İran’daki yeni kriz metanol zehirlenmesi: Hükümet alkol kaçakçılarını, halk yönetimi suçluyor

İran’da 1979’daki İslam Devrimi’nden beri yürürlüğe sokulan alkol satışı ve tüketimi yasağını delenlere 80 kırbaç ve para cezası uygulanıyor. Kendilerine dayatılan yasağı delmek isteyen bazı İranlılar ise çareyi alkol kaçakçılarına başvurmakta buldu. Ancak bu sefer de sağlıkları tehlike altına girdi.

Hüsrev Hasanzade. Fotoğraf: Giuseppe Perrone/Twitter

New York Times’ın haberine göre, İranlı 60 yaşındaki ünlü ressam Hüsrev Hasanzade, geçen ay Tahran’daki evinde ağırladığı arkadaşlarına ‘güvenilir’ bir satıcıdan aldığı kuru üzümden damıtılmış geleneksel aragh içkisini ikram etti. Misafirleri normalde de içki içmediğinden o gece aragh tüketen tek kişi Hasanzade oldu. Birkaç saat içinde görüşü bulanıklaşan Hasanzade, ertesi sabah görme yetisini tamamen kaybetmiş, nefes darlığı çekmeye başlamıştı. Hastameye kaldırılan Hasanzade’ye doktorlar aragh’tan kaynaklı metanol zehirlenmesi teşhisi koydu.

Komaya giren Hasanzade, hastanede iki hafta kaldıktan sonra 2 Temmuz’da yaşamını yitirdi. Alkol yasağının kaçakçıların denetimsizce içki satmalarına olanak tanıması sebebiyle ünlü ressamını yitiren İranlılar, hükümete öfkelerini dile getirdi.

İran medyasında çıkan haberlere göre, alkol yasağıyla şahlanan kaçak içki piyasası sonucunda son üç ay içinde İran’ın birçok kentinde alkol zehirlenmesi dalgası başladı, günde ortalama 10 kişi bu şikayetlerle hastaneye kaldırıldıktan sonra hayatını kaybetti. Alkol tüketen, satan ve üreten İranlılarla yapılan röportajlarda, zehirlenmeden kaynaklı ölümlerden damıtılmış alkolde bulunan metanol sorumlu tutuldu. Yasak başladığından bu yana zaman zaman metanol zehirlenmesi vakaları yaşansa da son aylardaki örneklerin hem kapsamı hem de sıklığı önceki dönemlere göre çok daha fazla.

Pek çok İranlı için bu ölümler, İran’ın dini kurallarının sıradan vatandaşları nasıl baskı altına aldığının ve özel yaşamlarına nasıl karıştığının bir örneği olarak görülüyor. Nasır Timurpur adlı bir sanatçı Twitter’dan yaptığı açıklamada, “Hüsrev sosyal özgürlüklerimiz olmadığı için bizden koparıldı. Hüsrev’i bizden alan sizdiniz” diye yazdı. Hasanzade’nin ölümünün ardından sürgündeki sanatçı ve yazarlardan oluşan bir grup, ressamın ‘hiç şüphesiz dini otoriterinin kurbanı’ olduğunu belirten bir bildiri yayımladı.

Durumun ciddiyetinin hükümet de farkında

Yetkililer de alkol yasağı sorununun büyüdüğünü kabul ediyor. Tahran’ın baş adli hekimi Mehdi Foruzeş, haziran ayında düzenlediği basın toplantısında metanol zehirlenmesinden hastaneye kaldırılanların ve ölenlerin sayısının hızla arttığını söyledi. Buna göre sadece Tahran’da mart ayının başından beri bu oranda yüzde 36,8 artış yaşandı.

İran medyasına göre mayıs ayından 3 Temmuz’a kadar en az 309 kişi metanol zehirlenmesi sebebiyle hastaneye kaldırılırken, 31 kişi de hayatını kaybetti. Gerçek sayının ise çok daha yüksek olduğu düşünülüyor, zira birçok vakada hayatta kalanlar yasağı deldikleri için cezalandırılmaktan korkuyor. İran Adli Tıp Kurumu Başkanı Abbas Mescidi Arani de 2022 yılında 644 kişinin alkol zehirlenmesinden öldüğünü, bu sayının 2021’e göre yüzde 30 arttığını söylemişti. Hayatta kalanların da o kadar şanslı olduğu söylenemez, çünkü şimdiye kadarki vakalardan birçoğu görme yetisini kalıcı olarak kaybetti.

Bir kaçak alkol üreticisi ve satıcısı, New York Times’a verdiği demeçte, satıcıların zaten bir risk aldığını söyleyerek, “Kimse müşterilerine ve işine zarar vermek istemez. Yakalandığımız an hapse girebilir, mallarımıza el konulup imha edilebilir” dedi. Yetkililer metanol zehirlenmelerindeki artışın üretimin özensiz yapılmasını, üreticilerin açgözlülüğü ve hızlı kâr arayışı sebebiyle güvenliğin hiçe sayılmasını sorumlu tutuyor.

Uzmanlar, sıradan bir alkol tüketicisinin içkisindeki metanolu fark etmesinin neredeyse imkansız olduğunu belirtiyor. Bunun sebebi de metanolun farklı bir koku ya da tada sahip olmaması. Evde alkol damıtma işleminin metanol zehirlenmesi riskini artırdığını belirten uzmanlar, işlemin dikkatli ve düzgün bir şekilde yapılmaması halinde zehirlenme riskinin artacağını belirtiyor.

İranlı yıldız Alidoosti’nin yasaklı filmi MUBI’de gösterimde