Libya’da 5 bini aşkın ölüme sebep olan sel: Mühendisler barajların dayanmayacağını önceden söylemiş

Daniel fırtınasının Libya’nın kuzeydoğusuna etkisi altına alması ve iki barajın patlamasının ardından yaşanan sel felaketinde sadece yaklaşık 5 bin 300 kişi hayatını kaybederken, 10 bin kişinin kaybolduğu düşünülüyor. Libya Kızılayı Sözcüsü Tevfik Şükri, sel felaketi nedeniyle yerinden olan aile sayısını 20 bin olarak tahmin ettiklerini söyledi.

Daniel fırtınası geçen hafta Yunanistan’ı felç eden sel felaketini getiren ve Akdeniz’e doğru ilerleyerek siklona dönüşen çok güçlü alçak basınç sisteminden kaynaklanıyor. Fırtınanın yavaş yavaş doğuya, Mısır’ın kuzeyine doğru ilerlemesi bekleniyor. Gelecek iki gün boyunca yağış miktarının 50 mm’ye ulaşması bekleniyor. Halbuki fırtınanın etkili olduğu bölge eylül ayında normalde 10 mm’den daha az yağış alır.

Mısır Meteoroloji Kurumu Kahire sakinlerine şiddetli yağışlara karşı hazırlıklı olmaları konusunda uyarıda bulunsa da yetkililer, fırtınanın Libya’da gücünün büyük bir kısmını kaybettiğini ve bu nedenle şiddetinin azaldığını da söyledi.

Libya’da görülen fırtına Atlantik’te görmeye alışık olduğumuz tropikal fırtına ve kasırgalara benziyor. Sosyal medyada paylaşılan görüntülerde sular altında kalan arabalar, yıkılan binalar ve sokaklardan taşan sular görülüyor.

Sadece Derne’de 5 binden fazla kişi öldü

Ülkedeki Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu (IFRC) delegesinin başkanı Tamer Ramadan, dün Cenevre’de düzenlediği basın toplantısında, “Ölü sayısı çok fazla, yaklaşık 10 bin kişinin ise kaybolduğu bildiriliyor” dedi.

Libya’nın doğusundaki milislerin desteklediği hükümetin Sağlık Bakanı Osman Abdülcelil, Almasar TV’ye yaptığı açıklamada ise 125 bin kişinin yaşadığı Derne kentinde 6 bin kadar kişinin kaybolduğunu söyledi. Pazartesi Derne’deki durumu görmeye giden Abdülcelil, şehri ‘hayalet’ olarak tanımladı.

“Durum faciaydı… Cesetler hâlâ yerlerde yatıyor” diyen Albülcelil, “Evlerinde mahsur kalan aileler ve enkaz altında kalan kurbanlar var. Kayıpların denize sürüklendiğini tahmin ediyorum” dedi. Libya’daki Kızılay, Derne’de 300’den fazla kişinin öldüğünü teyit etti. Derne’nin bu kadar fazla etkilenmesinin sebebi patlayan barajlardan akan suyun büyük bir kısmının şehrin yakınlarındaki bir bölgeye yönelmesiydi.

Doğu hükümetinin Sivil Havacılık Bakanı Hichem Ebu Chkiouat ise, “Derne’den döndüm. Çok feciydi durum. Her yerde ceset var, denizde, vadilerde, binaların altında… Derne’de çıkarılan ceset sayısı 1000’den fazla. Şehrin yüzde 25’inin yok olduğunu söylerken abartmıyorum. Çok sayıda bina çökmüş” dedi.

İlerleyen saatlerde doğunun İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Tarık el-Harraz, yalnızca Derne’de ölenlerin sayısının 5 bin 200 kişiye ulaştığını söyledi. Selde hayatını kaybeden ve kimlik tespiti yapılanlardan 1300 kişinin toprağa verildiğini aktaran Harraz, sel felaketinde bazı ailelerin tamamının yok olması sebebiyle kimlik tespiti yapılamayan çok sayıda ceset bulunduğunu ve bunların şu an defnedilemeyeceğini belirtti. Derne’de sel felaketinden ölenlerin sayısının 10 bini aşabileceğini ifade eden Harraz, henüz bulunamayan çok fazla ceset olduğunu ve arama kurtarma ekiplerinin hâlâ çalıştığını bildirdi.

BREAKING: Authorities estimated that as many as 2,000 people are believed dead in the city of Derna alone after devastating floods in Libya, Red Cross envoy says 10,000 people missing pic.twitter.com/imkXbDZMTU

— Truthseeker (@Xx17965797N) September 12, 2023

Mühendisler önceden uyarmış

Birçok kişi yardım çalışmalarının yavaş ilerlemesine ve yerel yetkililerin barajların patlama riski taşıdığı konusunda uyarıda bulunmamasına öfkesini dile getirdi. Mühendisler daha önce barajların patlama riskinden bahsederek, siperlerin acilen güçlendirilmesi gerektiği konusunda uyarılarda bulunmuş.

2022’de akademik bir dergide yayınlanan raporda, 1959’da yaşanan bir sele eşdeğer bir su taşkının tekrarlaması halinde ‘iki barajdan birinin yıkılabileceği, bunun da vadi sakinlerini ve Derne şehrini yüksek sel riski nedeniyle savunmasız hale getireceği’ uyarısında bulunulmuş.

Libya merkezli düşünce kuruluşu Sadeq’ın kurucusu Anas El-Gomati, The Guardian’a siyasi bir soruşturmanın gerekli olacağını dile getirerek, “Kuzey Afrika iklim değişikliğinden muaf sayılmaz ama yaşananlar aynı zamanda yolsuzluk ve beceriksizlikle de ilgili. Fas’ta tektonik levhalar harekete geçeceğinden halk ancak son dakikada haber olabilirdi, ancak burada, Libya’da bu kasırga için çok fazla uyarı yapıldı. Buna rağmen Derne tahliye edilmedi. Şimdi şehir nüfusunun dörtte biri su altında” dedi.

İki ayrı hükümet olması endişe yaratıyor

Derne, Akdeniz’e kıyısı olan birçok şehri etkisi altına alan sel felaketinden etkilenen bölgelerden yalnızca biri. El-Beyda, El-Merc, Tobruk, Takenis, El-Beyada ve Battah gibi şehirlerin yanı sıra Bingazi’ye kadar giden doğu kıyısı fırtınadan etkilendi.

Yerel bir blog yazarı Sondos Shuwaib, evindeyken bir anda sel sularına kapıldığını anlattı. Felaketle ilgili internette yayınladığı yazıda, akıntıya kapılan çocuk ve bebekler gördüğünü yazan Shuwaib, “Yanımda, üstümde ve altımda cesetler vardı” diye yazdı. Sonunda karaya vurmayı başaran Shuwaib hastaneye kaldırılmış. Bununla ilgili olarak da şunları söylüyor: “Bazen hayatta kaldığım Allah’a şükrediyorum. Ama ailemin kaybolduğu aklıma düştüğünde… Keşke onlarla birlikte ölseydim diyorum” dedi.

Ülke, biri doğuda diğeri ise batıda olmak üzere iki düşman yönetimin iktidar mücadelesine yıllardır sahne oluyor. Doğudaki Bingazi hükümeti Halife Hafter ve Libya Ulusal Ordusu (LNA) tarafından desteklenirken, batıdaki Ulusal Birlik hükümeti Batı tarafından destek görüyor. Türkiye’nin arası da Batı’daki yönetimle iyi.

İşin kılçıklı tarafı, yıkıcı sel felaketinde zarar gören halka yardım çabalarının bu siyasi bölünme nedeniyle sekteye uğrayabileceği endişesi. Bölgedeki telefon hatlarının kesik olması ve yıkımın ağır olması nedeniyle hem kurtarma ekiplerinin Derne’ye girmesi zorlaştı hem de kurtarma çalışmaları sekteye uğradı.

Bununla birlikte Ulusal Birlik hükümetinin Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, Derne kentine internet ve haberleşmeyi sağlayan şirketin uzman bakım ve onarım ekiplerinin ulaştığını ve iletişimin yeniden kullanıma açıldığını duyurdu. Sel felaketinden kısa bir süre önce Dibeybe, fırtınadan zarar gören halka iletişimin ücretsiz sağlanması için telekomünikasyon şirketine çağrıda bulunmuştu.

Hükümet felaketin şiddetine hazır değildi

Öte yandan Libya Acil Durum ve Ambulans İdaresi Başkanı Usama Ali, CNN International’a yaptığı açıklamada yetkililerin felaketin boyutlarını önceden tahmin edemediği eleştirisinde bulundu. Ali, “Hava koşulları iyice dikkate alınmadı, deniz seviyeleri ve rüzgarın hızı incelenmedi, fırtınanın ilerlediği yol üzerinde bulunan ailelerin tahliyesi zamanında yapılmadı. Libya böyle bir felakete hazırlıklı değildi. Daha önce bu düzeyde bir felakete tanık olmamıştı. Bu düzeyde bir felaketle ilk kez karşılaşıyor olsak bile kusurlarımızı kabul etmeliyiz” dedi.

#BREAKING #Libya Massive floods in the Cyrenaica province, Libya. pic.twitter.com/9KTFaM15Mw

— The National Independent (@NationalIndNews) September 10, 2023

Kurtarma ekipleri enkaz ve molozların altında sağ halde kurtarılmayı bekleyenleri çıkarmaya çabalarken, aralarında Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır, İtalya ve Fransa’nın da bulunduğu birçok ülke, Libya’ya taziyelerini ileterek yardım teklifinde bulundu.

Türkiye’den destek geldi

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Libya’da meydana gelen sel felaketi nedeniyle hayatını kaybeden kardeşlerimize Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifalar diliyorum. Türkiye, Libya halkının yanındadır” diyerek, AFAD’ın Bingazi’ye iniş yapmak üzere üç uçuş organize ettiğini duyurdu.

Bu uçaklarda Kızılay, UMKE ve diğer sivil toplum kuruluşlarından 168 personel, iki arama kurtarma aracı, iki kurtarma botu, barınma ve diğer ihtiyaçların giderilmesi amacıyla da 170 çadır, 600 battaniye, 400 gıda ve hijyen kolisi, 20 jeneratör, 1000 yağmurluk, 500 çizme ve 500 el feneri bulunacağı söylenildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, daha sonra Libya Başkanlık Konseyi Başkanı el-Menfi ile telefonda görüştü. Sel felaketi nedeniyle Menfi’ye geçmiş olsun ve taziye dileklerini ileten Erdoğan, Libya’ya desteğin devam edeceğini söyledi.

Libya’daki ABD Büyükelçiliği de X üzerinden yaptığı açıklamada, ‘en çok ihtiyaç duyulan yerlere ne kadar hızlı yardım gönderebileceklerini belirlemek için Birleşmiş Milletler ve Libyalı yetkililerle yakın temas halinde olduklarını’ belirtti.

Bu sefer adres Libya: Sel felaketinde 2 bin ölü, 5 bin kayıp