İngiltere eski sömürgeleriyle ‘yüzleşiyor’: Acı verici ama tazminat veremeyiz

Kral Charles, İngiltere’nin geçmişteki “acı veren” yönlerini kabul etmekle birlikte, İngiliz Milletler Topluluğu (İMT) liderleri zirvesinde kölelik için tazminat taleplerini doğrudan ele almaktan kaçındı. Samoa’da düzenlenen İngiliz Milletler Topluluğu Hükümet Başkanları Toplantısı’na katılan Charles, “Hiçbirimiz geçmişi değiştiremeyiz, ama derslerini almaya adanabiliriz” ifadelerini kullandı.

Tahta geçtikten sonra ilk kez bu toplantıya katılan Charles, 56 eski İngiliz sömürge ülkesini temsil eden liderlere hitap etti. Konuşmasında iklim krizine, kalkınma zorluklarına ve Kraliçe Elizabeth’e de değinen Kral Charles, bazı liderlerin İngiltere’nin sömürge geçmişine yönelik bir özür ve tazminat beklemesine rağmen İngiltere’nin sömürge faaliyetlerine ilişkin yükselen taleplere dair somut yorumlar yapmaktan kaçındı. İngiltere, köle ticaretindeki rolü için hiçbir zaman resmi olarak özür dilemedi.

‘Köleliğin dehşeti derin bir yara bıraktı’

Charles, İMT genelinde insanları dinlediğini ve geçmişin en acı yanlarının halen yankı bulduğunu anladığını belirterek, “Geçmişimizi anlamak, gelecekte doğru seçimler yapmamıza rehberlik etmesi açısından hayati önem taşıyor” dedi. İngiltere Kralı “Eşitsizliklerin var olduğu yerlerde, onları ele alacak doğru yolları ve doğru dili bulmalıyız” dedi. Bazı Afrika ve Karayip ülkeleri, İngiltere ve diğer Avrupalı devletlerden geçmişte uyguladıkları sömürgeci politikalar ve kölelik için tazminat ödenmesini talep ediyor. Bahamalar Başbakanı Philip Davis, geçmişin tartışılmasının gerekli olduğunu belirtti.

Bahamalar Başbakanı Philip Davis, İMT zirvesinde yaptığı konuşmada, köleliğin yarattığı tarihi yanlışlarla yüzleşmek için “gerçek bir diyaloğun” başlaması gerektiğini vurguladı. Davis, “Tazminat adaleti kolay bir konu değil, ama önemli bir konu. Köleliğin dehşeti, toplumlarımızda nesiller boyu süren derin bir yara bıraktı ve adalet arayışı henüz sona ermiş değil” dedi.

Başbakandan da açıklama geldi

İngiltere Başbakanı Keir Starmer ise Perşembe günü İngiltere’nin transatlantik köle ticaretindeki rolüne yönelik tazminat tartışmalarında “finansal olmayan” çözümlere kapıyı araladı. Starmer, İngiltere’nin köle ticaretindeki rolü için tazminat ödenmesini ya da özür dilenmesini reddetse de finansal kurumların yeniden yapılandırılması ve borç hafifletmesi gibi bazı tazminat adaleti yaklaşımlarının desteklenebileceğini belirtti.

Starmer, İMT Hükümet Başkanları Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, İMT ülkelerindeki “tazminat adaleti” taleplerini anladığını belirtti. Starmer, tazminat taleplerini reddederek ülkelerin birlikte çalışarak geleceklerini “geçmişin gölgesinde değil, ışığında” şekillendirmeleri gerektiğini vurguladı.

Starmer, “Buradaki güçlü duyguları anlıyorum ve bazı ülkelerin, geçmişin zararları ve adaletsizlikleriyle tazminat adaleti yoluyla yüzleşme çağrısında bulunduğunu biliyorum” dedi. İngiltere’nin en etkili yaklaşımın “saygı ve onur ruhunu koruyarak geçmişin gölgesinde değil, ışığında bir gelecek inşa etmek” olduğunu ifade etti. Starmer,  geçmişte tazminat lehinde açıklamalar yapan Gana Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo ile de bir ikili görüşme yapmayı planlıyordu ancak zaman sıkıntısı nedeniyle görüşme iptal edildi.

‘Bizim hiçbir şeyimiz yoktu’

St. Vincent ve Grenadinler Başbakanı Ralph Gonsalves, İngiltere’nin yerli halklar ve köleleştirilen Afrikalılar üzerinde soykırım suçu işlediğini ve toplumsal travmalara yol açtığını savunarak, köleliğin kaldırılması sırasında köle sahiplerinin milyonlarca sterlinle tazmin edildiğini ancak köleleştirilenlerin ve ezilenlerin hiçbir şey almadığını belirtti. İngiliz The Guardian’a konuşan Gonsalves, “Topluluklarımızın başlamak ve ilerlemek için hiçbir varlığı yoktu. Ne toprak, ne para, ne eğitim, ne de mesleki eğitim” dedi. Köleliğin mirası olarak ortaya çıkan bu yıkıcı etkilerin Karayip ülkelerini etkilemeye devam ettiğini de ekledi.

İMT Genel Sekreteri Patricia Scotland da zirvenin açılışında yaptığı konuşmada, sömürgecilik mirasına yönelik endişelere değindi. Scotland, “75 yıldır, bizleri bir araya getiren acı verici tarihi aşıp eşitler olarak bir arada oturma konusunda benzersiz bir yetenek sergiledik” dedi. Davis ise tazminat çağrısının yalnızca finansal tazminat talebi olmadığını belirtti. Davis, “Bu çağrı, yüzyıllar süren sömürünün kalıcı etkilerini tanıma ve köleliğin mirasını dürüstlükle ele alma gereğini ifade ediyor” dedi.

Lesotho’dan ve İMT Genel Sekreterliği için aday olan Joshua Setipa ise, tazminatın iklim finansmanı gibi geleneksel olmayan yöntemleri içerebileceğini söyledi. “Geçmişin bazı adaletsizliklerini gidermeye başlayacak ve bunu günümüz bağlamında ele alacak bir çözüm bulabiliriz” dedi.

Müşteri kraldır çalışan köle: Japonya ‘kasahura’ tehdidine çare arıyor