Asgari ücreti konuştuğumuz kadar servetine servet katanları konuşmuyoruz

Yeni yılda uygulanacak asgari ücretin tespiti için görüşmeler önceki gün başladı. Asgari ücret üç toplantı sonra aralık ayının içinde büyük bir olasılıkla her zaman olduğu gibi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son sözüyle belirlenecek ve aynı gün açıklanacak. Ancak asgari ücret tartışmaları görüşmelerin başlamasından çok önce Türkiye’nin gündemine ağırlığını koydu. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Maliye ve Para Politikası Araştırmaları Merkezi Direktörü Dr. M. Coşkun Cangöz de asgari ücretlilerle İsviçreli bankacılık devi UBS’in Küresel Servet Raporu’nda 2023’te kişisel servetlerini bir önceki yıla göre hem TL hem de dolar bazında önemli oranda artırmayı başardıkları tespit edilen Türk milyarderlerin durumunu Medium adlı açık sosyal yayıncılık platformundaki “Asgari ücreti konuştuğumuz kadar servetine servet katanları konuşmuyoruz” başlıklı yazısında mercek altına aldı: 

“Haftalardır gündemde olan asgari ücret görüşmeleri başladı. Çalışan nüfusun neredeyse yarısı asgari ücretle çalıştığı için bu görüşmeler geniş bir kitleyi ilgilendiriyor.

2024 yılının başında asgari ücret 17 bin TL olarak belirlenmişti. Ancak aradan geçen 11 aylık süre zarfında asgari ücrete bağlı işçilik maliyetleri değişmediği halde mal ve hizmet fiyatları artmaya devam etti. Bu dönemde enflasyon yüzde 43 olarak gerçekleşti ve asgari ücret enflasyon karşısında yarı yarıya eridi. Buna rağmen, ekonomi yönetimi asgari ücret ve diğer maaş ve ücret ödemelerinin 2025 yılında hedeflenen enflasyon dikkate alınarak artırılması yönünde tavır koyuyor. Bu politika işçilik maliyetlerindeki artışın sınırlı olmasını isteyen işveren kesimi tarafından da destekleniyor.

Görüşme süreci ekonomi yönetimi ve işveren kesiminin tercihleri doğrultusunda, yani yüzde 25–30 bandında bir asgari ücret artışı ile, sonuçlanırsa 2025 yılında hedeflenen enflasyona ulaşılsa bile asgari ücretliler geçmiş dönemlerde enflasyon nedeniyle ortaya çıkan refah kayıplarını sineye çekmiş olacaklar. Yani, dezenflasyon sürecinin yükü asgari ücretli ve diğer sabit gelirlilere yüklenmiş olacak.

Öte yandan asgari ücret gündemi bu kadar meşgul ederken geçtiğimiz 4–5 yıllık dönemde yüksek enflasyon ve kur artışlarının yarattığı rüzgarı arkasına alıp servetine servet katanları pek konuşmuyoruz.

Servet artışında Türkiye’nin “çarpıcı” performansı

Geçtiğimiz günlerde İsviçre Bankası UBS Küresel Servet Raporunu yayınladı. Ancak, bu yıl on beşincisi yayınlanan rapor bir kaç haber ve yorum dışında medyanın çok fazla dikkatini çekmedi.

Oysa ki raporda “çarpıcı” vurgusuyla ön plana çıkan bir tespit var: Türkiye’de yetişkin başına düşen servet 2023 yılında bir önceki yıla göre yerel para cinsinden yüzde 157,78 seviyesinde artmış bulunuyor. Bu kapsamda Türkiye açık ara yetişkin başına servetin dünyada en çok arttığı ülke olarak dikkat çekiyor.

Siz de benim gibi, enflasyon etkisiyle böyle güçlü bir artış olduğunu düşünmüş olabilirsiniz. Evet, enflasyonda dünya şampiyonluğuna oynuyor olmamız bu performansta etkili. Ancak UBS’in dolar bazında yaptığı analizde de Türkiye dünya birinciliğini elden bırakmıyor. Bu defa, yetişkin başına serveti bir yıl içinde dolar bazında yüzde 63,2 oranında artırmış olduğumuz dikkat çekiyor. Gerçekten de “çarpıcı” bir başarı.

Servet artışına rağmen zengin sayısı artmamış

Dolayısıyla, finansal olmayan varlıkların toplam servet içindeki ağırlığı ve son yıllarda konut fiyatlarında yaşanan artışlar raporda belirtilen servet artışının nedenini oluşturuyor. Yani, işin sırrı gayrimenkul sektöründe biriken servetin hanehalkının servetini de artırıyormuş gibi görünmesi.

O sırada hanehalkının durumu

UBS raporuna göre gayrimenkul sektörü başta olmak üzere 61 bin dolar milyoneri 2023 yılında çarpıcı bir servet birikimi yaparken TÜİK verilerine göre hanehalkının en düşük gelir elde eden yüzde 10’luk kesimi yıllık olarak sadece 41,8 bin TL kullanılabilir gelir elde ediyor.

TÜİK’e göre en yüksek yüzde 10’luk kesim ise 606 bin TL gelir elde ediyor. Bu kesim kendisine en yakın gelir grubuna göre 2,25 kat, en düşük yüzde 10’luk gruba göre ise 14,5 kat fazla gelir elde ediyor.

Gelir gruplarına göre dağılıma bakıldığında en yüksek yüzde 10’luk kesimin pastadan yüzde 33,4’lük pay aldığını, en düşük gelirli kesimin payının ise sadece yüzde 2,3 olduğu görülüyor.

Enflasyon ve döviz kurlarının yanı sıra gayrimenkul fiyatlarının da “çarpıcı” bir şekilde arttığı dönemde hanehalkının ortalama kullanılabilir geliri gelir grupları itibariyle yüzde 287 ila yüzde 333 arasında artmış görünüyor. Ancak, burada da düşük gelirli kesimlerdeki artışın yüksek gelirli kesimlere göre nispeten az olduğu dikkat çekiyor. Elbette bunun bir sonucu olarak gelir grupları arasındaki makas da genişliyor.

Günün sonunda fiyat dengelerinin alt üst olduğu, enflasyonun hayat koşullarını giderek zorlaştırdığı bu dönemde bütün gelir gruplarının toplam gelirden aldıkları pay azalırken sadece en yüksek gelir grubundaki kesimin payını yüzde 3,1 gibi oldukça yüksek bir oranda arttırdığı dikkat çekiyor.

Enflasyon “vergi”sini doğru yerden almak gerekiyor

Özetle; UBS’in raporu ve TÜİK’in gelir dağılımı istatistikleri bize son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon ve kur artışlarıyla birlikte toplumun yüzde 90’lık kısmından en zengin yüzde 10’luk kısmına önemli bir servet transferinin gerçekleştiğini gösteriyor. Hatta UBS raporuna göre dolar milyonerlerinin sayısının 61bin olduğu dikkate alındığında yüzde 99’luk kesim fakirleşirken yüzde 1’lik bir kesimin zenginleştiğini bile söylemek mümkün.

Bu koşullarda enflasyonist etki yaratmamak gerekçesiyle asgari ücret artışının sınırlanmasını değil başta gayrimenkul rantı olmak üzere servetine servet katan rant sahiplerinin nasıl vergilendirilmesi gerektiğini tartışmak daha doğru olacaktır.

UBS: Türkiye’deki dolar milyoneri sayısı bu yıl yüzde 43 artacak

En düşük maaş alan emekliye yılbaşında yine bir parmak bal