Aliyev yeni iktidar döneminin ilk resmi ziyaretini Türkiye’ye yaptı: Üç yeni anlaşma

Ay başında düzenlenen seçimlerde oyların yüzde 92’sinden fazlasını alarak iktidarda kalma süresini beşinci döneme uzatan Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev Münih Güvenlik Konferansı’ndan sonra soluğu Türkiye’de aldı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Aliyev’in ana gündemi Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri oldu.

Aliyev önceki seçimlerden sonra yaptığı gibi bu seçimin ardından da ilk resmi ziyaretini Türkiye’ye yaptı. Aliyev’in ziyareti Almanya’daki Münih Güvenlik Konferansı’nda Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile görüşmesinnin sonrasına denk geldi.

Önce beraberindeki heyetle Anıtkabir’i ziyaret eden Aliyev burada Atatürk’ün mozolesine çelenk bıraktı.

ALİYEV ANITKABİR’İ ZİYARET ETTİ

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmek için Türkiye’ye gelen Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in ilk durağı Anıtkabir oldu. Aliyev Ata’nın huzuruna çıktıktan sonra Misak-ı Milli Kulesi’nde Anıtkabir Özel Defteri’ni imzaladı. pic.twitter.com/fxDmq6jOBV

— 24 TV (@yirmidorttv) February 19, 2024

Erdından Erdoğan tarafından Cumhurbaşkanlığı Külliyesi önünde resmi törenle karşılanan Aliyev askeri törenin ardından cumhurbaşkanı ile baş başa görüşmeye geçti. İki liderin görüşmesini heyetler arası görüşme ve ortak basın toplantısı takip etti.

Törende Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün, Ankara Valisi Vasip Şahin ve Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Akif Çağatay Kılıç da yer aldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’ye resmi ziyarette bulunan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde resmi törenle karşıladıpic.twitter.com/woyOjcPRdh

— EHA MEDYA (@eha_medya) February 19, 2024

İki liderin ana gündemi Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri olsa da ekonomi, eğitim ve çevre alanlarında üç yeni anlaşma imzalandı. Bu anlaşmalar şöyle:

📌Türkiye-Azerbaycan Üniversitesinin Kurulmasına Dair Mutabakat Zaptı

📌Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması

📌Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığı ile Vergiden Kaçınmaya Engel Olma Anlaşması

Masada neler vardı?

Azerbaycan, Ermenistan ile 30 yıldır anlaşmazlık sebebi olan Dağlık Karabağ’a geçen yıl düzenlediği 24 saatlik operasyonun ardından bölgenin kontrolünü tamamen ele geçirmişti. Karabağ’da yaşayan 120 bin Ermeni’nin neredeyse tamamı Ermenistan’a göç etti. Ardından iki ülke barış masasına oturdu. Masadaki konulardan biri yıllardır üstünde anlaşılamayan sınırları çizmek ama henüz bir orta yol bulunmuş sayılmaz. Her iki taraf da barış sürecinden yana görünüyor ancak özellikle geçen hafta sınırda taraflar arasında çatışmalar oldu. Dört Ermeni asker öldü, bir Azeri asker yaralandı. Hem Azerbaycan hem de Ermenistan çatışmanın barış sürecine zarar vermeyeceğini söyledi, sonra da Aliyev ve Paşinyan Almanya’da yan yana geldi.

Erdoğan ve Aliyev’in bir gündem maddesi iki ülke arasındaki barış süreciydi. Ankara hem İkinci Karabağ Savaşı’nda, hem de Dağlık Karabağ operasyonunda Azerbaycan’a destek verdiğini açık şekilde göstermişti.

Nahçıvan ile Azebaycan arasında karayolu bağlantısı sağlayacak, Türkiye’yi de ilgilendiren Zengezur Koridoru meselesi de muhtemelen masadaydı. Ermenistan Zengezur Koridoru’na karşılık olarak Ermenistan ile Dağlık Karabağ bağlantısı sağlayan Laçın Koridoru’nun açılmasını talep ediyor, ama Azerbaycan tarafı buna sıcak bakmıyordu, çünkü Laçın Koridoru’ndan Dağlık Karabağ’daki ayrılıkçı Ermenilere silah tedariki sağlandığını söylüyordu.

Ermenistan’ın bu tutumu nedeniyle Türkiye ve Azerbaycan başlarını İran’a çevirdi. Zengezur Koridoru’na jeopolitik önemini azaltacağı endişesiyle şiddetle karşı çıkan İran koridorun kendi toprakları üzerinden geçmesine ise sıcak bakıyor.

Ersin Tatar’ı TDT toplantısına Aliyev davet edecek

Ortak basın toplantısında konuşan Aliyev söze Türkiye’yi överek başladı. “Türkiye bugün dünya çapında söz sahibidir” diyen Aliyev Ankara’nın İkinci Karabağ Savaşı’ndaki desteklerini hatırlatarak “Barışçıl yollarla çözemediğimiz tarihi meselemizi biz savaş meydanında çözdük” dedi.

Aliyev sözlerinin devamında Türk devletlerin oluşturduğu Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) temmuz ayındaki toplantısına Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın bizzat kendi davetiyle katılacağını duyurdu. KKTC’yi ülke olarak tek ülke Türkiye. Azerbaycan dahil hiçbir ülke KKTC’yi tanımıyor. Azerbaycan’ın şimdiye kadar KKTC’yi tanımamasının sebebi Karabağ’ın da KKTC ile beraber değerlendirilmesi endişesiydi. Ancak artık Karabağ tamamen Azerbaycan kontrolüne geçtiği için bundan sonra Azerbaycan’ın KKTC’yi nasıl değerlendireceği merak konusu.

Erdoğan AKPM’nin Azerbaycan kararını eleştirdi

Erdoğan ise Aliyev’in yeni dönemini tekrar tebrik ederek başladı söze. Daha sonra da Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nde (AKPM) Azerbaycan’ın yetkilerinin sınırlandırılmasına değinen Erdoğan “Azerbaycan seçim sürecinde maalesef bazı haksız uygulamalara maruz kaldı. Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisinde Azerbaycan heyetinin bu sene düzenlenecek toplantılara katılımının engellenmesi yönünde alınan karar karşısında tepkimizi güçlü şekilde gösterdik. Bu meclisin çatışma değil, parlamenter demokrasiyi güçlendirecek bir diyalog platformu olması gerektiğini vurgulamaya devam edeceğiz. Alınan karar geçersiz kılınana kadar Azerbaycan’a desteğimizi ve bu doğrultudaki girişimlerimizi sürdüreceğiz” dedi.

Önceki haftalarda AKPM seçimlere gözlemci olarak AKPM heyetinin davet edilmemesi, ülkede siyasi mahkûmlar bulunması, Karabağ’daki Ermenilerin Ermenistan’a göç etmesi gibi nedenlerle Azerbaycan’ın AKPM’deki temsilcilerinin yetkileri sınırlandırıldı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı da kararı “esefle” karşıladı. Azerbaycan ise tepkisini “AKPM Fransız ve Ermeni lobilerinin oyuncağına dönüşmüştür” diyerek gösterdi.

Hedef 15 milyar dolar

Erdoğan Aliyev ile görüşmesinde ekonominin de öne çıktığını belirterek “tek millet, iki devlet” ilkesiyle ilerlemeye devam ettiklerini şu sözlerle belirtti:

“Toplam ticaret hacmimiz geçtiğimiz sene ilk defa 7,5 milyar dolar seviyesini yakaladı. 15 milyar dolarlık hedefimize ulaşmak için gayretlerimizi arttırma kararlılığındayız. Kritik meydan okumaların yaşandığı bir dönemde ülkelerimizin ulaştırma ve enerji alanlarındaki potansiyelini geliştirmemiz gerektiği aşikardır. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı esasen bunun en somut örnekleri arasında yer alıyor. Bu hattan en yüksek verimi alabilmemiz için yenileme çalışmalarının ivedilikle tamamlanması lazım. Eylül ayında Türk Kapısı Nahçıvan’ı ziyaretim sırasında Kars-Nahçıvan Demiryolu Projesi’ne ilişkin niyet protokolünü bu anlayışla imzaladık. TANAP’ın kapasitesinin arttırılması ve Hazar doğal gazının Türkiye’ye ve Avrupa’ya aktarılması bu kulvardaki önceliklerimiz arasındadır. Nahçıvan ziyaretim sırasında temelini attığımız Iğdır-Nahçıvan Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile enerji işbirliğimize yeni bir boyut kazandırdığımızı da hatırlatmak isterim.”

Azerbaycan’dan Türkiye’ye 2023’te 9 milyar metreküp doğalgaz ihraç edildiğini belirten Aliyev Türkiye üzerinden ulaşan doğalgazın birçok Avrupa ülkesi için önemli bir enerji güvenliği meselesi olduğuna dikkat çekti. Aliyev Bakü-Tiflis-Kars demir yolunun (yıllık taşıma) kapasitesinin bu yılın ortalarında bir milyon tondan beş milyon tona çıkarılacağını da sözlerine ekledi.

‘Üçüncü taraflar süreci zehirlemesin’

Cumhurbaşkanı Erdoğan görüşmeler sırasında Güney Kafkasya’nın barış ve istikrarına dair atılan adımları da ele aldıklarını dile getirdi. “Azerbaycan ile Ermenistan arasında kalıcı barış anlaşmasının imzalanmasının bölge ve dünyada barış, huzur ve istikrar için yeni bir umut kaynağı olacağı şüphesizdir” diyen Erdoğan sözlerine şöyle devam etti:

“Bu süreçte Azerbaycan’la birlikte omuz omuza hareket ediyoruz. Karabağ’da işgalin sona ermesiyle bölgemizde kalıcı barış için tarihi bir fırsat penceresi açılıyor. Bu fırsat penceresinin kapanmaması çok önemlidir. Ermenistan’ın uzun vadeli düşünerek stratejik bir perspektifle bu süreci değerlendirmesi gerektiğine inanıyorum. Üçüncü tarafları da süreci zehirlemek yerine yapıcı katkıda bulunmaya davet ediyoruz. Bu vesileyle geçtiğimiz günlerde iki ülke sınırında meydana gelen eylemlerin tekrar yaşanmamasını ümit ettiğimizi de belirtmek istiyorum. Yaralanan Azerbaycan ordusu mensubu kardeşimize acil şifalar diliyorum.”

Erdoğan’ın burada bahsettiği “üçüncü taraf” muhtemelen Fransa. Ermenistan ile arası iyi olan Fransa Dağlık Karabağ meselesinde de, önceki anlaşmazlıklarda da Ermenistan’ın yanında yer aldı. Hatta Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı geçen yıl “Fransız yetkililer Azerbaycan karşıtı açıklamalarda ve girişimlerde Ermenistan’dan bile daha aktif” suçlaması yaptı.

Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki görüşmelere şimdiye kadar Fransa, Almanya ve Avrupa Birliği aracılık ediyordu, ancak Azerbaycan Avrupa’nın Ermenistan yanlısı tutum sergilediğini söyleyerek Avrupa’nın arabuluculuk girişimlerini kabul etmeyeceğini, Ermenistan ile bizzat ikili görüşmeler aracılığıyla barış sürecini tamamlamak istediğini açık şekilde belirtti. Yine de iki liderin Almanya Şansölyesi Olaf Scholz arabuluculuğunda hafta sonu yan yana gelmesi ilginçti.

Barış için niyet gösterisi: Aliyev ve Paşinyan yan yana