Yapay zeka insanların işini elinden alacak mı? Patronlar pek öyle düşünmüyor

Tesla CEO’su Elon Musk yapay zekanın (YZ) insanları “hiçbir işe ihtiyaç duymadığı” bir noktaya getireceğinde ısrar ediyor. Peki bu öngörünün şimdiden gerçekleşmeye başladığına dair işaretler var mı?

İş bulma platformu ResumeBuilder’ın YZ kullanan 750 iş lideriyle yaptığı yakın tarihli bir raporuna göre, sadece yüzde 37’si teknolojinin çalışanların yerini alacağını söylüyor. Yüzde 44’ü 2024 yılında yapay zeka verimliliğinden kaynaklanan işten çıkarmalar olacağını bildiriyor. Ancak yapay zekadan ilham alan işten çıkarmalarla ilgili raporların ortasında bile birçok uzman Musk’ın görüşüne katılmıyor.

ResumeBuilder’da özgeçmiş ve kariyer stratejisti olan Julia Toothacre, araştırmasındaki rakamların geniş iş dünyasını doğru bir şekilde yansıtmayabileceğini kabul ederek, “Hâlâ teknolojiyi bazı büyük şirketlerin benimsediği şekilde benimsemeyen çok sayıda geleneksel kuruluş ve küçük işletme var” diyor.

İşten çıkarmalar bir gerçek ancak YZ teknolojisi aynı zamanda iş liderlerinin yaptığımız işleri yeniden yapılandırmasını ve yeniden tanımlamasını sağlıyor.

Proje yönetimi ve işbirliği yazılımı şirketi Asana’nın baş ürün sorumlusu Alex Hood, iş yerinde geçirdiğimiz zamanın yarısının “iş hakkında iş” dediği şeye harcandığını tahmin ediyor. Burada durum güncellemelerinden, departmanlar arası iletişimden ve işin orada bulunma nedenimizin özünde yer almayan diğer tüm kısımlarından bahsediyor. Hood, “YZ sayesinde bu azalabilirse büyük devrim olur” yorumunu yapıyor.

Amazon yapay zekaya yatırım için yapay zeka asistanı Alexa’da yüzlerce kişiyi işten çıkardı

‘Raporlar gerçeklikten çok korkuyu yansıtıyor’

Hood, rakamların arkasındaki nüans olmadan, YZ kaynaklı işten çıkarmaları işaret eden ve öngören istatistiklerin gerçeklikten çok korkuyu yansıttığını söylüyor. Leet Resumes and Ladders’ın kurucusu Marc Cenedella, yapay zekanın işlerin üstesinden gelmesiyle insanların değer zincirinde yükselme fırsatına sahip olduğunu söylüyor. Cenedella, “tüm ekonomi için” çalışanların “göreve dayalı işin ne olduğunu entegre etmeye veya yapılandırmaya veya tanımlamaya” odaklanabileceklerini belirtiyor. Cenedella bu değişimi, kelime işlemcilerin ortadan kaldırdığı katlar dolusu daktiloların bulunduğu yüzyıl ortası ofis kültürüne benzetiyor.

Beyaz yakalı işi ve ‘insan merkezli’ yapay zeka

Asana’nın “İşte Yapay Zekanın Durumu 2023” raporuna göre çalışanlar görevlerinin sadece yüzde 29’unun yapay zeka tarafından değiştirilebilir olduğuna inanıyor. Ancak Asana “insan merkezli yapay zeka” olarak adlandırdığı ve insanların yerini almayı değil insan yeteneklerini ve işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan bir yaklaşımın savunucusu. Rapora göre insanlar insan merkezli YZ’yi ne kadar iyi anlarsa bunun işleri üzerinde o kadar olumlu etkisi olacağına inanıyor.

Birleşmiş Milletler’e göre beyaz yakalı ve büro çalışanları küresel olarak istihdam edilen tüm insanların yüzde 19,6 ila yüzde 30,4’ünü temsil ediyor. Ancak 2022 itibarıyla küresel nüfusun yüzde 34’ünün hâlâ internete erişiminin olmadığını göz ardı etmemek lazım.

Yapay zeka destekli bir çalışma ortamında fazlalıktan kaçınmak isteyen profesyoneller için atılması gereken adımlar var. Cenedella, modern bir beyaz yakalı profesyonel olmanın bir düzeyde kişisel sorumluluk taşıdığını söylüyor: “İşinizin bir parçası da yeni beceriler geliştirmeye devam etmektir. 5 yıl önce bir yazılım öğrendiyseniz bu yeterli değildir. Bugün yeni yazılımlar öğrenmek zorundasınız.”

Örneğin, araştırma ve veri analizi gibi pozisyonlar yapay zeka otomasyonu için sırada olsa da şirketler yine de yapay zekayı harekete geçirecek, sonuçları anlamlandıracak ve harekete geçecek birine ihtiyaç duyacak.

Toothacre “Herkese tavsiyem, yapay zekanın şu anda sektörünüzdeki konumunuzu nasıl etkileyebileceğini anlamanız. En azından neler olup bittiğine dair hiçbir fikriniz yokken potansiyel olarak neler bekleyebileceğinize dair bir fikriniz var.”

Ancak Cenedella iş liderlerinin çalışanların şirkette geçirdiği süre boyunca becerilerini geliştirmeye devam etmesine yardımcı olma beklentisi olduğunu da kabul ediyor ve şöyle diyor: “Sadece kendi çıkarları için çalışanlarının gelişimini finanse eden şirketler, etmeyen şirketlere göre biraz daha önde olacaklar.”

Yapay zeka kullanarak işbirliği ve proje yönetimi çözümleri oluşturma konusunda ön saflarda yer alan Hood bile kendi ürünleriyle deneyler yapmaya devam ediyor. Ekibinin bir üyesi yaklaşan bir performans değerlendirmesine hazırlanırken, yapay zekadan ekip üyesiyle nasıl işbirliği yaptığını özetlemesini istiyor.

YZ tüm ortak ilgi alanlarının aralarındaki tüm ödevlerin ve geri bildirimlerin bir listesini ve birbirlerine gönderdikleri mesajlara dayanarak ilişkilerinin bir karakterizasyonunu üretti. Hood bu çalışmayla yapay zekanın nasıl çalışabileceğini örnekledi.

Hood “Ona sorular sorarak ve neler yapabileceğini görerek, bazı açılardan hayal kırıklığına uğrayarak ve bazı açılardan da hayran kalarak ve sonra da buna eğilerek öğreniyorsunuz” diyor ve ekliyor: “İşverenlerin yapabileceği en iyi şey insanlara bugün yapay zekayı kullanarak neyin mümkün olduğunu anlama yeteneği vermektir.”

Mevcut yapay zeka neslinin bir sonucu olarak işten çıkarmalar yaşanırken bunun gibi teknolojik ilerlemelerin kitlesel işsizliğe yol açacağına dair henüz kanıt yok. Cenedella’nın dediği gibi artan teknolojik kapasite “daha yüksek değerli” işlerle gelecek YZ nesillerinin muhtemelen başa çıkmayı öğreneceği daha fazla üretkenlikle sonuçlanabilir.

Airbnb’den 200 milyon dolarlık yapay zeka yatırımı