Çin lideri Şi’nin Avrupa turu: Sırbistan için anlamlı bir günü seçti, ‘Tarih tekerrür etmeyecek’ dedi

Kırmızı bayraklar Belgrad’ın Nikola Tesla Havaalanı’ndan başlayarak otoyol boyunca Sırbistan’ın başkentinin merkezine kadar uzanıyor. Bu Sırbistan’ın Çin ile olan “sağlam dostluğundan” gurur duyduğunu gösterme ve Devlet Başkanı Şi Cinping’i başkent Belgrad’a davet etme şekli.

Daha çok Genex Kulesi olarak bilinen Batı Şehir Kapısı’nda bir kulenin tamamı Çin’in ulusal renklerine boyandı. Sırbistan’ın batısındaki Valjevo’da geçen yıl bir buzdolabı fabrikası açan Çinli ev aletleri üreticisi Hisense’nin reklam panosu da cabası.

Avrupa’nın bazı bölgelerinde Çin Devlet Başkanı’nın seyahat programı şaşkınlık yaratmış olabilir. Ne de olsa Sırbistan’ın böyle önemli bir uluslararası liderin üç duraklı turunun bir parçası olması sık rastlanan bir durum değil.

Ancak Sırbistan Avrupa Birliği’ne (AB) katılma müzakerelerini sürdürürken bile son yıllarda Çin ile ilişkilerini derinleştiriyor. BBC’den Guy Delauney Sırbistan ziyaretini Şi’nin içtiği şaraba kadar özetledi.

ABD saldırısının 25. yıldönümü: ‘Asla unutmamalıyız’

Şi’nin gezisini NATO’ya eleştirilerini vurgulamak için kullanması muhtemel. Ziyaret ABD’nin Çin’in Belgrad Büyükelçiliği’ne düzenlediği hava saldırısının 25. yıldönümüne denk geliyor.

ABD öncülüğündeki NATO güçlerinin 78 gün süren hava saldırılarında 7 Mayıs gecesi Çin’in Belgrad Büyükelçiliği de vurulmuş, saldırıda Çin vatandaşı üç gazeteci hayatını kaybetmişti.

Başkan Sırp gazetesi Politika için kaleme aldığı başyazıda bu olayla ilgili duyguların hala yüksek olduğunu açıkça ifade etti. Yazısında “Asla unutmamalıyız” diye yazan Şi “Çin halkı barışa değer verir ancak böyle trajik bir tarihin tekerrür etmesine asla izin vermeyeceğiz” dedi.

Bu tür söylemler halkın büyük çoğunluğunun NATO üyeliğine karşı olduğu Sırbistan’da yankı buluyor. Bu da Çin liderinin Avrupa turundaki bu durağın neden son derece anlamlı olduğunu açıklayan önemli bir faktör.

Ticari ilişkiler

Ticari bağlantılar da bir diğer önemli faktör. İki ülke geçen yıl Şi’nin Sırbistan’a bir önceki ziyaretinin gerçekleştiği 2016 yılında “kapsamlı stratejik ortaklık” üzerine inşa edilen bir serbest ticaret anlaşması imzaladı.

Çin şu anda Sırbistan’daki en büyük doğrudan yabancı yatırım (FDI) kaynağı olduğunu iddia ediyor. Büyükelçi Li Ming, Hisense’nin madencilik şirketi Zijin ve lastik üreticisi Linglong ile birlikte 20 bin kişiye istihdam sağladığını söylüyor.

Sırbistan’ın 2022’de en fazla yabancı yatırım aldığı ülke Çin olurken karşılıklı ticaret hacmi 2023’te 4,35 milyar dolara ulaşmıştı. Çin ve Sırbistan, Vucic’in Ekim 2023’te Pekin’de düzenlenen 3. Kuşak ve Yol Forumu için Çin’e yaptığı ziyarette serbest ticaret anlaşması imzalamıştı. Anlaşmayla iki ülke arasında gümrük vergisiz ticareti yapılan malların oranının yüzde 95’e ulaşması öngörülüyor.

Öte yandan iki ülke tarihi İpek Yolu güzergahındaki Doğu-Batı ticaretini canlandırmayı amaçlayan Kuşak ve Yol Girişimi çerçevesindeki işbirliğini sürdürüyor.

Sırbistan’da Smederevo Çelik Fabrikası’nın yeniden canlandırılması ve Belgrad ile Budapeşte yüksek hızlı tren projesi ve Belgrad-Novi Sad bağlantısı da bu kapsamdaki ortak projeler arasında.

Çin-Sırbistan ortaklığında inşa edilen Saraorçi Güneş Enerjisi Santrali projesi de iki ülke arasında yeşil enerji alanında artan işbirliğine örnek gösteriliyor.

Birleşmiş Milletler (BM) ticaret rakamlarına göre ise Çin doğrudan yabancı yatırım listesinde Almanya, İtalya, ABD ve Rusya’nın ardından beşinci sırada yer alıyor.

Yine de Çin yatırımları dikkat çekici ve artmaya da devam edecek gibi görünüyor. Sırbistan ilk Çin yapımı elektrikli yüksek hızlı trenlerini teslim aldı. Bu trenler Çin uzmanlığı ve finansmanıyla yeniden inşa edilen Belgrad-Budapeşte demiryolunda İsviçre yapımı vagonlarla birlikte çalışacak.

Ve bu sadece bir başlangıç. Sırbistan’ın altyapı bakanı Goran Vesic Çinli ortakların yollar, köprüler, tüneller ve kanalizasyon dahil olmak üzere diğer altyapılar üzerinde çalışacağını söylüyor. Sırbistan’ın ulusal yayın kuruluşu RTS’ye konuşan Vesic’e göre”Çinli şirketlerle işbirliği için gerçekten çok fazla alan var.”

Vucic’ten Macron’a şarap göndermesi

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in Şi’nin onuruna vereceği bir ziyafette Çinli mevkidaşına ülkesinin en iyi şaraplarını bizzat ikram etmeyi planlamasına şaşmamak gerek.

Beş yıl içinde Sırp şarabının Çin’de ithalat tarifesine tabi olmayacağını kaydeden Vucic, Çin devlet televizyonuna Sırp şaraplarının “Fransa’dakiler kadar pahalı olmadığını” ve Şi’nin seçileni “beğeneceğine” inandığını söyledi.

Bu belki de Çin liderini Avrupa gezisinin ilk durağında ağırlayan Emmanuel Macron’a nazik bir göndermeydi. Fransa Cumhurbaşkanı’nın ikramı Belgrad’da en iyi ihtimalle beş bin euroya mal olduğu düşünülen bir şişe Remy Martin Louis XIII konyaktı.

Çin Devlet Başkanı’nın Belgrad’dan sonraki durağı Budapeşte olacak ve burada AB üyesi ülkelerin liderleri arasında en güçlü müttefiki Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile bir araya gelecek.

Orban’ın göçten Ukrayna’ya silah sağlanmasına kadar her konuda AB uzlaşısına direnişini destekleyen projeler arasında Çinli elektrikli otomobil devi BYD için bir fabrika kurulması da bulunuyor.

Kosova konusunda Sırbistan’a destek

Heyetler arası görüşmenin ardından Şi ve Vucic iki ülke ilişkilerini “stratejik ortaklık seviyesinden ortak geleceği paylaşan topluluk seviyesine çıkaran” ortak bildiriyi imzaladı. İmza töreninin ardından iki lider ortak basın toplantısı düzenledi. Toplantıda ilk söz alan Çin lideri oldu. Sırbistan’a 2016’da düzenlediği son ziyaretini hala anımsadığını söyleyen Şi, Sırbistan’ın bugün Vucic önderliğinde katettiği gelişimi görebildiğini ifade etti.

Şi, Sırbistan’ın Avrupa’da “ortak geleceği paylaşan topluluk” bildirisinin imzalandığı ilk ülke olduğunu belirterek “Çin, Sırbistan’ın Kosova hususundaki egemenlik ve toprak bütünlüğünü koruma çabalarını destekliyor” dedi. Sırbistan ve Çin arasında imzalanan anlaşmaların ikili ilişkilerin gelişmesine katkı saylayacağını vurgulayan Şi, Sırp lider Vucic ile bu hususta hemfikir olduklarını söyledi.

Çin lideri “Tarih bize Sırbistan ile Çin arasındaki dostluğun dünya barışı ve kalkınmasına yönelik olağanüstü ortak mücadeleyle şekillenen bir dostluk olduğunu gösteriyor” diye ekledi.

Vucic: Sırbistan’ın savunması Çin’in desteğiyle daha güvenilir

Vucic de ülkesine ziyaretinden memnuniyet duyduğunu belirttiği Şi ile görüşmesinin “son derece iyi” geçtiğini söyledi. İki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesiyle ilgili ısrarla çalıştıklarını kaydeden Vucic, Çin’in son üç yıldır Sırbistan’daki en büyük yatırımcı olduğunu vurguladı.

Sırp lider, Şi ile “ortak geleceği paylaşan topluluk” bildirisini imzalamanın ülkesi için gurur verici olduğunu dile getirdi ve “Cumhurbaşkanı Şi’ye Kosova hususu ve Sırbistan’ın toprak bütünlüğü konusundaki net tavırları için minnettarım” dedi.

Ülkesinin “dünyanın büyük güçleri tarafından” baskı altında tutulduğunu savunan Vucic Çin’in desteğini önemsediklerini söyledi. Vucic iki ülke arasında geçen yıl imzalanan “Serbest Ticaret Anlaşması”nın ekonomik ilişkilerin geliştirilmesinde büyük etki sağladığını, gelecek 5-10 yılda ülkesinde üretilen ürünlerin yüzde 95’ini Çin’e ihraç edebileceklerini dile getirdi.

Çin’in savunma alanında Sırbistan’a sağladığı desteği de önemsediklerine dikkati çeken Vucic “Sırbistan’ın savunması bugün Çin’in desteğiyle daha güvenilir” diye konuştu.

Şi Avrupa turunun ilk ayağı Fransa’da: Macron ılımlı, von der Leyen sert konuştu