The Guardian 21. yüzyılın en iyi 100 kitabı: 82’si Türkçede, açıklamalı tam liste

Cenaze Evi Şenlik Evi –
Bir Aile Trajikomedisi
Alison Bechdel
Çeviren: Barış Gümüşbaş
Bilgesu Yayınları, 2010
çizgi roman, 232 sayfa.
Kült haline gelmiş bir çizgi roman sanatçısından, bir ailenin işlettiği cenaze evi, cinsel kaygılar ve önemli kitaplar üzerine, gotik şaşırtmacalarla bezeli, cüretkar ve dahice bir yaşam öyküsü.
Alison Bechdel’in büyük bir başarı yakaladığı bu kitap, bir ailenin karanlık ama komik öyküsünü Bechdel’in sevimli gotik çizimleri eşliğinde anlatıyor.
Alison’ın babası, tarihi yapıları koruma uzmanı, ailenin Viktorya döneminden kalma evinin restorasyonu konusunda takıntılı bir onarımcı, aile cenaze evinin üçüncü kuşak işletmecisi, lisede edebiyat öğretmeni, soğuk ve mesafeli bir baba ve sonradan anlaşılacağı üzere, erkek öğrencileri ve çocuklarının bakıcısıyla ilişkisi olan, kendini gizlemiş bir eşcinsel. Yer yer yürek burkan, yer yer müthiş komik bu anlatıda, bir kızın babasına duyduğu karmaşık özleme tanıklık ediyoruz. Alison ergenliğinin son döneminde kendi eşcinselliğini ilan ettiğinde, öykünün düğümü bir kefarete doğru hızla ve çarpıcı bir biçimde çözülüyor.

Çerçeve
Rachel Cusk
Çeviren: Lâle Akalın
Yapı Kredi Yayınları, 2024 (6. baskı)
roman, 52 sayfa.
Evliliği sona ermiş, orta yaşın eşiğinde bir yazar, yaz sıcağında kavrulan Atina’ya, yaratıcı yazarlık dersi vermeye gelir. Rachel Cusk’ın zarif ve büyüleyici romanı, ketum kahramanının bu birkaç günlük seyahatteki çeşitli ‘karşılaşmalarından’ oluşuyor: Uçaktaki koltuk komşusundan eski dostlara ve sınıftaki öğrencilere, herkes yazara kendi hayatının, evliliğinin, ailesinin hikâyesini anlatıyor. Hayal kırıklıklarından, bir zamanlar yakın olunan insanlardan uzaklaşıp kopmaktan, geride bırakmaktan ve bırakılmaktan söz açan hikâyeler birbirine ulandıkça, melankolik, dingin, ama bu dinginliğin altında saklanan acıyı da sezdiren bir manzara belirmeye başlıyor.
Önce The Paris Review’da dizi şeklinde yayımlanan ‘Çerçeve’, eleştirmenlerin büyük övgüsüyle karşılandı, pek çok ödüle aday gösterildi, The New York Times Book Review tarafından 2015’in en iyi 10 kitabından biri seçildi.
“Rachel Cusk tüm kuralları yıkıyor. Çerçeve cezbedici bir roman.” The Independent

Kehribar Gözlü Tavşan – Saklı Miras
Edmund De Waal
Çeviren: Özlem Gayretli Sevim
Everest Yayınları, 2024 (2. baskı)
biyografi, 400 sayfa.
En fazla kibrit kutusu büyüklüğünde 264 adet ahşap ya da fil dişi oyma Japon heykeli: Edmund de Waal, ilk defa büyük amcasının Tokyo’daki dairesinde karşılaştığı bu koleksiyona tam anlamıyla tutulur.
Yıllar sonra bu küçük heykelcikler, yani ‘netsuke’ler ona miras kaldığında, ailenin geçmişine dair hayal dahi edemeyeceği müthiş bir hikâyenin kapıları aralanır.
İmparatorluğun en ihtişamlı günlerini yaşadığı Odessa’dan ondokuzuncu yüzyıl sonu Paris’ine, kuşatma altındaki Viyana’dan II. Dünya Savaşı sonrası Tokyo’suna, Edmund de Waal sıra dışı ailesinin fırtınalı yüzyılda süregiden öyküsünü anlatıyor. Neksuke’lerin kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla, yolları Proust, Monet, Rilke gibi figürlerle kesişen zenginliğin doruğundaki sanat hamisi bir ailenin, Nazilerin iktidara gelişiyle iç burkan yıkımını ve hayatta kalma macerasını gözler önüne seriyor.
“Mikro-zanaat ile makro-tarihi umulmadık bir şekilde birleştiren bu kitap müthiş bir etki yaratıyor.” Julian Barnes, The Guardian

Yeşil Yol
Anne Enright
Çeviren: Ayça Çınaroğlu
Yapı Kredi Yayınları, 2019 (2. baskı)
roman, 260 sayfa.
‘Yeşil Yol’, İrlandalı Madigan ailesinin birbirinden çok farklı kişiliklere sahip dört çocuğunun hikâyesini anlatıyor. Çocuklar birbirlerinden ne kadar farklı olsalar da anneleri aynı kişidir: Rosaleen. İletişim kurması ve idare etmesi zor bir kadın olan Rosaleen aslında çocuklarının bağlarının zayıf ve kopuk olmasının da esas sebebidir. Dünyanın dört bir tarafına dağılmış aile bireylerinin hayatlarından kesitler vererek ve karakterleri tek tek tanıtarak ilerleyen hikâye başladığı yerde, Dublin’deki eski aile evlerinde biter.
Man Booker Ödülü’nü kazanan çok satan yazar Anne Enright’tan aile bağları üzerine kolay kolay akıldan çıkmayacak, çarpıcı bir roman.

İnci Gibi Dişler
Zadie Smith
Çevirmen: Mefkure Bayatlı
Everest Yayınları, 2022 (15. baskı)
roman, 550 sayfa.
Zadie Smith ilk romanı ‘İnci Gibi Dişler’in 80 sayfalık müsveddesini yayınevine teslim edip 250.000 pound avans almış, kitap 2000’de piyasaya çıktığı andan itibaren de İngiltere’de ve tüm dünyada büyük bir başarıya imza atmıştı. Ve o zaman henüz 25 yaşındaki yarı-Jamaikalı Smith, Charles Dickens, Salman Rushdie, John Irving gibi isimlerle karşılaştırılmıştı. Guardian ödülünü kazanmasının ardından Julian Barnes şöyle demişti: “Bir romancı olarak içim kıskançlık ateşiyle kavruluyor.”
Milenyumun ilk edebiyat yıldızı Zadie Smith’in, Time dergisinin 1923-2005 yılları arasında ‘İngilizce Yazılmış En iyi 100 Roman’ listesine de giren ‘İnci Gibi Dişler’i, her türlü aşırılığın revaçta olduğu Londra’nın kenar semtlerinden birinde, farklı renklerin, farklı dinlerin ve farklı kuşakların, Jones’lar, İkbal’ler, Chalfen’ler gibi üç renkli bir ailenin, çoluk çocuk birbirinden matrak hikâyeleri etrafında, göçmenlerin, geleneklerin, İngiliz orta sınıf ailesinin ve alt-kültürlerin ağzına kadar dolu bir cümbüş sürahisine daldırılıp daldırılıp çıkarılan bir parodisi; uçuk bir kızdan delice ironilerle dolu çılgınca bir roman, tadı damağınızda kalacak bir edebiyat şöleni.

O Yılın Büyüsü
Joan Didion
Çevirmen: Burcu Tümer Unan
Arkadaş Yayınları, 2007
roman, 208 sayfa.
‘O Yılın Büyüsü’, Amerikalı ünlü yazar Joan Didion’un, kendisi gibi ünlü bir yazar olan eşi John Gregory Dunne’un ani ölümünün ardından yazdığı Amerikan National Book Award sahibi bu kitap, yazarın yaşam, ölüm ve geride kalanlarla hesaplaşmasını anlatan gerçek öyküsü.
Kitap uzun süre New York Times ve Amazon’un çok satanlar listesinde yer aldı.

Kefaret
Ian McEwan
Çeviren: Püren Özgören
Yapı Kredi Yayınları, 2024 (7. baskı
roman, 336 sayfa.
The Washington Post’un “Bugün İngilizce roman yazan hiç kimse Ian McEwan’ı gölgede bırakamaz” yorumunu yaptığı İngiliz yazardan sinemaya da uyarlanan heyecan verici bir başyapıt.
1935 yazında bir gün, Tallis ailesinin on üç yaşındaki kızı Briony, ablası Cecilia ile ailenin hizmetçisinin oğlu, Cecilia’nın çocukluk arkadaşı Robbie arasındaki bir yakınlaşmaya şahit olur. Briony’nin yetişkinlerin dünyası hakkındaki bilgisizliği ve hikâye anlatmaya olan merakı, üçünün de hayatını derinden etkileyecek bir suç işlemesine neden olacaktır.
Kahramanlarının altüst olan hayatlarını İkinci Dünya Savaşı’na, oradan da yirminci yüzyılın sonlarına kadar takip eden ‘Kefaret’, aşk, savaş, çocukluk ve hikâyelerin gücü hakkında unutulmaz bir roman.

Kazanma Sanatı: Moneyball
Michael Lewis
Çevirmen: Bora İşyar
Nova Kitap, 2024
312 sayfa.
2002 sezonu açılmadan önce Oakland en önemli (ve pahalı) üç oyuncusunu bırakmak zorunda kaldı, hemen hemen herkes tarafından gözden çıkarıldı ama sonra Amerikan Beyzbol Ligi’nin üst üste galibiyet rekorunu kırdı.
Lewis işte bunun nasıl olduğunu araştırıyor. Yıllar boyunca yazılım mühendisleri, istatistikçiler, Wall Street analistleri, avukatlar ve fizik profesörlerinden oluşan amatör beyzbol meraklıları tarafından toplanan sayıların gösterdiği, daha doğrusu kanıtladığı bir şey var: Oyuncular ve takımlar için geleneksel başarı kıstaslarının ölümcül derecede kusurlu olduğu. Bu bilgi yıllardır ortalıkta dolaşıyor ve MLB’de kimse buna aldırış etmiyordu. Ta ki Oakland Athletics’in menajeri Billy Beane’e kadar.
Muhteşem karakterler ve beklenmedik bir hikâyeyle Michael Lewis, bize bu bilginin nasıl ve neden işe yaradığını gösteriyor. Kazanma Sanatı zor bir şeyin, paranın satın alamayacağı bir şeyin, başarının sırrının arayışı.

Karanlıktaki Umut
Rebecca Solnit
Çeviren: Şeyda Öztürk
Siren Yayınları, 2019
deneme, 200 sayfa.
Yazar ve aktivist Rebecca Solnit’ten çağın karanlığında sağ kalmaya dair bir rehber, ahir zamanlar için bir klasik.
Solnit, yakın geçmişin toplumsal dokusuna ve bu dokuda filizlenen, dünyanın dört bir yanındaki başkaldırı hareketlerine odaklandığı bu kitapta algının tuzaklarına eğiliyor, umuttan yola çıkarak harekete, hareketten dönüşüme uzanıyor. 2000’lerin belirleyici önem taşıyan toplumsal olaylarına geniş bir bakış atan Solnit, açıklara doğru kürek çeken birinin geriye bakması gibi geçmişe bakıyor; şirketlerin, devletlerin ya da toplumsal sistemlerin ağırlığı altında ezildiğini hissedenler için alternatif bir tarihçe çıkarıyor.
Direniş ve devrimin, dönüşüm ve değişimin, büyük toplumsal olayların kalbindeki bireylerin ve onları harekete geçiren gücün hikâyesini anlatan ‘Karanlıktaki Umut’, kavramların içinin boşaldığı, erdemlerin hiçe sayıldığı bir çağda bireye ve bireyin potansiyeline adanmış, gerçeklere dayalı ve gerçeklerle beslenen bir metin.

Hayat Düzeyleri
Julian Barnes
Çevirmen: Serdar Rifat Kırkoğlu
Ayrıntı Yayınları, 2023
anlatı, 96 sayfa.
Balonculuk, fotoğraf sanatı ve aşk üzerine deneme fragmanlarıyla başlayan ‘Hayat Düzeyleri’, yazarın kaleminde bir leitmotif olarak sürekli yinelenen ‘daha önce bir araya getirilmemiş iki şeyi bir araya getirirsiniz ve hayat değişir’ düsturunun eşliğinde, ‘yukarılara yükselme/ aşağılara inme’ metaforunun optiğinde okunarak, sonunda çok değişik ve dokunaklı kişisel bir yas anlatısına eklemleniyor. Farklı hayatlar arasındaki ‘ortak motifler’ arayışından yola çıkan Julian Barnes, XIX. yüzyılın tanınmış fotoğraf sanatçısı Nadar’ın, aynı yüzyılın ünlü tiyatro oyuncusu Sarah Bernhardt’ın ve yine aynı yüzyıldan serüvenci bir albay olan Fred Burnaby’nin hayat hikâyelerini ilginç anekdotlar aracılığıyla bir bir katederek, kitabının son bölümünde kendi yas deneyimine varıyor:
Julian Barnes, 2008’de kaybettiği ve yazdığı bütün kitapları adadığı karısının ardında bıraktığı derin boşluğu betimliyor ve ortaya çıkan ‘keder’ duygusunun o çok katmanlı uzamını, kederin devasa boyutlarını, tek başına kalmışlığın ve yalnızlığın ıstıraplarını, bu ıstırabı dindirebileceği varsayılan kimi çözümleri çarpıcı ve düşündürücü bir dille sorguluyor.