Nereden nereye: Sisi Ankara’da, Mısır ile ilişkiler savunma işbirliğine kadar gidiyor

Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ilk kez Türkiye’yi ziyaret ediyor. Bu ziyaret Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın davetiyle yapılması bakımından önem taşıyor. Özellikle de Erdoğan’ın zamanında Sisi’ye “Katil Sisi” dediği düşünüldüğünde… İki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kesilmesinin nedeni Sisi’nin iktidardaki Müslüman Kardeşler lideri Muhammed Mursi’ye darbe yaparak gücü ele geçirmesiydi. Ama Müslüman Kardeşler’in Ortadoğu’daki güç kaybı Mısır ile ekonomik ilişkilerin maslahatgüzar seviyesindeyken yavaş işlemesi gibi sebepler nedeniyle iki ülke 10 yılı aşkın süre devam eden anlaşmazlığa son verme kararı aldı.

Bunun ilk sinyalleri Erdoğan ve Sisi’nin iki yıl önce Katar’daki Dünya Kupası açılışında el sıkışmasıyla verildi. Zaten kısa süre sonra da karşılıklı olarak büyükelçiler yeniden açıldı. Normalleşmeye son noktayı koyan Erdoğan’ın şubat ayında Kahire’ye düzenlediği ziyaretti. Aslında önce Sisi’nin Türkiye’ye gelmesi bekleniyordu ama ziyareti birdenbire ertelenmişti. O dönem resmi kaynaklar erteleme sebebi olarak Sisi’nin Rusya’daki zirveye katılacak olmasını göstermişti. Kimi uzmanlarsa bunu Sisi’nin ilk ziyareti Erdoğan’dan beklemesine yormuştu.

Erdoğan, Sisi’yi bizzat havaalanında karşıladı

Öyle ya da böyle ilk ziyaret Erdoğan’dan geldi, 12 yıl sonra ilk kez Mısır’a gitti. Bugün de Sisi’yi taşıyan uçak Ankara’daki Esenboğa Havalimanı’na indi. Mısırlı lider daha önce resmi bir görüşme için Türkiye’ye hiç adım atmamıştı.

Sisi’yi karşılamaya Cumhurbaşkanı Erdoğan, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Ankara Valisi Vasip Şahin gitti. Erdoğan da Mısır’a gittiğinde Sisi kendisini Kahire Uluslararası Havalimanı’nda karşılamıştı. İki lider Esenboğa Havalimanı Şeref Salonu’nda kısa süre görüştükten sonra aynı makam aracıyla Cumhurbaşkanlığı Küliyesi’ne geçti. Cumhurbaşkanı Erdoğan daha sonra ortak basın toplantısında “Mısır Cumhurbaşkanı Sayın Sisi’yi ülkemizde ağırlamaktan duyduğum memnuniyeti ifade etmek istiyorum. Bir kez de sizlerin huzurunda kendisine şahsım, milletim adına hoş geldiniz diyorum” diyecekti.

Atatürk’ü andı

Sisi sosyal medya platformu X’teki paylaşımında Türkiye’ye yaptığı ilk ziyaretten ve Erdoğan ile görüşmekten “büyük memnuniyet duyduğunu” söyledi. Türkiye ve Mısır arasındaki tarihi ve köklü ilişkilere vurgu yapan Sisi, “Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu Türkiye Cumhuriyeti’nin başından bu yana iki ülke arasında güçlü siyasi bağlarımız var” dedi.

Sisi’nin Türkiye’ye geldikten sonraki ilk açıklaması “Bugünkü ziyaretim ve Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önceki Kahire ziyareti iki ülke arasında yeni bir dostluk ve işbirliği başlatma iradesini yansıtıyor” oldu. Peki ne bu yeni dostluğu başlatacak konular?

Mısır gözünü İHA’lara mı dikti?

O ziyarette gündeme gelen, bu ziyarette de gündemden düşmeyecek konuların başında iki ülke arasındaki ticaret hacmini 10 milyar dolardan 15 milyar dolara çıkarmak var. Bu ziyarette de ele alınan konuların başında ekonomi geliyor. Türk yetkililer Türkiye’nin 2007’den bu yana Mısır’a yaptığı yatırımların üç milyar doları aştığını ve bu rakamın her yıl arttığını söylüyor. Türkiye’nin bu yıl Mısır’a yapacağı yatırımların 500 milyon dolara ulaşması bekleniyor. Ayrıca Türk şirketlerinde çalışan Mısırlı sayısı 100 bin kişiyi bulmuş durumda. Zaten Türkiye-Mısır Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısı’nda savunma, enerji, turizm, sağlık, eğitim ve kültür alanlarında yaklaşık 20 anlaşmanın imzalandı.

Erdoğan “Mısırlı yatırımcıları da Türkiye’ye bekliyoruz. Mısır’la enerji alanındaki iş birliğimizi geliştirmek amacındayız. Mısır halkı Türk kültürü ve Türkçe’ye yoğun ilgi gösteriyor. Olumlu ivmenin turizm alanına da yansıyacağına inanıyorum” dedi.

İki ülke arasındaki önemli adımlardan biri de Mısır’a yapılacak insansız hava aracı satışı olabilir. Middle East Eye’a göre bugün üst düzey Mısırlı askeri delegeler iki büyük insansız hava aracı üreticisi Baykar ve TUSAŞ’ı ziyaret etti. Görüşmeler konusunda bilgili bir kaynak, Mısır’ın ASFAT tarafından üretilen Hisar sınıfı açık deniz karakol gemilerine de ilgi duyduğunu söylüyor. İki ülke arasındaki böyle bir alışveriş ilişkilerin yeni bir aşamaya taşınması anlamına geliyor.

Ziyarette öne çıkan konu başlıklarından bir diğeri de Gazze savaşı, Libya, Sudan ve Somali gibi bölgesel meseleler olacak. Analistler bu ziyareti sadece iki ülke arasındaki ilişkiler bakımından değil, bölgesel nedenlerle de önemli olduğunu düşünüyor. Türkiye’nin Hamas liderleriyle yakın ilişkileri ve Mısır’ın Gazze’ye sınırdaş olması nedeniyle her iki ülke de Gazze’deki savaşta büyük önem taşıyor.

Erdoğan basın açıklamasında “Netanyahu’nun Mısır’a yönelik ithamlarını reddettiğimizi çok net söylemek isterim” diyerek, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun son zamanlarda Selahaddin (Philadelphia) Koridoru’ndan çekilmeyeceklerine dair açıklamalarında Mısır’a da suçlamalar yöneltmesine değindi. Netayahu’ya göre Mısır, Selahaddin Koridoru’ndan Gazze’ye silah akışına göz yumuyordu.

Etiyopya meselesinde arabuluculuk rolü

Öte yandan Libya konusunda iki lider farklı uçlarda yer alıyor. Ankara Libya’nın batısındaki hükümetle iyi ilişkiler kurmuşken Mısır doğudaki General Halife Hafter’i destekliyor. Ankara’nın zamanında batıdaki hükümetle gaz çıkarma konusunda yaptığı anlaşmaya sadece Yunanistan değil Mısır da öfkelenmişti. Ama şimdi her iki ülkeyle de ilişkiler yoluna girmeye başladı ve Ankara Kahire ile deniz sınırlarını belirleyen bir anlaşma imzalamak istiyor. Bu anlaşma Doğu Akdeniz’de gaz çıkarma projelerinin hızlandırılmasına ve Mısır gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasına katkı sağlayabilir. Sisi Libya ile ilgili olarak “Libya konusunda hem başkanlık hem parlamento seçimleri, orada güvenliğin sağlanması, silahlı güçlerin ülkeden ayrılmaları Libya için önemli diye ifade ettik” dedi.

Türkiye’nin Etiyopya ile iyi ilişkileri var ve analistlere göre bu nedenle Ankara, Mısır ile Etiyopya arasında arabuluculuk yapabilir. Etiyopya, Mısır ve Sudan’ın itirazlarına rağmen son üç yıldır Rönesans Barajı’nı tek taraflı doldurmayı sürdürüyor. Barajın beşinci dolumu temmuz ayında başladı ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, son günlerde hem Kahire’ye hem de Hartum’a meydan okuyarak gelecekte de bu faaliyetlerine devam edeceklerine işaret etti.

Buradan çıkan bir diğer şey de Suriye mesajı oldu. Sisi “Suriye halkını olumsuz etkileyen krizin de son bulması konusunu ele aldık. Türkiye ve Suriye arasındaki yakınlaşmayı memnuniyetle karşılıyoruz. Sudan meselesini de ele aldık. Mısır’ın çabalarını ilettim” dedi.

Kaderin cilvesi işte

Görüşmelerin ardından Erdoğan ve Sisi Esenboğa Havalimanı’na aynı makam aracında gittiler. Bu sembolik hareket iki lider arasındaki gerilimin yerini diplomatik bir yaklaşıma bırakma niyetinin işareti olarak yorumlandı. Ancak en dikkat çeken detay uçağa biniş esnasında Erdoğan’ın Sisi’yi ‘Rabia’ işaretiyle uğurlamasıydı. Daha doğrusu muhtemelen kamera açısından dolayı Erdoğan’ın sanki Rabia işareti yapıyor gibi görünmesiydi. Bu işaret 2013’te Mısır’da gerçekleştirilen askeri darbeye karşı bir direniş sembolü olarak doğmuş ve özellikle Müslüman Kardeşler tarafından benimsenmişti.

Rabia işareti, Mısır’daki askeri darbe sonrasında, Müslüman Kardeşler hareketi ve darbeyle devrilen Mısır’ın seçilmiş cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’yi desteklemek amacıyla ortaya çıkan bir sembol. Dört parmak açık, başparmak kapalı olarak yapılan bu işaret, darbe karşıtı protestoların ve Mursi’ye olan desteğin bir simgesi haline geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti de bu sembolü Türkiye’deki siyasi arenada sıkça kullandı. Erdoğan, Mursi’nin ölümü ve Mısır’daki darbe sürecine yönelik eleştirilerini bu işaretle destekledi, hatta mitinglerde Rabia işaretine bir sembol olarak sık sık yer verdi.

Eski düşmandan dost olur mu: Türkiye ve Mısır’ın ilişkilerine yakından bakış

Philadelphia tartışmalarına Dışişleri de eklendi: Mısır’ı destekliyoruz

‘Katil Sisi’den ‘siyasette küslük olmaz’a: Önce Erdoğan Mısır’a gidecek, sonra Sisi buraya gelecek