Erdoğan Arnavutluk’tan sonra Sırbistan’da: İlişkilerde ‘altın dönem’

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın cami açtığı dünkü Arnavutluk ziyaretini bugün Sırbistan takip etti. Başkent Belgrad’daki Nikola Tesla Havalimanı’na inen Erdoğan, Sırp mevkidaşı Aleksandar Vucic tarafından karşılandı. Gösterişli karşılamayı yine olumlu bir görüşme izledi. İki ülke arasında 11 yeni anlaşmaya imza atıldı. Özellikle konuşulan konu ekonomi oldu, Erdoğan ilişkilerin gidişatı için “altın dönemini yaşadıklarını” söyledi. Erdoğan en son 2022 yılında Sırbistan’ı ziyaret etti. Vucic ise “modern dünyanın en etkili devlet adamlarından biri” olarak bahsettiği Erdoğan’ın ziyaretinin Sırbistan için, özellikle de dünyanın hem siyasi hem de ekonomik zorluklardan geçtiği bir dönemde “bir şeref” olduğunu söyledi.

Erdoğan’ın ziyareti öncesi Belgrad sokakları, özellikle de Erdoğan’ın ziyaret sırasında kullanacağı yol rotası Türk ve Sırp bayraklarıyla donatıldı. Kosova ve Sırbistan arasındaki ilişkilerin iyice gerildiği bir dönemde düzenlenen bu ziyarette esas gündemi ekonomi oluşturuyor. Zaten Erdoğan’ın programında resmi görüşmelerin ardından iş forumuna katılmak geliyordu. Bu forum her iki taraf için de önemliydi çünkü iki ülkeden de 300 şirket foruma katıldı. Erdoğan ve Vucic’in burada da bir konuşma yapması bekleniyor.

Erdoğan’ın en önemli Sırbistan ziyareti 2017 yılında gerçekleşmişti. O dönemde Erdoğan ve Vucic ülkeler arası bağları onarıcı adımlar atmıştı. Osmanlı’nın Sırbistan’daki beş asırlık varlığı, Belgrad ve Ankara ilişkileri üstünde hep bir yük olageldi. Bir diğer gerilim kaynağı da Türkiye ile Sırbistan’ın Kosova konusunda karşı karşıya gelmesi oldu. Kosova 2008 yılında Sırbistan’dan bağımsızlığını ilan etmişti.

Yerine getirilmeyen sözler

2017’deki görüşmeler sonucu Türkiye, Sırbistan’a anaokulu binası inşası, şehir merkezine iki yeni köprünün yapılması ve tarihi hamamın restorasyonu gibi projeler yapma kararı almıştı, Türkiye bu projelere 1,2 milyon Euro finansman sağlamayı kabul etmişti. Ayrıca Sırbistan’dan Türkiye’ye beş bin ton sığır eti ve 500 ton mantı ihraç edilmesi planlanıyordu. Ancak sonrasında bu hedefler yerine getirilemedi. Yeterli üretim ve depolama kapasitesi olmadığı için özellikle mantı ihracatı hayal oldu.

Sadece mantı da değil sorun, başta büyük umutlarla karşılanan bu projeler yıllar ilerledikçe yavaşladı, büyük kısmı tamamlanmamış durumda. Bu aksamanın sebeplerinden biri her yıl finansman için yeniden başvuru yapılması ve proje belgelerinin her iki yılda bir güncellenmesinin gerekmesi.

11 yeni anlaşma

Türkiye-Sırbistan İş Konseyi’ne göre Sırbistan’daki Türk yatırımları son 10 yılda 1 milyon dolardan 400 milyon dolara yükseldi. Erdoğan bu durumdan bahsederken “Sırbistan’da altın dönemimizi yaşıyoruz” sözlerini söyledi. Sırbistan’ın resmi verilerine göreyse Türkiye’nin Sırbistan’a ihracatı 2020’de 1,14 milyar dolarken 2022’de 2,13 milyar dolara yükseldi. Sırbistan aynı zamanda Bosna-Hersek’ten sonra Türk vatandaşları için önemli turizm destinasyonlarından biri.  Görüşmeler sonrası iki ülke arasında 11 yeni anlaşma imzalandı. Bunlar şöyle:

📌Afet ve Acil Durum Yönetimi Alanında Mutabakat Zaptı

📌Çalışma, İstihdam ve Sosyal Güvenlik Alanlarında İşbirliğine Yönelik Mutabakat Zaptı

📌Sırbistan Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı arasında Mutabakat Zaptı

📌Enerji Dönüşümü Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı

📌Serbest Ticaret Anlaşması’nın “Menşeli Ürünler” Kavramının Tanımı ve İdari İşbirliği Yöntemleri Hakkındaki Protokolün İki Maddesini Değiştiren 1/2024 Sayılı Kararı

📌Spor Alanında Mutabakat Zaptı

📌Gençlik Alanında Mutabakat Zaptı

📌Medya ve Enformasyon Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı

📌Belgrad Belediyesi ile Türkiye Cumhuriyeti Gaziantep Büyükşehir Belediyesi arasında Kardeş Şehir Protokolü

📌Sırbistan Devlet Arşivi ile Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı arasındaki İşbirliği Protokolü

📌Sırbistan Cumhuriyeti Belgrad Tarih Enstitüsü ile Türkiye Cumhuriyeti Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlı Türk Tarih Kurumu arasındaki Akademik Mutabakat Zaptı

Kosova sorunu

Sırbistan ve Kosova arasındaki anlaşmazlığın çıkış noktası Belgrad’ın Priştine’nin bağımsızlığını tanımayı reddetmesi. İki taraf arasındaki anlaşmazlığı son günlerde tetikleyen şey ise Kosova’nın euro’yu tek yasal para birimi olarak görmesi ve Sırp nüfusunun yoğun olduğu yerlerde Sırp dinarını yasaklaması. Belgrad’da yaşayan analist Vuk Vuksanoiv, Fransız haber ajansı AFP’ye 2017 ziyareti sayesinde iki ülke arasındaki ilişkilerin onarıldığını söylüyor. Vuksanovic’e göre o zamandan beri Balkanlar Türkiye için başarı hikayesi oldu.

Ne var ki Türkiye Sırbistan arasındaki ilişkiler, Ankara’nın geçen yıl Kosova’ya insansız hava aracı satması sonucu gerildi. Belgrad bu hamleyi “kabul edilemez” olarak niteledi. Ancak Vuksanovic’e göre bu sorun yeni bir işbirliğiyle çözülebilir. Bu görüşmelerin özellikle askeri işbirliği, Türk ticari şirketlerin konumu ve Belgrad’ın Ankara’yı Kosovaya desteğini azaltmaya ikna girişimleri yoğunlaşması bekleniyordu.

Vucic basın toplantısında “Elbette Türk savunma sanayisi bizimkinden çok daha güçlü ama yapmacık bir tevazuya kapılmadan şunu söylemek isterim ki bizim de askeri sanayimiz küçümsenmemeli ve ihmal edilmemelidir. Uzun zaman sonra ilk kez geçenlerde Türkiye için ihracat izinlerimizi yeniledik. Bu sayede Türk pazarına kayda değer miktarda el bombası ihraç ettik” dedi.

Erdoğan ortak basın toplantısında bu konuya değinerek “Bizler Türkiye ve Sırbistan olarak el ele bir adım atmalıyız ama bu adım, barışın korunmasını temine dayalı bir savunma sanayinin aramızda teşkilidir” dedi. Sözlerinin devamında da “Biz de olan imkanlar var, Sırbistan’da olan imkanlar var. Bu imkanları en güzel şekilde değerlendirmek suretiyle geleceğe yürüyeceğiz” diye konuştu.

Boşnaklarla da görüştü

Bu arada Erdoğan, Belgrad’da geçirdiği sürede Sırbistan’daki Boşnakların yoğun olarak yaşadığı Sancak bölgesindeki siyasi liderlerle de bir araya geldi. Bunlar arasında Sırbistan hükümetinde Devlet Bakanı olan Usame Zukorlic, Sırbistan Sosyal Demokrat Partisi (SDP) Genel Başkanı Rasim Ljajic ve Sancak bölgesinin Demokratik Eylem Partisi (SDA Sancak) Genel Başkanı Sulejman Ugljanin vardı.

NATO Sırbistan-Kosova sınırına yeni asker gönderdi