Prigojin’in son günleri: Külçe altınları teslim alırken ‘Daha çok altına ihtiyacım var’ demiş

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı 23 Haziran’da, kurucusu ve lideri olduğu paralı asker ordusu Wagner’le yürüyüş başlatan Yevgeni Prigojin, 24 saatlik bu maceranın ardından tüm dünyanın beklediği muhtemel sonu bizzat yaşadı. 23 Ağustos’ta Prigojin dahil 10 kişinin bulunduğu uçak St. Petersburg’dan Moskova’ya seyir halindeyken düştü ve kurtulan olmadı.

The Wall Street Journal, Rusya öncesi son yolculuğunu Orta Afrika Cumhuriyeti’ne gerçekleştiren Prigojin’in neyle meşgul olduğunu aktardı.

Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui’de, başkanlık sarayında Başka Faustin-Archange Touadera’ya, haziran ayında vazgeçmek zorunda kaldığı darbe girişiminin, onu Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki iş ortaklarına yeni savaşçılar ve yatırımlar getirmekten alıkoymayacağını söylemiş. Gazete bunu, toplantıya dair bilgisi olan adını açıklamadıkları üç kişiye dayandırıyor.

Bu toplantının ardından Sudan’ın RSF Kuvvetleri’nden beş komutanı taşıyan bir Wagner helikopteri, Sudan’daki çatışmalarında kendilerine karadan havaya füzeler sağlayan Prigojin’e teşekkürlerini sunan bir hediye getirmişti: Sudan’ın savaştan harap olmuş batısında, güvenliği sağladıkları madenden çıkarılan külçe altınlar.

Bu arada Prigojin’in Rusya Savunma Bakanlığı’ndaki rakipleri de Wagner’in Libya’daki müşterilerinin aklını çelmeye çalışıyormuş gazetenin haberine göre. Kremlin, gün geçtikçe genişleyen Wagner’in bu ağının kontrolünü ele geçirmeye çalışıyordu.

‘Bu onun bilmediği bir veda turuydu’

Prigojin aynı saatlerde Rusya’ya geri dönerken, Mali’de durdu sonra Kremlin’in, elinden almaya çalıştığı müşteri devletlerin hava sahasından geçti. Gazete bunun için “Bu, 62 yaşındaki paramiliter şefin yaptığının farkında olmadığı bir veda turuydu” ifadesini kullanıyor.

Yevgeni Prigojin’in Wagner grubu ve ona bağlı yüzlerce paravan şirket, göründüğü kadarıyla askerlik operasyonlarıyla bilinse de son dönemde finans, inşaat, lojistik, madencilik ve doğal kaynaklar, hatta Prigojin’in kızı Polina’nın kontrolündeki Sporthorses Management adlı safkan bir yarış firmasına kadar genişlemiş.

Batılı ve Afrikalı yetkililer, söz konusu şirketin gelirinin Sudan’dan Rusya’ya altın, Orta Afrika Cumhuriyeti’nden Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’e elmas ve odun ihracatından elde edildiğini söylüyor.

Prigojin’in ölümü şimdi bu devasa işletmelerin geleceğini de belirsiz bırakmış durumda. Kremlin, son kertede Prigojin etrafında kümelenen bu şirketler topluluğunu kamulaştırmanın peşinde.

Wagner’in sözleşmelerini başka gruplar almaya çalışacak

Gazetenin haberinde görüşü olan İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nden David Lewis, “Rus ordusuyla bağlantılı farklı gruplar muhtemelen bu kazançlı iş sözleşmelerini devralmaya ve yeni vekil güçler yaratmaya çalışacaktır. Prigojin bu ulus ötesi ağları yönetme konusunda özellikle yetenekliydi ama vazgeçilmez değildi” diyor. Söylediğinde haksız değil çünkü Mali’den Suriye’ye kadar çok sayıda ülke Prigojin’in kiralık silahlarına bel bağlarken, Prigojin ölümünden birkaç gün önce, geçen ay iktidarı ele geçiren Nijer’in yeni askeri hükümetine hizmetlerini sunmuştu.

Rusya’nın askeri istihbarat teşkilatı GRU tarafından yönetilen yeni paralı asker şirketleri Wagner’in sözleşmelerini devralmak için yarışıyor. Putin, Orta Afrika Cumhuriyeti Devlet Başkanı Touadera’ya Prigojin’le arasına mesafe koyma zamanının geldiğini bizzat söylemiş. Touadera da geçen ay bir konferans için St Petersburg’a ziyaret ettiğinde, Prigojin’le fotoğraf vermekten kaçınmış.

Gazete Prigojin’in işleri için şu ifadeyi kullanıyor: “İşlerinin çoğu şeffaf olmayan bölgelerde bankacılık yapan, ağır yaptırımlara tabi çok sayıda paravan şirketle örtüldü. Wagner grubu Rusya’nın nüfuz biriktirmesine, Afrika’da Batı yanlısı hükümetlere karşı protestoları körüklemesine ve yaptırımların etrafından dolaşmasına yardımcı olurken Kremlin’in inkâr edilebilirlik iddiasında bulunmasına yardımcı olan bir perdeydi.”

Binlerce çalışanına, paralı askerler, aşçılar, maden jeologları ve sosyal medya trollerine ödemeler çoğu zaman nakit olarak bazen Prigojin’in bizzat kendisi tarafından plastik poşetler içerisinde iletiliyormuş. Prigojin de hükümetlerden alacaklarını, jetini gönderip nakit olarak tahsil ediyormuş.

Ancak 23 Haziran’da kalkıştıkları darbe Kremlin’in bu ağ üzerinde kontrol sağlamasına yönelik hamlelerini hızlandırdı. Prigojin’in baş rakibi Savunma Bakanı Sergey Şoygu, yabancı hükümetlere bundan böyle doğrudan Rus devletiyle iş yapacaklarını bildirmek üzere heyetler yollamaya başlamıştı.

Ama Prigojin son videosunda duyurduğu üzere emekliliği reddetti ve bağlantıları canlı tutmak için Orta Doğu, Doğu Avrupa ve Afrika’yı dolaşarak, hedeflerini anlattı: Rusya’yı daha da büyütmeye ve Afrika’yı daha da özgür kılmaya yemin etti.

Putin’le bilek güreşine giren Wagner kurucusu Prigojin uçak kazasında öldü

Prigojin’in Wagner tarihinden yapraklar

30’dan fazla hükümet tarafından kabul gören savaş lordu, kaçak yaşamaya alışkındı.

Yakıtı bittikten sonra Sahra’nın ortasına en az bir kez acil iniş yapmak zorunda kalmış. Hızlı şekilde kaçabilmesi ihtimali için sık sık jetiyle pistlerde toplantılar düzenlemiş.

Sahte pasaportlarla seyahat etmiş ve böcek taraması yapmaları için Wagner siber güvenlik uzmanlarından oluşan ön ekipler göndermiş.

Sosyal medya takipçilerini, yer tespiti mümkün olmayan sesli mesajlar ya da tespit edilmesi zor yerlerde çekilmiş videolar aracılığıyla bilgilendirmeyi tercih eden Prigojin, 2022’nin ekim ayında Libyalı Hafter’le görüşmek üzere Libya’nın doğusundaki bir hava üssüne gitmiş. Büyük apoletli askeri üniforma ve sivri şapka giyen, koyu renk güneş gözlüğü takan ve gür bir takma sakal kullanan Prigojin’i yerel halk Selefi hareketinin bir takipçisi zannetmiş. Bir Libyalı, “Onu gören herkes Selefi olduğunu düşündü” diyor. Fotoğraflandığı toplantıda tercüman aracılığıyla, Wagner’in Libyalı diktatörün petrol kuyuları da dahil olmak üzere topraklarını güvence altına almasına yardım karşılığında 200 milyon dolar talep etmiş. Daha sonra bu parayı almak için özel jet göndermiş.

Hafter rejimine Fransız istihbaratı ve CIA’in sızdığına inanan Prigojin, Libya’ya giderken giydiği Libya üniformasını, böcek ya da takip cihazı yerleştirilmeyeceğinden emin olmak için Suriye’de ürettirmiş.

Prigojin sonrası Wagner muamması: Savunma Bakanlığı’na mı bağlanacak, yeni bir isim mi başa geçecek?

‘Daha fazla altına ihtiyacım var’

Prigojin’in son gezisi, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui’de başladı. Devlet Başkanı Touadera ve istihbarat şefi Wanzet Linguissara’yla görüştüğü toplantı hakkında bilgi sahibi olan bir kişiye göre Prigojin toplantıda Wagner’in güvenliği sağlamak ve tarımda yeni yatırımları kolaylaştırmak için varlığını güçlendireceğini söylemiş.

Ertesi gün Sudan’dan gelen RSF komutanlarını ağırlarken, Darfur’daki Songo madeninden tahta sandıklar içinde getirilen külçe altınları teslim alıp, “Daha fazla altına ihtiyacım var” demiş.

Bangui’den ayrılan Prigozhin, kıtayı dolaşmak için sık sık kullandığı özel jetin uçuş kayıtlarına dayanarak Mali’nin Bamako kentine uçtu ve Moskova’ya dönmeden önce bir videoda yerel ordu pikaplarının önünde poz vermiş.

Salı günü Rusya Savunma Bakanlığı’ndan bir heyet, Wagner’e petrol kuyularını ve topraklarını güvence altına alması için ödeme yapan Libyalı diktatör Hafter’in daveti üzerine Libya’ya inerken kritik bir detay ortaya çıktı. Hafter’in kampında bağlantıları olan güvenlik danışmanlığı firması Libya Desk’in genel müdürü Mohamed Eljarh’ın ifadesine göre Prigojin’in isyanı, Hafter’in yakın çevresini Wagner’in Libya’daki varlığı konusunda tedirgin ediyor. “Rusya’da yapıyorlarsa Bingazi’de de yapabileceklerini hissettiler” diyen Eljarh, tarafların Rus hükümetiyle resmi bir savunma ortaklığını görüştüğünün altını çiziyor.

Ve Rusya, Libya’da devreye girer

Buna göre Rus istihbarat görevlileri artık Bingazi’de konuşlandırılacak, Rus müteahhitlerin başı Wagner’in yerine kurulan yeni bir paralı asker firmasıyla değiştirilecek. Ancak aynı savaşçılar yerlerinde kalacaktı. Hafter, eskiyen uçak filosu için yedek parça, bakım ve eğitimin yanı sıra Rusya’dan Ukrayna’da kullandığı İran’a ait insansız hava araçlarını tedarik etmesine yardımcı olmasını istedi.

Libyalı bir güvenlik yetkilisi iki devlet arasındaki ilişki hakkında şunu diyor: “Rusya bunun artık iki ordu arasında bir ortaklık olduğu mesajını vermek istedi.” Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Yunus-bek Yevkurov da Hafter’e şunu iletmiş: “Putin bana Libya’nın bizim için çok önemli olduğunu söyledi. Burası ziyaret ettiğimiz ilk Wagner ülkesi.”

Prigojin ‘suikast’ını Pekin ve Öneş’e sorduk: İstihbarat örgütleri böyle çalışır