Çöken Baltimore köprüsünün hesabı kimden sorulacak?

ABD’nin Maryland eyaletindeki Baltimore kentinde pazartesi gecesi Francis Scott Key Köprüsü’ne bir kargo gemisi çarpmıştı. Köprü çökmüş, üstündeki insan ve araçlar suya gömülmüştü. Kazadan iki kişi sağ kurtarılmış, iki kişinin de cesedi bulunmuştu. Kaza gece saatlerinde olduğu için köprüde çok fazla araç yoktu, ancak onarım yapan inşaat işçileri vardı.

Kaza sonrası birçok iddia aldı başını gitti. Bazıları işin içinde sabotaj olabileceğini düşünerek kasıt aradı. Ancak FBI dahil pek çok yetkili kurum soruşturmadan elde edilen ilk bulguların gerçek bir kazaya işaret ettiğini belirtti. Zaten köprüye çarpan Şanghay bandıralı Dali Güney Kore merkezli Hyundai Heavy Industries tarafından inşa edildiği 2016 yılından bu yana 25’i aşkın soruşturmadan geçmiş, bir keresinde de taş duvara çarpmıştı. Ayrıca gemideki mürettebat kazadan kısa süre önce güç kaybettiklerine dair yardım sinyalleri göndermişti.

Kimden hesap sorulacak?

Ortada bir kasıt olmasa bile sonuç olarak ortada yıkılan bir köprü ve giden canlar var. Köprünün maliyeti yapıldığı dönem 141 milyon dolardı ki bu bugünün parasıyla 735 milyon dolar ediyor. Burada sorumluluğu kim alacak ya da almalı? Aşağıdakilerden hangisi: Gemiyi yapan Güney Kore merkezli Hyundai Heavy Industries geminin sahibi Singapur merkezli Grave Ocean Private, gemiyi işleten şirket Singapur merkezli Synergy Marine Group, geminin sigortalı olduğu şirket Britannia Protection and Indemnity Club, gemiyi kiralayan Danimarka merkezli denizcilik şirketi Maersk. Yani işin içinde birden çok şirket var, kimin ne kadar borçlu olduğunu tespit etmek o kadar kolay olmasa gerek.

Amerikan Deniz Sigortacıları Enstitüsü Başkanı John Miklus tazminat talebinin bir milyar doların üzerinde olabileceğini ve davanın yıllar süreceğini belirtiyor. Ancak masrafların büyük bir kısmının deniz sigortacılığı şirketleri tarafından karşılanacağı ortada.

Britannia, deniz taşımacılığının yüzde 90’ında deniz sigortası sağlayan ve üyelerin sorumluluk taleplerini bir havuzda toplayan konsorsiyum International Group of P&I Clubs’a mensup deniz sigortacılığı şirketlerinden biri. Bu sigorta şirketleri reasürans yöntemini kullanıyor. Bu yöntemle sigorta şirketi taşıdığı riskleri başka sigorta şirketine satabiliyor.

CNN International’ın haberinde Moody’s analisti Brendan Holmes’a göre Dali’nin sigorta şirketine yaklaşık 80 farklı reasürör 3 milyar dolarlık teminat sağlıyor. Holmes, ortada çok fazla sigorta şirketi olduğunu ve kayıpların da bu şirketler arasında paylaşılacağını, böylelikle herhangi bir şirketin iflas etmesinin ya da sigorta fiyatlarında büyük bir artışın yaşanmasının olası olduğunu düşünmüyor.

Köprünün yeniden inşasının maliyeti ne olacak?

Hasarın ve yeniden inşanın faturasını çıkarmak için henüz çok erken. Sigorta Bilgi Enstitüsü sözcüsü Loretta Worters sadece köprünün 1.2 milyar dolardan fazla ettiğini söylüyor ki buna sorumluluk davaları, hayatta kalanların sağlık masrafları, suyun temizlenmesinin masrafları gibi giderler de eklenecek.

Yolcu gemisi Costa Concordia 2012 yılında İtalya açıklarında bir adada karaya oturması üzerine yaklaşık 1.5 milyar dolarlık sigorta ödemesi yapmıştı. Bu, yakın geçmişteki en yüksek sigorta tazminatı taleplerinden biriydi. Uzmanlar bu kazanın da ona benzer bir tazminat ödenmesini gerektirebileceğini düşünüyor. Bloomberg’in Barclays analistlerine dayandırdığı haberinde sigorta maliyetinin üç milyar dolara yakın olabileceği belirtiliyor.

Biraz önce de belirttiğimiz üzere gemiyi kiralayan şirket Maersk’ti. Tulane Üniversitesi Deniz Hukuku Merkezi yöneticisi Martin Davies CNN International’a verdiği demeçte deniz hukukuna göre tüm sorumluluğun geminin Singapurlu sahibine ait olduğunu belirtiyor. Ancak gemi sahibi 1851 tarihli bir karar sayesinde ne kadar sorumlu tutulabileceğini büyük ölçüde sınırlandırabilir. Daha önce RMS Titanic dahil birçok şirket bu karardan faydalanarak gemi kazalarındaki sorumluluklarını kısıtlayabilmişti.

Köprü için ne kadar ödenecek?

Öncelikle köprünün yeniden inşa edileceğine kesin gözüyle bakılıyor. ABD Başkanı Joe Biden salı günkü açıklamasında federal hükümetin köprünün yeniden inşa masraflarını karşılayacağını söyledi ama bu paranın nereden geleceği de ne kadara mal olacağı da henüz belli değil.

Bu inşa için ayrılacak fonun bir kısmı Federal Karayolu İdaresi’nden ve Biden döneminde kabul edilen, köprüleri iyileştirmek için hibe sağlayan Altyapı Yatırım ve İş Yasası’ndan gelebilir. Ancak kongreden ek fon sağlanması gerekebilir.

Ayrıca Baltimore Limanı, ticaret için de önemli noktalardan biri. Maryland hükümetinin internet sitesine göre Baltimore Limanı’ndan geçen yıl 80 milyar dolar değerinde 52 milyon tonu aşkın uluslararası yük geçti. Böylece bu ABD limanları arasında en çok yükün geçtiği dokuzuncu liman oldu. Köprüyü günde 35 bin kişi kullanıyor.

Geminin köprüye çarpması bölgedeki ticari faaliyetleri pekâlâ sekteye uğratacak ama uzmanlar bu ekonomik kayıpların gemi sahiplerinden tazmin edilemeyeceğini belirtiyor. Bununla birlikte aile üyelerini kazada kaybedenlerin kişilerin tazminat talepleri başarılı olabilir.

Baltimore’da sulara gömülen işçilerden umut kesildi: Hepsi göçmendi

ABD’de geminin çarptığı köprü kibrit çöpü gibi kırılıp suya gömüldü