ilkinde Çavuşoğlu ve Mikdad’ın yan yana olması dikkat çekti.

Türkiye’den ‘terörle mücadele’ mesajı, Suriye’den ‘geri çekilme’ taahhüdü

Çavuşoğlu ve Mikdad’ın açıklamaları ise bir önceki açıklamalardan çok farklı sayılmazdı. Çavuşoğlu toplantı sonrası sosyal medyada yaptığı açıklamada, “Terörle mücadele iş birliği, geri dönüşlerin altyapısının iş birliği içinde sağlanması, siyasi sürecin ilerletilmesi ve Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini vurguladık” diye belirtti.

Moskova'da düzenlenen Suriye konulu Dörtlü Dışişleri Bakanları toplantısında:

– Terörle mücadelede işbirliği,
– Geri dönüşlerin altyapısının işbirliği içinde sağlanması,
– Siyasi sürecin ilerletilmesi ve
– Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğini vurguladık. pic.twitter.com/9j3ySIHpdF

— Mevlüt Çavuşoğlu (@MevlutCavusoglu) May 10, 2023

Suriye’nin resmi haber ajansı SANA’nın aktardığına göre ise Mikdad, görüşmede Suriye’nin asıl hedefinin ‘ülkedeki Türk kuvvetleri de dahil olmak üzere her türlü yasa dışı askeri varlığa sona erdirmek olduğunu’ tekrarladı. “Türk Dışişleri Bakanı’nın, Türk kuvvetlerinin çekilmesi durumunda oluşan boşluğu terör örgütlerinin dolduracağına ve bunun Türkiye’nin güvenliğini tehdit edeceğine dair açıklamalarını okudum” diyen Mikdad, “Türkiye’den Suriye’den güçlerini çekeceğine dair açık bir kamuoyu onayının alınmasını istiyoruz. Buna göre, bunu organize, koordineli ve üzerinde anlaşmaya varılmış bir şekilde uygulamak için pratik adımlar üzerinde anlaşmaya varılacaktır” sözlerini dile getirdi.

10 Mayıs tarihli dörtlü zirveden bir görüntü. Fotoğraf: Mevlüt Çavuşoğlu/Twitter

Uzmanlar yol haritası hazırlayacak

Öte yandan Dışişleri Bakanlığı da toplantı sonrası yaptığı açıklamada Suriyelilerin ülkelerine gönüllü, güvenli ve onurlu dönüşlerini sağlanmasının önemine dikkat çekerek görüşmelerin devam edeceğini bildirdi. Bir sonraki zirvenin seçim sonrasına kalacağı düşünülüyor.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise bu görüşmenin en iyi sonucunun ‘uzmanlar düzeyinde bir hazırlık sürecinin’ başlatılacak olması. Türkiye ile Suriye arasındaki normalleşme adımları için bir yol haritası hazırlanacak, bu yol haritası daha sonra devlet başkanlarına sunulacak.

Dışişleri bakanları arasındaki bu görüşme, Suriye’nin Arap Birliği’ne yeniden kabulünün ardından gerçekleşti. Suudi Arabistan’da 19 Mayıs’ta yapılacak Arap Birliği’ne Esad da davet edildi. Suriye ve Suudi Arabistan karşılıklı olarak büyükelçilikleri de açtı.

13 yıl sonra İran Cumhurbaşkanı, Esad’la bir arada