Adana’daki kazılarda Anadolu’nun ilk camisi gün yüzüne çıkarılıyor

UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’nde yer alan ve tarihte Yenilmez Şehir adıyla tanınan antik kentte, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatih Erhan başkanlığındaki kazılar 200 kişilik ekiple sürüyor.

Antik dünyanın ilk çift şeritli yolu, zafer takı ile dikkat çeken ve bugüne kadar tarihe ışık tutacak çok sayıda bulguya ulaşılan Anavarza’da, bu sezon kazılarında cami kalıntılarına rastlandı. Anavarza antik kentinde yakın bir noktada yaklaşık üç metre yükseklikte bulunan izler kapsamında sürdürülen kazı çalışmalarında, cami kalıntıları ve arkeolojik bulgulara ulaşıldı.

Abbasiler dönemine ait cami bulundu

Abbasi döneminde Halife Harun Reşid tarafından inşa ettirilen ve günümüze kadar yeri kesin olarak tespit edilemeyen camiye ait olabileceği düşünülen kalıntıların olduğu alanda, tarihe ışık tutacak yeni buluntulara ulaşılmaya çalışılıyor. Kazı Başkanı Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Fatih Erhan, yaptığı açıklamada, Anavarza’nın Türkiye’nin en büyük antik kentlerinden biri olduğunu söyledi.

Bulgular, yapının Abbasiler döneminde yapıldığını gösteriyor.

Antik kentte 2013’ten bu yana devam eden kazıları bu sezon 200 kişiyle sürdürdüklerini anlatan kazı başkanı Fatih Erhan, burada yaklaşık iki haftalık çalışma sonucunda bazı bulgulara rastladıklarını belirtti. Antik kent merkezinde yaklaşık 80-120 metrelik bir alanda bulunan izlerin bir cami kalıntısına ait olduğunu vurgulayan Erhan, “İslami ve Bizans kaynaklarında merkez kısımda Halife Harun Reşid tarafından 796-797 yıllarında yaptırılmış büyük bir caminin olduğunu ve kentin çevresinin aynı yıllarda surla çevrildiğini biliyoruz. Caminin büyük bir cami olduğundan bahsediliyor ve devamında en son 962 yılında Bizans Generali Nikiforos Fokas tarafından büyük bir katliamla caminin yakılıp yıkıldığından bahsediliyor” dedi.

Erhan, açtıkları sondajda yukardan aşağıya indikçe tuğlalar, onun hemen altında muhtemelen çocuk, kadın ve erkek yetişkinlere ait kemiklerle, yoğun bir kül tabakası ve Abbasi seramiğine ulaştıklarını aktardı. Kazı Başkanı Erhan, arazi yüzeyinde ekibiyle yaptıkları incelemelerde caminin planını aşağı yukarı bildiklerini vurguladı.

Kalıntılar sayesinde dönem hakkında yeni bilgilere de ulaşıldı.

Nikiforos Fokas mezalimine ait izler de ortaya çıkarıldı

Anadolu’daki bilinen ilk caminin yok olma hikâyesi ise bir katliama dayanıyor. 962 yılında Anavarza’ya gelen ve kenti kuşatan Bizans imparatoru Nikiforos Fokas, iki aylık kuşatmaya rağmen kenti ele geçiremiyor. Bunun üzerine Fokas “Siz halk olarak merkezdeki büyük camide toplanın, ben geleceğim ama size dokunmayacağım” diye kent sakinlerine bir haber gönderiyor. Abbasi tarafı anlaşmayı kabul ediyor ve Bizans ordusu kente giriyor. Ancak ne Fokas ne de askerleri sözünde duruyor. Başta cami içindeki insanlar olmak üzere Anavarza’daki tüm halkı kılıçtan geçirip herkesi öldürüyor. Ardından da camiyi ateşe veriyor.

Kazı başkanı Fatih Erhan, alanda yaklaşık üç metrelik sondaj açtıklarını belirterek, şunları kaydetti: “Burada Bizans ve İslam kaynaklarda geçen Nikiforos Fokas mezalimine ait izler bulduk. Buranın eldeki verilerle adı geçen büyük Abbasi camisi olduğunu düşünüyoruz. Biz sondajımızda yukardan itibaren 962 yılının şubat ve mart aylarında Nikiforos Fokas ve kardeşi Lokas Fokas tarafından Bizans adına 55 kentin yakıp yıkılıp katliam yapılan tarihi bir süreci burada somut halde görebiliyoruz. Anadolu’da Türk nüfusun bildiğimiz üzere 1071’den sonra daha çok burada olduğunu biz biliyoruz ama burası şunu gösteriyor ki esas yerleşim çok daha öncesinde, 200 yıl önce başlıyor. Diğer bir önemli husus da Antakya’da yer alan 638’de oraya bir cami inşa ettiriliyor ve fakat o bölge şu an Amanos Dağları’nın arkasında kaldığı için geleneksel olarak Arap bölgesi olarak kabul ediliyor. Dolayısıyla Anadolu ve Türkiye Cumhuriyeti topraklarında daha çok söz edilecek olursa ilk cami burası.”

Arkeoloji dünyası şaşkın, Aydın’daki keşfi konuşuyor