Orman yangınlarını başlamadan ‘hissetmenin’ çaresi bulundu

Orman yangını başladığında önce bir duman görülür ardından alevler gelir. Daha sonra da çevredekilerin müdahalesi, yetkili kurumlara ulaşmaları ve ekiplerin söndürme çalışmalarına başlaması olayın kontrolden çıkmasını çoğu zaman önleyemez.  Belki de başlamadan önce yangın tehlikesini tespit etmek sıkıntıların önemli bölümünü halledebilir. Erken tespitle faturayı hayli küçültmek mümkün.

Faturayı küçültmenin yolu bulunmuşa benziyor. Üzerindeki sensörler aracılığıyla sürekli ölçüm yapan yangın erken tespit sistemi Kozalak, ormanlarda yangınların nedenlerini önceden ‘hissedip’ gerekli uyarıları yapıyor.

Kozalak, üzerindeki sensörler sayesinde ormanda azalan nemi, artan ısıyı algılıyor hatta ve hatta en ufak dumanı algılayıp ortam basıncını ölçebiliyor. Bu arada yanıcı, patlayıcı ve zehirli gazlar gibi ormanlara zarar verecek tüm etkenler de Kozalak’ın hedefleri arasında bulunuyor.

Kozalak, makine öğrenimi sayesinde ‘hissediyor’ 

Orman yangınlarının nedenlerini ”hisseden” Kozalak, ağaçların gövdesine tıpkı fotokapan gibi yerleştirilen bir cihaz aslında. Ağaca zarar vermeden kayış yardımıyla sabitlenen bu cihaz 5 kilometre mesafedeki diğer cihazlarla LoRaWAN (Uzun menzilli örgü ağ teknolojisi) sayesinde iletişim kuruyor ve oldukça geniş alanlarda bile işe yarıyor.  LoRaWan’a gelen veriler internet modülü sayesinde çevrim içi veri tabanı üzerinden saha görevlisine ulaştırılıyor. Uyarıyı alan görevli de hemen harekete geçiyor.

Orman Genel Müdürlüğü (OGM) geçmiş yıllardaki yangınlar sırasında “çeşitli icatlarla” kapısına gelenlere suistimaller nedeniyle pek sıcak bakmıyordu. İlk başlarda yapay zeka ve makine öğrenimi sayesinde yangınları çıkmadan hisseden ve çıktıktan sonra yayılım yönünü de tahmin edebilen Kozalak için bu sorun çözülmüş görünüyor.

2021 yılındaki orman yangınları sırasında drone’uyla söndürme çalışmalarına yardımcı olmaya çalışan Suat Batuhan Esirger ve ortağı Dr. Muhammed Ali Örnek yangınları erken hissedebilecek bir sistem üzerine çalışmış ve Kozalak’ı hayata geçirmişler. OGM de Kozalak’ın işe yaradığını görünce İstanbul Heybeliada’daki ağaçlara ortamı koklayan bu cihazlar giydirilmiş. Kısa bir süre sonra Büyükada’daki ağaçlar da ”Kozalak”lanacak. Devlet Malzeme Ofisi Kataloğuna girmek için çalışan Kozalak’ın bir diğer hedef kitlesi ise organize sanayi bölgeleri ve çevre müdürlükleri.

Kozalak, yangını başlamadan tespit edecek

Kozalak, 100 metre mesafeden 4-10 dakika içinde yangını algılayabiliyor. Yanlış alarm oranı ise hayli düşük. Saha testinde sistemin ancak gerektiğinde tetiklendiği görülmüş.

İstanbul Teknik Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Suat Batuhan Esirger ve Dr. Muhammed Ali Örnek, “Kozalak ile yangını erken aşamada tespit ederek, yangının yayılmasını ve zarar vermesini önlemek için daha hızlı müdahale sağlayabiliriz. Kozalak’ın teknolojisi ile orman yangınlarının neden olduğu hasarı en aza indirebilir ve etkilenen bölgelerdeki insanların aynı zamanda da vahşi yaşamın güvenliğini sağlayabiliriz” diyor.

Verilerin analizinde yapay zekâ desteği kullanan bu erken uyarı cihazı ciddi bir bakım da gerektirmiyor. Su geçirmezlik sertifikası da olan düşük maliyetli cihaz modüler tasarımı nedeniyle düşük miktarda elektronik atık çıkartıyor.

Kozalak, konusunda uzman ve akademik tarafı güçlü 14 kişilik ekip tarafından geliştirilmiş. Destekçileri arasında Sabancı Holding ve Enerjisa Enerji’nin de bulunduğu Kozalak, sistemin zarar görmesi ihtimaline karşı AK Sigorta tarafından sigortalı şekilde ağaçlara takılıyor.

Çanakkale’de 52 saat süren yangının ardından yeşil griye döndü: ‘Kabus gibiydi’

Ağaçlar için giyilebilir teknolojiyi kurucuları anlattı

Kozalak kurucusu Batuhan Esirger ve ortağı Dr. Muhammed Ali Örnek cihazı şu şekilde tanıtıyor:

“Organik maddenin yanması uzun süren ve tüterek başlayan bir süreç. Geliştirdiğimiz sensörler bu tütmeyi ve dumanı hızlı bir şekilde algılayıp ilgili noktalara haber veriyor. Sistem sadece yangın çıktığı zaman değil tehlikenin arttığı zamanı da haber veriyor. Örneğin havadaki nem oranının düştüğü ve sıcaklığın aşırı arttığı bölgeleri belirliyor. Diğer yandan da maalesef her yangın kaza ve ihmal sonucu çıkmıyor. Kundaklamaların yaygın olması nedeniyle Kozalak bu konuya da çözüm getirmeye çalışmış. Geliştirilen sensörler, yangını hızlandırıcı benzin, LPG ya da benzeri uçucu maddeleri de analiz edip ilgili birimleri uyarabiliyor.”

Dr. Muhammed Ali Örnek ise Kozalak ile  iklim değişikliği üzerine araştırma yapan bilim insanlarına inanılmaz bir veri seti sunduklarını belirterek “Ana kart dâhil ürünün tamamını biz tasarladık. Hazır sistemlerle çalışmıyoruz. Gereksiz işlemlerden arındırarak pil ömrünü uzatıyoruz. Beş yıla yakın bir pil ömrü var. Bunu güneş enerjisi ya da rüzgâr enerjisi gibi çeşitli kaynaklarla beslerseniz bu süre teoride sınırsızlaşıyor. Bu süreçte doğal yapının bir parçası olarak ormanların kendi kendini koruma sistemi tasarlanmış oluyor” diyor.

Kozalak, İTÜ ARI Teknokent Kuluçka Programı Ödülü ve İTÜ ARI Teknokent Magnet Ödülü’nün yanı sıra İstanbul Sanayi Odası’ndan (İSO) 150 bin TL, EnerjiSA’dan 60 bin TL, EPDK’dan 55bin TL ve Teknasyon’dan ise 55 bin TL yatırım almış.

Rodos 6 gündür orman yangınlarına teslim: 19 bin kişi tahliye edildi