Kandinsky tablosu için vârislerine iade kararı

Kandinsky tablosu vârislerine iade edilmeli. Öneri Almanya’da düzenlenen bir panelden geldi. Alman Hükumeti’nin desteklediği panelde alınan kararların yasal dayanağı olmasa da tavsiye niteliği taşıyor ve buradaki öneriler hayata geçiriliyor. 10 Haber’de iki ay önce yer verdiğimiz bir haberde yine Kandinsky’ye ait bir tablonun İngiltere’deki izini sürümüştük. Bu seferki hikâye ise Hollanda’dan ve meselenin özü Nazi dönemine dayanıyor.

Alman Hükumeti’nin Naziler tarafından kaçırılan sanat eserleriyle ilgili danışma kurulu, Vassily Kandinsky’nin bir tempera tablosunun, İkinci Dünya Savaşı sırasında Hollanda’da Naziler tarafından zulme uğrayan Yahudi bir ailenin mirasçılarına iade edilmesi tavsiyesinde bulundu.

Kandinsky tablosu zengin bir aileye aitti

Kandinsky tarafından 1907 yılında resmedilen ‘Renkli Hayat’ isimli tablo bir dikiş makinesi fabrikasının müdürü olan Emanuel Albert Lewenstein ve eşi Hedwig Lewenstein Weyermann’a ait geniş bir sanat koleksiyonunun parçasıydı. Almanlar, 1940 yılında Hollanda’yı işgal ettiğinde ailenin tabloyu Amsterdam’daki Stedelijk Müzesi’ne ödünç verildiği ve aynı yılın Ekim ayında açık artırmayla satıldığı düşünülüyor.

Tablo 50 yıldır Münih’te sergileniyor

1972’den beri Münih’teki Städtische Galerie im Lenbachhaus adlı müzede, bir devlet bankası olan BayernLB’den ödünç olarak asılı durmaktadır. Amsterdam’daki müzayede sırasında Lewensteinlar ölmüş ve hayatta kalan iki çocukları Avrupa’dan kaçmıştı. Yıllar süren araştırmalara rağmen, satışın koşulları ve tabloyu müzayedeye kimin çıkardığını belirlenemedi. Resim, Münih şehri ve Lenbachhaus müzesinin talebi üzerine satın alınmıştır. Kandinsky kariyerinin erken dönemlerinde Münih’te yaşamıştır: Lenbachhaus, toplamda 17 eserle, Kandinsky’nin dünya çapındaki en önemli koleksiyonlarından birine sahip. Banka, panelin yasal bağlayıcılığı olmayan tavsiyesine uyacağını hemen taahhüt etmedi. Banka yaptığı açıklamada sadece komisyonun tavsiyesini “nasıl ilerleyeceğine ilişkin kararı bağlamında” dikkate alacağını belirtti.

Ancak Alman danışma komisyonu salı günü yaptığı açıklamada, ister satış isterse de el koyma yoluyla olsun Nazi işgali altındaki Hollanda’da zulüm gören gruplardan insanların yaşadığı sanat kayıplarının, aksi yönde açık bir kanıt olmadığı sürece, istem dışı olduğunun varsayılması gerektiğini ve bu nedenle tazminata uygun olduğunu söyledi. Komisyon, “Bunun Nazi zulmünün bir sonucu olarak bir el koyma vakası olduğuna dair çok sayıda gösterge var” dedi. Hollanda’daki Yahudi nüfusun sistematik olarak dışlanması, haklarından mahrum bırakılması ve mülksüzleştirilmesi, 1940’taki Alman işgalinden sonra başlamıştı.

‘Renkli Hayat’, Kandinsky’nin figüratif resimden soyutlamaya uzanan yolculuğunda önemli bir an olarak kabul edilir. Geleneksel Rus kıyafetleri içindeki bir dizi karakter rüya gibi bir manzarada dans ediyor, kucaklaşıyor, oynuyor, dua ediyor ya da savaşıyor. Tablosu hakkında konuşan Kandinsky, figürleri üst üste yerleştirebilmek için kuş bakışı bir perspektif kullanmayı tercih ettiğini söylemişti.

İstanbul’dan Ludovico Einaudi geçti