Mahfi Eğilmez soruyor: Tek yetkili başkan sistemi Türkiye’ye ne getirdi?

Eski Hazine Müsteşarı ve iktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez Türkiye’nin, 2017 yılında güçler ayrımı sistemini terk ederek başkanlık sistemine geçtikten sonra her alanda geriye gittiğini ifade ediyor. Eğilmez, Kendime Yazılar adlı blogunda dün yayımladığı “Başkanlık Sistemi ve Sefalet Artışı” başlıklı yazısında Sefalet Endeski’nin de diğer endeks diğer endeks ve göstergelerde olduğu gibi başkanlık sistemine geçişle birlikte Türkiye’de sefaletin arttığını gösterdiğini belirtiyor. Dr. Eğilmez yazısında şu görüşleri dile getiriyor:

“Sefalet endeksi (misery index), Arthur Okun tarafından ilk kez ortaya atıldığında işsizlik oranıyla enflasyon oranının toplanmasından oluşan bir göstergeydi:

Okun Sefalet Endeksi = Enflasyon Oranı + İşsizlik Oranı

İşsizliğin yükselmesi geliri olmayanların sayısının arttığını, enflasyonun yükselmesi yaşamın pahalandığını gösterdiği için endeksin yükselmesi sefaletin arttığını, dolayısıyla ekonomide bozulma ortaya çıktığını gösteriyor. Zaman içinde endeks,  Robert Barro ve Steve Hanke tarafından yeniden formüle edildi (HAMI sefalet endeks.) Yeniden formüle edilmiş haliyle endeksi şöyle bir denklemle ifade etmek mümkündür:

HAMI Sefalet Endeksi = (Enflasyon Oranı + İşsizlik Oranı + Faiz Oranı) – Büyüme Oranı

Ekonomik büyüme sefaleti azaltıyor

Burada yer alan faiz oranı olarak on yıllık devlet tahvili faizleri alınıyor. Eğer büyüme oranı pozitifse yani ekonomi büyümüşse bu oranın düşülmesi gerekiyor, çünkü ekonomik büyüme sefaleti azaltıyor. Tersine büyüme oranı negatifse yani ekonomi küçülmüşse o zaman bu oranın da toplama eklenmesi gerekiyor, çünkü eksi büyüme sefalet artışı getiriyor.

Aşağıdaki tablo Türkiye’de HAMI sefalet endeksinin yıllar itibarıyla gelişimini ortaya koyuyor (Tablodaki enflasyon, işsizlik ve büyüme oranları TÜİK sitesinden, 10 yıllık tahvil faizi oranları da Bloomberg HT sitesinden alınmıştır.)

Türkiye, 2017 yılında güçler ayrımı sistemini terk ederek başkanlık sistemine geçti. Bu amaçla yapılan oylama tam olarak buna yönelik değildi. Başkanlık sistemi olacak ama güçler ayrımı, yargı bağımsızlığı, yasamanın yürütmeden ayrılığı devam edecekti. Yalnızca yürütmenin başındaki Cumhurbaşkanı, sembolik olarak değil gerçekten yürütmenin başında olacaktı. Ne var ki uygulama böyle olmadı. Yasama, parti disiplininin Cumhurbaşkanınca denetlenmesi sonucu, yürütmenin emrine girdi, yargı bağımsızlığı da derece derece ortadan kalktı ve bugünkü tek yetkili başkan sistemine gelindi. Bu geçiş dönemi boyunca anlatılan hep Türkiye’nin koalisyonlardan çektiği sıkıntıların geride kalacağı ve her alanda daha hızlı karar alarak ileri gideceği, refahının artacağı, dünya sıralamalarında öne geçeceğiydi.

Türkiye sürekli geriye gitti

Söylenenlerin tam tersi oldu. Türkiye, başkanlık sistemine geçtikten sonra her alanda geriye gitti. Daha önceki yazılarımda Türkiye’nin sosyal ve siyasal göstergelerini ve ekonomik göstergelerini çeşitli tarafsız kuruluşların endeksleri çerçevesinde dünya ülkeleriyle karşılaştırmalı olarak paylaşmıştım. Bu karşılaştırmalar Türkiye’nin başkanlık sistemine geçtikten sonra sürekli geriye gittiğini ortaya koyuyordu.

Sefalet endeksi de diğer endeks ve göstergelerde olduğu gibi başkanlık sistemine geçişle birlikte Türkiye’de sefaletin arttığını gösteriyor. 2022 yılı sonuçlarına baktığımızda Türkiye, sefalet endeksinde dünyada en kötüden en iyiye sıralamasında (en kötü) 10’uncu sırada yer alıyor.