ABD’de ‘elektrikli araç devrimi’ 2023’ün ikinci yarısında nasıl kısa devre yaptı?

Çok kısa süre öncesine kadar tüm dünyayı özellikle de ABD’yi etkisi altına alan elektrikli araç kasırgası şimdilik durulmuşa benziyor. Otomotiv  devlerinin bazıları planladıkları yeni yatırımları rafa kaldırırken bazıları da gelecekteki taleple ilgili eskisi kadar umutlu görünmüyorlar. The Wall Street Journal gazetesi “Elektrikli araç devrimine kısa devre yaptırtan altı ay” başlıklı analizinde durumu inceledi ve geleceğe ilişkin görüşleri aktardı.

Muhabir, Ford’un Michigan’da F-150 Lightning elektrikli kamyonetleri ürettiği ve her zaman coşkulu bir havanın hüküm sürdüğü fabrikada işlerin eskisinden farklı olduğunu anlatıyor. Başkan Joe Biden 2021’de fabrikayı ziyaret etmiş ve kamyonetin direksiyonuna geçmişti. Ford daha ilk kamyonetler montaj hattından çıkmaya başlamadan önce fabrikanın kapasitesini dörde katlayacağını açıklamıştı.

Bu enerji hızla yok oluyor. Ford üretimi yarı yarıya düşürüyor ve işçiler çoğunlukla içten yanmalı motorlarla çalışan (benzin veya mazot) pikap ve SUV üreten diğer fabrikalara gönderiliyor. Detroit’in banliyösündeki fabrikada kamyonların kalite denetimini yapan Matthew Schulte ani değişimin “biraz şok edici olduğunu” belirterek “Gerçekler ortaya çıktı” diyor.

Otomobilciler tüketicileri gözardı etti

Bir yıl kadar önce otomobil üreticileri elektrikli araçlara olan müthiş talebi karşılamakta zorlanıyordu. Ancak birkaç ay içinde dinamik tersine döndü ve büyük elektrikli dönüşüm hamlesinde hep birlikte frene basıldı.

Yasal düzenlemeler, şirketlerin iklim hedefleri, Çinli elektrikli araç üreticilerinin hızla büyümesi ve Tesla’nın yaklaşık 600 milyar dolarla  hala eski otomobil şirketlerinin üstünde olan piyasa değeri gibi faktörlerin bir araya gelmesi birçok otomobil şirketi yöneticisinin elektrikli otomobillere toplumsal geçiş potansiyeli görmesine neden olmuştu. Ancak bu hamlede tüketiciler gibi önemli bir seçmen kitlesini gözardı ettiler.

Bayiler geçen yaz satılamayan elektrikli araçların parklarına sığmadığını dillendirmeye başladı. Ford, General Motors, Volkswagen ve diğerleri elektrikli araçlar için çılgınca yatırım yapmak yerine bazı projeleri ertelemeye ya da küçültmeye başladı. Otomobil üreticilerine daha fazla elektrikli aracı daha hızlı göndermeleri için yalvaran bayiler şimdi onları geri çeviriyor.

General Motors’un dönüşme mücadelesi: CEO’ya 10 yıl yetmedi

Tesla CEO’su Elon Musk bile 2024 yılında şirketinin hayli düşük oranda büyüyeceğini ifade ediyor. Ford CEO’su Jim Farley de şubat ayı başında analistlerle yaptığı toplantıda “Geçen yılın son altı ayında sektörümüzde kazananları ve kaybedenleri hızla ayıracak sismik bir değişim yaşandı” dedi.

Elektrikli araç satışları artmaya devam ediyor ve otomobil yöneticileri teknolojiye bağlı kaldıklarını söylüyor. Ancak birçoğu planlarını yeniden yapıyor.

Ford elektrikli araç yatırımlarını durdurdu ve bazı modellerin piyasaya verilmesinin ertelenmesi bekleniyor. Şirket ayrıca hem benzinli araçların hem de elektrikle de çalışan hibritlerin üretimini artırıyor. Geçen yıl elektrikli otomobil işinden 4,7 milyar dolar gibi büyük zarar eden Ford bu yıl 5 ile 5,5 milyar dolarlık zarar öngörüyor.

Müşteriler fazlasıyla seçici çıktı

Bazı yöneticiler aşırı hevesli talep tahminleriyle pazarın önüne geçtiklerini kabul ediyor. Pandemi dönemi tedarik zinciri şokları ve bunun sonucunda ortaya çıkan otomobil kıtlığı uzayıp giden bekleme listeleri ve elektrikli araçlar için erken vızıltı yaratarak sektörü aşırı iyimser hale getirdi.

Ancak daha sonra, yeni elektrikli araçların piyasaya çıkmasıyla birlikte yöneticiler otomobil alıcılarının beklediklerinden daha seçici olduklarını fark etti. Birçoğu elektrikli otomobiller için yüksek fiyat ödemekte tereddüt ediyordu.

Farley ve sektördeki diğer CEO’lar başlangıçta öngörülenden daha yavaş bir hızda da olsa elektrikli araçların eninde sonunda yükselişe geçeceğinden hâlâ emin. Ancak şimdilik, bu büyük hesap hatası sektörü, potansiyel bir elektrikli araç bolluğu ve yarı boş fabrikalarla karşı karşıya bırakırken küresel olarak daha katı çevre düzenlemelerine de uymak  zorunda bıraktı. GM İcra Kurulu Başkanı Mary Barra bu ay analistlerle yaptığı toplantıda “Nihayetinde müşteriyi takip edeceğiz” dedi.

2020 yılında pandemi karantinaları sırasında otomobil pazarı beklenmedik bir şekilde ısınırken geleneksel otomobil üreticileri elektrikli otomobillerle uğraşmaktansa üretmeye karar verdi.  AlixPartners adlı danışmanlık şirketine göre 2026 yılına kadar düzinelerce batarya fabrikası, elektrikli araç montaj tesisi ve araç modeli için yarım trilyon dolardan fazla yatırım yapmaya karar verdi.

Elektrikli otomobilciler 2023’ten umutluydu

Elon Musk’ın Tesla’sının hızlı yükselişi bu aciliyeti daha da arttırdı. Tesle’nın piyasa değeri sadece birkaç yıl içinde eski otomobil şirketlerini geride bıraktı. Wall Street elektrikli araçlara yönelik stratejik hamleleri destekledi, elektrikli araç start-uplarının hisselerine yatırım başladı.

Avrupa ve Çin’deki daha sert emisyon kısıtlamaları otomobil şirketlerine daha fazla elektrikli araç üretmek ya da yüklü cezaları göze almaktan başka çare bırakmadı. Biden yönetimi de onları izledi. Batarya üretimine ve tüketicilere yüzlerce milyar dolarlık desteklerle sektörü daha çevreci araç üretimine yönlendirdi. 2023’ün başında otomobil şirketlerinin yöneticileri elektrikli araçlarda kâr etmeyi bekliyordu.

GM CEO’su Barra elektrikli araçlara geçişin ilk ve sesi en çok çıkan destekçilerindendi. Detroitli otomobil üreticisi 2035 yılına kadar neredeyse tüm içten yanmalı motora sahip araçlarını ortadan kaldırmayı hedef olarak belirledi.

Barra GM’nin Ocak 2023’teki analist toplantısında “Bu bir kırılma yılı” demişti. GM nihayet kendi bataryalarını üretiyordu ve yeni bir elektrikli Cadillac SUV ve Hummer kamyonet için bastırılmış talebi karşılamak için EV’leri üretmeye başlamaya hazırdı.

Sony ve Honda’nın ortak elektrikli otomobili

Ford orijinal fiyatların 20,000 dolar üzerine çıktı

F-150 Lightning için artan siparişlerden cesaret alan Ford pikapların fiyatlarını orijinal etiketin 20,000 dolar kadar üzerine çıkardı. Birçok otomobil şirketi yöneticisi de elektrikli araç fabrikası yatırımını hızlandırma planlarını tartışıyordu.

Sonra uyarı işaretleri ortaya çıkmaya başladı. Tesla geçen yılın ocak ayı ortasında bazı modellerin fiyatlarını yüzde 20’den fazla düşürerek zincirleme bir reaksiyonu tetikledi.

İkinci el otomobil satıcıları stoklarındaki Tesla Model 3’lerin ve Model Y’lerin değerlerinin binlerce dolar düştüğünü gördü. Tesla’ları daha yüksek fiyattan satın alan müşteriler öfkelendi. Bank of America analisti John Murphy”Talep arzdan fazlayken neden elektrikli araç fiyatlarını düşürdünüz?” diye soruyordu.

Musk’a göre büyük indirimin nedeni talepteki sıkıntı değildi.  Şirketin otomobillerini daha uygun fiyatlı hale getirerek cazibesini artırmaya çalışıyordu.

Ford’un analistleri de Tesla’nın kararından sonra indirimlerinin kendi elektrikli araç satışlarını nasıl etkileyeceğini araştırmaya başlamışlardı. Ford yaklaşık iki hafta sonra  Mustang Mach-E SUV’larının bazı modellerinin fiyatlarında yaklaşık yüzde 9 indirim yaptı. Mayıs ayında analistlere konuşan Farley fiyatlandırma baskılarını büyük ölçüde umursamadı ve bunların elektrikli otomobillere yönelik ilgiyi olan daha geniş ilgiyi yansıtmadığını söyledi. Ford’un görünümü konusunda iyimserliğini koruyarak Lightning üretimini artırmaya yönelik planlarını yineledi. O sıralarda otomobil bayi Mickey Anderson Kansas, Nebraska ve Colorado’daki galerilerinde elektrikli araçların birikmeye başladığını fark etti.

Faizler arttı aylık taksitler kabarmaya başladı

Anderson ve diğer bayiler ilk başta satışlardaki yavaşlamanın bir tesadüf olduğunu düşündü. İlkbahar sonu ve yaz aylarında üreticilerle yapılan toplantılarda bayiler satışlarını karşılaştırdı. “Endişeliydik. Görünüşe göre birkaç hafta içinde bekleme listelerinden altı aylık stoğa geçmiştik” diye hatırlıyor Anderson o günleri.

Otomobil şirketleri yaz satış sezonuna girerken, endişe verici başka işaretler de gelmeye başlamıştı. ABD’de 2023’ün ilk yarısındaki elektrikli araç satışları bir önceki yıla göre yüzde 50 artmıştı. Ancak 2022’nin ilk yarısındaki artışın yüzde 71 olduğu düşünüldüğünde satışların yavaşladığı görülüyordu. Savurganlık yapmaya istekli erken alıcı dalgası geri çekilmişti ve bir sonraki potansiyel müşteriler de daha tereddütlüydü. Aracın tek bir şarjla menzilinin ne olduğuyla ve bataryaların ömrüyle ilgili çok fazla soruları vardı. Bayilere ve anketlere göre şarj süreleri, onarım maliyetleri ve yeterli sayıda şarj istasyonları konularında endişeliydiler.

Araştırma şirketi J.D. Power’a göre faiz oranlarının yükselmesi benzinli ya da mazotlu araçlara göre ortalama 14,000 dolar daha pahalıya satılan elektrikli araçların aylık taksitlerini artırıyordu.

Dallas’ta pediatrik anestezi uzmanı olarak çalışan Lyndsey Grover kocasının geçen yıl çevresel nedenlerle hibrid Volvo’sunu tamamen elektrikliyle değiştirmesi için kendisini zorladığını söyledi.

Lyndsey Grover hemen Rivian SUV, Tesla Model Y ve elektrikli bir Mercedes’e baktı. Ancak sonunda Volvo’nun geleneksel hibrit moduna geçmeden önce batarya gücüyle bir miktar mesafe alabilen bir hibrit modeli almaya karar verdi.

Kocasının halihazırda bir Tesla Model S’i vardı. Aracın genellikle evde bir gece boyunca şarj edilmesi gerekiyordu. Ancak aracın menzili o zaman bile şirketin belirttiğinin altında kalıyordu. Lyndsey Grover ailenin en azından içten yanmalı motora sahip bir araca ihtiyacı olduğunu düşünüyor.

GM’in batarya üretiminde yaşadığı sorunlar elektrikli araçları show roomları getirmesini zorlaştırıyordu. Üretim gecikmeleri alıcıların Cadillac SUV ve Hummer kamyonet gibi modellerin teslimatını beklemesine neden oldu.

Ford CEO’sundan ‘paradigma kaydı’ itirafı

GM CEO’su Barra geçtiğimiz Temmuz ayının sonlarında analistlere pek çok tüketicinin hala şirketin elektrikli araçlarını istediğini söyledi. “Bu araçlar bayilere ulaşıyor ve eğer daha önceden satılmamışlarsa, onları bekleyenlerin bir listesi var” diyordu.

İki gün sonra konuşan Ford CEO’su Farley pek iyimser değildi. Analistlere “Paradigma kaydı” diyordu. Tüketiciler hala elektrikli araç satın almaya devam etse de Ford’un fiyatlandırma gücünün benzin ya da mazotlu modellere göre kötüleştiğini ve elektrikli araç pazarının inişli çıkışlı kalacağını söyledi.

Bir Ford sözcüsü rakiplerinden önce önemli sayıda elektrikli pikap üretmenin şirketin elektrikli kamyon lideri olmasını ve diğer markalardan müşteri çekmesini sağladığını söyledi. Sözcü elektrikli araç alıcılarının alışkanlıklarını öğrenmenin gelecekte araç geliştirmeye fayda sağlayacağını belirtti.

Ford bayisi Ed Jolliffe geçen yaz sonunda bilgisayarında fabrikanın kendisine yaklaşık bir düzine Lightning göndermeyi planladığını gördü. Bu onu endişelendirdi.

Daha önce Detroit bölgesindeki bayisine her seferinde bir ya da iki Lightning geliyordu ve satış elemanları alıcı bulmakta hiç zorlanmıyordu. Son zamanlarda ise potansiyel müşteriler aylık yaklaşık 1,000 dolarlık ödemeye kafayı daha çok takmış görünüyordu.

Jolliffe elektrikli araçların hızlı şarj cihazlarını kurmak için yarım milyon dolar harcamıştı. Yakındaki eyaletler arası yol boyunca bir reklam panosu kiralamaya hazırlanıyordu: “Nehrin aşağısındaki en hızlı şarj cihazları!”

Çevreci batarya, bir start-up’a 55 milyar dolarlık satış yaptırdı

Yatırımlar ekimde rafa kalkmaya başladı

İşler hızla sarpa sardı.  J.D. Power veri ve analiz başkan yardımcısı Tyson Jominy geçen sonbaharda tek bir ay içinde elektrikli otomobil kredilerinde ortalama faizin yüzde 4,9’dan yüzde 7’ye çıktığını ve bu yüzden de aylık taksitlerin bazı müşteriler için daha zorlayıcı hale geldiğini söylüyor.

Elektrikli araçlar için bir zamanlar uzun olan bekleme listeleri birden bire küçüldü ve alıcılar rezervasyonlarını iptal etmeye başladı. Ekim ayında 10 günlük bir süre zarfında Detroit ve ötesindeki otomobil üreticilerinin tonu daha kasvetli bir hal aldı. GM “gelişen elektrikli araç talebi” nedeniyle yeni elektrikli kamyonet üretmek için Detroit’in banliyösündeki fabrikaya yapacağı dört milyar dolarlık yatırımı bir yıl erteleyeceğini açıkladı.

Ertesi gün Elon Musk daha yüksek faiz oranları ve daha zorlu ekonomik koşullar nedeniyle pek çok insanın Tesla alamayacağını söyledi. Üçüncü çeyrek sonuçlarını tartışmak üzere yapılan bir telekonferansta finansal ulaşılabilirlik sorununun talebi sınırladığını vurguladı.

Barra GM’in üç aylık mali sonuçlarını açıkladığı bir hafta sonraki toplantıda elektrikli araçlara geçişi “inişli çıkışlı” olarak tanımladı ve şirketin 2024 ortasına kadarki iki yıllık sürede 400,000 elektrikli araç üretme hedefine ulaşamayacağını söyledi.

Toyota’ya göre müşteri gerçekleri görmeye başladı

 İki gün sonra Ford talebi daha iyi karşılama ihtiyacını gerekçe göstererek 12 milyar dolarlık elektrikli araç yatırımını erteleyeceğini ve hibrit üretimini artırmaya odaklanacağını açıkladı.

Geçen yılın sonlarına doğru bazı otomobil üreticileri tarafından gereksiz bir yarım önlem olarak görülen hibrit satışlarının yükselişe geçtiği ve 2023’te elektrikli araçları geçeceği anlaşılmaya başlandı.

Toyota Motor Yönetim Kurulu Başkanı Akio Toyoda “İnsanlar nihayet gerçeği görüyor” dedi. Toyota ve elektrikli araç konusunda ihtiyatlı diğer otomobil üreticileri yıllardır hibritleri karbon emisyonlarını azaltmanın tüketici dostu bir yolu olarak lanse ediyordu.

Kasım ayında binlerce ABD’li bayi Biden’ı sektörü daha fazla bataryalı otomobil satmaya zorlayacak düzenlemeleri hafifletmeye çağıran bir mektup imzaladı. Bayiler mektupta “Geçen yıl elektrikli araçlarla ilgili çok fazla umut ve heyecan vardı. Ancak bu coşku durdu” dedi.

Bazı otomobil perakendecileri stoklardan kurtulmak için artık elektrikli araçları zararına satar hale geldiklerini söylüyor. Otomobil bayisi Lightning fabrikasına 25 dakikalık mesafede olan Jolliffe ne olduğunu anlamakta zorlanıyor. Geçenlerde hafta içi bir gün penceresinden sekiz Lightning ve dört Mach-E’ye baktı. “Kimse onları görmek için kapımızı çalmıyor” dedi. “Görünüşe bakılırsa tüketicinin tereddüdü çok ağır basıyor.”