Kristersson Beyaz Saray’da, gözler Türkiye’de: Gündem İsveç’in NATO üyeliği

NATO üyeleri 11-12 Temmuz’da Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta bir araya gelecek. Zirveden bir hafta önce ABD Başkanı Joe Biden, NATO’nun öncelikli gündemi olan İsveç’in üyeliğine desteğinin bir göstergesi olarak İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’u Beyaz Saray’da ağırladı.

Kristersson ile Oval Ofis’te görüşen Biden, gazetecilere yaptığı açıklamada, gelecek hafta yapılacak NATO zirvesine dikkat çekerek, İsveç’in birliğe üyeliğine tam destek verdiğinin altını çizdi. “İttifakımız İsveç ile daha güçlü olacak” diyen Biden, bunun gerçekleşmesi için ‘sabırsızlandığını’ dile getirdi.

Desteği için Biden’a teşekkür eden Kristersson, ülkesinin ittifaka katkıda bulunabileceğine inandığını söyledi.

İsveç ve Finlandiya’nın ayrı düşen NATO yolculuğu

İsveç ve komşusu Finlandiya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin kendi sınır güvenliklerini tehlikeye attığını düşünerek, uzun zamandır sürdürdükleri tarafsızlık politikasına bir son verdi. Her iki ülke de NATO üyeliği için başvuruda bulunarak örgütün güvenlik şemsiyesinin altına girmek istedi.

Rusya ile 1300 kilometreden fazla bir sınıra sahip olan Finlandiya, nisan ayında NATO’ya katılsa da 200 yıldır tarafsızlığını koruyan İsveç’in üyeliği Türkiye ve Macaristan engeline takıldı. NATO’nun genişlemesi için tüm üyelerin oy birliğiyle İsveç’in üyeliğini onaylaması gerekiyor.

Hem ABD hem de İsveç, İskandinav ülkesinin üyeliğine giden yolun Vilnius’ta yapılacak zirve öncesinde açılacağını umuyordu. İsveç’in NATO’ya üye olması sembolik açıdan büyük önem taşıyor. Ne var ki analistler, en azından NATO zirvesine kadar Türkiye’nin İsveç’in üyeliğini onaylamasına olumsuz gözle bakıyor.

Türkiye, itirazının çıkış noktası olarak İsveç’in ‘terör örgütleriyle somut bir şekilde mücadele etmemesini ve terörle bağlantılı kişilere hoşgörülü yaklaşmasını’ göstermişti. İsveç buna karşılık üçlü mutabakat metni imzaladı, Türkiye’ye silah ambargosunu kaldırdı ve terör yasalarını katılaştırdı.

Ancak bu sefer de Stockholm’daki Kuran yakma eylemleri, Türkiye’nin sert tepkisiyle karşılandı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Kibirli Batı halkına Müslümanların kutsal değerlerine hakaret etmenin ifade özgürlüğü olmadığını öğreteceğiz” demiş ve Finlandiya’nın üyeliği kabul edilirken, İsveç dışarıda bırakılmıştı.

Kuran yakma eylemleri, İsveç’in de başını yaktı

Teröre karşı sıkı önlemler alarak NATO üyeliğine kararlığını gösteren İsveç, Kuran yakma eylemlerini engellemenin demokratik bir ülkede ifade özgürlüğüne ket vurmak olacağını söyleyerek herhangi bir kısıtlama getirmiyor. İsveç polisi bazı eylemlere izin vermese de iş mahkemeye taşındığında karar genellikle protestocuların lehine sonuçlanıyor.

Özellikle geçen hafta çarşamba günü yapılan son eyleme Türkiye ve İslam İşbirliği Teşkilatı başta olmak üzere Papa Francis ve hatta İsveç hükümeti bile tepki gösterdi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan salı günü yaptığı açıklamada, “Özellikle İsveç’te bu türden eylemlerin kamu koruması ve polis kordonu altında yapılması çok daha düşündürücü bir olay. İsveç’in NATO’ya üyeliğinin tartışıldığı günlerde, İsveç güvenlik sisteminin provokasyonları engellemeye yetmeyen bir yapıda olması ve NATO’ya daha fazla güç değil, sorun getirir bir görüntü çizmesi açıkçası stratejik açıdan ve güvenlik açısından da bizi düşündürüyor” diye konuştu.

Fidan ayrıca Türkiye’ye ‘zaman baskısı’ yapılmaması gerektiğini vurgulayarak, İsveç’in verdiği taahhütleri yerine getirmesi halinde NATO üyeliğinin onaylanacağını belirtti. Bu arada bugün Brüksel’de Türkiye, İsveç ve Finlandiya dışişleri bakanları üçlü görüşme kapsamında bir araya gelecek.

Dün Fidan ve ABD’li mevkidaşı Antony Blinken’ın telefonda gerçekleştirdiği görüşmede İsveç’in NATO üyeliğinin konuşulduğu belirtildi.

Macaristan niye üyeliği onaylamıyor?

Ukrayna savaşının başından beri Rusya’ya en yumuşak davranan Avrupa ülkelerinden biri olan Macaristan, İsveç’in NATO üyeliğine de kendi iç işlerine karıştığı gerekçesiyle karşı çıkıyor. Macaristan’a göre İsveçli siyasetçiler Macar demokrasisinin durumu hakkında ‘bariz yalanlar’ söylüyor.

Ancak Finlandiya’nın da üyeliğine de zamanında karşı çıkan Macaristan, Türkiye’nin onayından sonra kararını değiştirmişti. Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, İsveç konusunda da Fidan ile temas halinde olduğunu ve Türkiye’nin tutumunda değişiklik olması halinde bu süreci uzatmayacaklarını belirtti. 

Stoltenberg’in görev süresi uzadı

Öte yandan eylül ayında görev süresi dolacak NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in yerine kimin geçeceği konusunda fikir birliğine varamayan ittifak üyeleri, Stoltenberg’in görev süresini Ekim 2024’e kadar bir yıl daha uzatmaya karar verdi.

Norveç’in eski başbakanının görev süresi üçüncü kez uzatılıyor. Yılın başlarında Stoltenberg’in ittifakın başında geçirdiği sekiz yılın ardından kenara çekileceği düşünülüyordu. 64 yaşındaki genel sekreter, mart ayında Guardian’a verdiği demeçte, 2014’te devraldığı pozisyondan ayrılmaya hazır olduğunu belirtmiş, üye ülkelerin bir halef bulmakta zorluk çekmeyeceğini ifade etmişti.

Bununla birlikte görev süresinin uzatılmasının ardından Stoltenberg, NATO üyelerinin kararından ‘onur duyduğunu’ belirten bir tweet atarak, Rusya’nın Ukrayna işgalinin ‘ittifakı her zamankinden daha önemli kıldığını’ söyledi.

Honoured by #NATO Allies' decision to extend my term as Secretary General until 1 October 2024. The transatlantic bond between Europe & North America has ensured our freedom & security for nearly 75 years, and in a more dangerous world, our Alliance is more important than ever.

— Jens Stoltenberg (@jensstoltenberg) July 4, 2023

Erdoğan da Stoltenberg’in görev süresinin uzamasını, “Zorlu sınamalarla karşı karşıya olduğumuz ve güvenlik ihtiyacının had safhada olduğu bir konjonktürde, Sayın Stoltenberg’in çalışmalarıyla ittifakımıza ve küresel barışa önemli katkılar sunacağına inanıyorum” sözleriyle kutladı.

NATO Konseyi’nin kararıyla Genel Sekreterlik görevi bir yıl uzatılan değerli dostum @jensstoltenberg’i tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyorum.…

— Recep Tayyip Erdoğan (@RTErdogan) July 5, 2023

Kuran yakma eylemini Papa Francis de kınadı