Recep Tayyip Erdoğan seçim kazandıran ekonomi politikasını bırakır mı?

Siyaseti dahil etmeden enflasyonu ve ekonomiyi konuşmak lafügüzaftan başka bir şey değil. Çünkü bugünkü yüksek enflasyonun arkasında iktidar partisinin sandıkta kazanabilmek için 2017’den beri izlediği hormonlu büyüme politikası var.

Hormonlu büyümeyle kastım, ama Kredi Garanti Fonu paketleriyle (2017’deki başkanlık referandumu ve 2018’deki başkanlık seçimleri öncesinde), ama düşük faizli kredilerle (2023 Mayıs seçimleri öncesinde), ama doları olması gereken seviyenin altında tutarak (2023 Mayıs seçimleri öncesinde) ama asgari ücrete iyi denebilecek zamlar yaparak (Üç beş ay sonra enflasyon karşısında yeniden kuşa dönse de) ekonominin potansiyelinin üzerinde büyümesini sağlamaktı.

Bu politika enflasyonu ve cari açığı patlattı ama hakkını teslim edelim, Recep Tayyip Erdoğan ile Adalet ve Kalkınma Partisi’ne referandum ve seçim kazandırdı.

Bu gerçek bu kadar açıkken bundan sonraki seçim ve referandumlar öncesinde aynı politikanın uygulanmayacağını düşünmek için bence ya fazla naif olmak ya da Türkiye’yi tanımamak gerekiyor.

Faiz giderleri patladı, Ocak ayında bütçe açığı yüzde 367 arttı

Peki ama bu gerçek bu kadar açık mı? Muhalif kanallardaki “Yandık bittik” havasına bakınca insan ekonominin son beş yılda 2001 Krizi benzeri bir krizden geçtiğini düşünebilir. Oysa evet, enflasyon ve cari açık patladı ama ekonomi çökmedi, tam tersine büyüdü, hatta hormonlu biçimde potansiyelinin üzerinde büyüdü.

Bu gerçeği bu yazıda HSBC’nin geçen ayın başında yayınladığı “Türkiye Veri Kitabı” başlıklı, ekonominin son beş yıldaki gelişimini grafiklerle inceleyen rapordan alıntılarla göstermek istiyorum. HSBC ekonomisti (Benim okuduğum banka ve yatırım kuruluşu raporları arasında son dönemde Türkiye’ye dair en gerçekçilerini yazan) Melis Metiner’e bu faydalı çalışma için teşekkür ederek başlayalım.

Türkiye ekonomisi son 5 yılda hormonlu biçimde büyüdü ve bunun en önemli aracı kredilerdi, demiştik öyle değil mi?

İMALAT SANAYİİ VE PERAKENDE SATIŞ BÜYÜMESİ

2023 seçimleri öncesinde perakende tarafında satışlar çok canlıydı. Evet, insanlar “Aman param enflasyon karşısında erimeden ne alacaksam alayım” düşüncesiyle kendisini tüketime vurmuştu ama sonuçta bu olgu ekonominin küçülmesine değil, tam tersine büyümesine, hatta potansiyelinin üstünde büyümesine neden oldu. Mesela otomobil satışlarında tarihi rekorlar kırıldı, otoda al sat yaparak birkaç ayda yüz binlerce lira kazanan bir kesim ortaya çıktı.

OTOMOBİL VE DAYANIKLI EŞYA SATIŞLARI BÜYÜMESİ
(Siyah otomobil, kırmızı dayanıklı eşya satışları)

Tüketimde yaşanan patlamanın bir nedeni insanların yeni zam gelmeden ne alacaksam alayım çabasıysa, bir başka neden düşük faizli ucuz kredilerdi. Nitekim bu dönemde kredi büyümesi arşa çıktı.

YILLIKLANDIRILMIŞ KREDİ BÜYÜMESİ

Yüksek tüketim sayesinde imalat sanayinde kapasite kullanımı da çok yüksek seyretti.

KAPASİTE KULLANIM ORANI

Ekonominin hormonlu biçimde büyümesini sağlayan bir başka faktör yıllar sonra Türkiye’nin yeniden yüksek bütçe açıkları vermeye başlamasıydı. Evet, 2023’teki bütçe açığının önemli kısmı deprem harcamalarından geliyordu, ama açık ondan önceki yıllarda da yükseliş eğilimine girmişti.

BÜTÇE AÇIĞININ MİLLİ GELİRE ORANI
(Siyah resmi tanıma göre açık, kırmızı IMF tanımlı açık)

Tüketim, perakende satışlar ve imalat sanayi kapasite kullanımı bu kadar yüksek olunca işsizlik kontrol altında tutulabildi.

İŞSİZLİK
(50: Sabit seviye)

Ama düşük faiz ve hormonlu büyüme politikası bekleneceği gibi cari açığı ve enflasyonu patlattı.

CARİ AÇIK
(Milyar dolar, kırmızı cari denge, siyah altın hariç cari denge, gri enerji hariç cari denge, yeşil enerji ve altın hariç cari denge)

ENFLASYON (TÜİK’İN RESMİ VERİSİ)
(Kırmızı tüketici enflasyonu, siyah üretici enflasyonu)

Gıda ve enerji fiyatları aldı başını gitti…

GIDA VE ENERJİ FİYATLARI
(Kırmızı gıda, siyah enerji fiyatları)

Fakat 2023 Mayıs seçimleri öncesinde yapılan zamlarla asgari ücretin en azından bir süre için enflasyonun üstüne çıkması sağlandı.

REEL ÜCRET BÜYÜMESİ
(Kırmızı hizmetler kesimi, siyah sanayi, gri inşaat)

Toparlayalım, son beş yıla baktığımızda ekonominin düşük faizli ucuz kredi kaynaklı tüketim sayesinde hormonlu biçimde büyütüldüğünü, bunun enflasyon ve cari açığı patlattığını, ama bu sayede de iktidar partisinin arka arkaya bütün seçimleri (ve bu arada başkanlık referandumunu) kazandığını görebiliyoruz.

2023 Mayıs seçimleri kazanılınca Mehmet Şimşek bu politikanın yol açtığı enkazı kaldırması için göreve getirildi. Bir sonraki referandum ve seçime kadar.