NATO ve Avrupa ile büyük yakınlaşma adımı: Türkiye Avrupa’nın ortak hava savunma programına katıldı

Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemiyle ABD ve NATO ile sarsıntılı yıllar yaşayan Türkiye, şimdi ortak Avrupa füze savunma sistemine katılmaya karar verdi. S-400’leri teslim alan ama radarlarını hiçbir zaman aktive etmeye Türkiye’nin bir süreden beri bu hava savunma sistemine alternatif Fransa-İtalya ortak yapımı füze sistemlerinin ortak üreticilerinden biri olmak için çalıştığı da biliniyor. Dün Türkiye’nin katıldığı ortak Avrupa füze savunma sistemi, NATO içinde ama Amerika’nın yer almadığı bir Avrupa girişimi.

Brüksel’de NATO Savunma Bakanları Toplantısı’nın ardından Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in de katılımıyla “Avrupa Gökyüzü Kalkanı Girişimi (The European Sky Shield Initiative-ESSI) Niyet Mektubu’na Türkiye ve Yunanistan’ın Katılımına Dair Düzenleme Belgesi İmza Töreni” yapıldı.

Almanya’nın NATO Daimi Temsilciliği’nde Alman Savunma Bakanı Boris Pistorius’un ev sahipliğinde gerçekleşen törende Bakan Güler ile Yunan mevkidaşı Nikolaos Dendias belgeye imzalarını attı.

Turkey and Greece Join European Missile Shield Initiative

Turkey and Greece have announced their participation in the European Sky Shield Initiative (ESSI), led by Germany, expanding the initiative’s reach to 21 participating countries.

Launched in August 2022, ESSI aims to… pic.twitter.com/d3NMHgJ0Up

— KI Design (@KIDataApp) February 16, 2024

Bakan Güler imza töreninde yaptığı konuşmada şöyle dedi:

“Almanya’nın liderliğindeki bu girişim müttefiklerin birlikte çalışabilirlik ve entegrasyonunu sağlarken, NATO’nun gerekliliklerinin yerine getirilmesi yolunda da önemli bir adımdır. Türkiye olarak geniş bir yelpazedeki milli imkanlarımızla bu girişime katkıda bulunmaya hazırız. Bu önemli girişimdeki koordinatör rolü için Almanya’ya teşekkürlerimi sunmak isterim. Kolektif savunma anlayışına hizmet eden bu girişimde sizlerle çalışmaktan memnuniyet duyacağız.”

Almanya Savunma Bakanı Pistorious da Brüksel’de yapılan NATO Savunma Bakanları Toplantısı öncesinde yaptığı açıklamada, “ESSI bugün iki yeni üyenin katılımıyla büyüyor. Yunanistan ve Türkiye’ye ESSI’ye hoş geldiniz diyeceğiz” dedi. Almanya’nın kurulmasına liderlik ettiği girişimin son iki yılda önemli başarılar kaydettiğini söyleyen Alman bakan, “Girişim hava savunma sistemlerinin ortak tedariki ve kullanımı ile ilgilidir” dedi ve şöyle devam etti:

“Odak, bu hava savunma sistemlerinin birbirleriyle uyumlu bir şekilde çalışmasıdır. Bu, sistemlerin eşgüdümlü kullanımını, aynı zamanda da eğitim ve tatbikatları da kolaylaştırıyor.”

ABD’nin F-16’lara yeşil ışık yakması sonrasında Türkiye’nin şimdi de ESSI’ye katılması, NATO müttefikleriyle bağları güçlendirecek önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Üçüncü yılına giren Rusya’nın Ukrayna’yı işgal harekatının ardından Almanya tarafından başlatılan girişim, Avrupa ülkelerinin birlikte savunma sistemleri satın almalarına ve ortak tatbikat yapmalarına olanak sağlamayı hedefliyor.

Avrupa Gökyüzü Kalkanı Girişimi nedir, neyi hedefliyor?

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı, Avrupa’nın hava savunma yetkinliklerinin yetersiz kalabileceği endişesine yol açmıştı. Bunun üzerine Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 2022 yılının Ağustos ayında bu girişimi önermişti. Aynı yılın Ekim ayında 15 Avrupa ülkesi bir bildiri imzalayarak projeyi hayata geçirdi.

ESSI kısaltmalı program ile birlikte Avrupa’da anti-balistik füze yetkinliğine sahip, ortak bir hava savunma sistemi inşa edilmesi hedefleniyor. Almanya Savunma Bakanlığı’nın internet sayfasında aktarıldığına göre ESSI’nin amacı şöyle özetleniyor: “NATO’nun ortak hava savunmasının Avrupa ayağını güçlendirmek.”

ESSI farklı menzilli füzelere karşı çok katmanlı savunma sistemleri kullanacak şekilde tasarlanmış ve orta menzilli (35 km) Alman IRIS-T SLM, uzun menzilli (100 km) ABD yapımı Patriot ve çok uzun menzilli (100+ km / atmosfer dışı) ABD-İsrail yapımı Arrow-3 gibi sistemleri içeriyor.

Almanya tarafının aktardığına göre girişime üye ülkelerin füze, roket veya uçak saldırılarına karşı kendilerini daha iyi silahlandırmak istediklerine dikkat çekiliyor. Ayrıca bu ülkelerin hava savunması için gerekli sistemleri ortaklaşa tedarik etmek, kullanmak ve bakımını yapmak istedikleri de belirtiliyor.

Türkiye nasıl olaya dahil oldu?

Ankara’nın programa dahil oluşunun kilit dönemeci İsveç’in NATO üyeliğine verilen onay oldu. Zira ABD Türkiye’ye bu süreçte hem S-400 meselesinden hem de İsveç’in üyeliğinin sürüncemeye girmesine neden olmasından ötürü ambargo uyguluyordu.

Türkiye’nin 2019 yılında Rusya’dan S-400 hava savunma sistemlerini teslim almaya başlaması, ABD başta olmak üzere NATO müttefikleriyle ilişkilerinde gerginliğe yol açmıştı. Dış politikada yaşanan sorunların da etkisiyle, Ankara’nın NATO müttefikleriyle savunma sanayi alanında işbirliği gerilemiş, hatta durma noktasına gelmişti.

Ancak yaklaşık dört yıl sonra, İsveç’in NATO üyeliğinin Türkiye tarafından onaylanmasıyla birlikte ilişkilerde görülen normalleşme yeni adımlarla devam etti. Türkiye’nin ESSI’ye katılımı da ilişkileri normalleştirme adımları çerçevesinde dikkat çekici bulunuyor.