The Guardian 21. yüzyılın en iyi 100 kitabı: 82’si Türkçede, açıklamalı tam liste

Koralin
Neil Gaiman
Çeviren: Niran Elçi
İthaki Yayınları, 2019 (6. baskı)
roman, 152 sayfa.
Neil Gaiman’ın kaleminden çıkan en tüyler ürpertici eser olan ‘Koralin’, yaş sınırı tanımayan, ‘Alice Harikalar Diyarında’ ile karşılaştırılacak kadar güçlü ve eşsiz bir kitap.
Koralin ve ailesinin yeni evinin tuhaf bir havası vardı. Tuhaflığın sebebi evi saran sis değildi. Gözlerini Koralin’in üzerinden ayırmayan kara kedi de. Çay yapraklarından fal bakan yeni komşuları Bayan Spink ve Bayan Forcible’ın da durumla bir ilgisi yoktu. Sebep diğer evdi: Misafir odasındaki eski kapıdan geçilebilen ev.
Bu evdeki düğme gözlü, beyaz tenli diğer annesi ve babası, Koralin’in kendilerine katılmasını bekliyordu. Ve onlarla birlikte orada kalmasını. Sonsuza kadar…

Bana Sonunu Söyle
Valeria Luiselli
Çeviren: Seda Ersavcı
Siren Yayınları, 2021
roman, 104 sayfa.
Valeria Luiselli’den zamanımızın yıkıcı hakikatlerine dair kısa ve çarpıcı bir metin. Çağdaş edebiyatın parlak kalemi Luiselli, bu kitapta Meksika’dan ABD’ye giriş yapan göçmen çocukların hakiki öyküsünü anlatıyor. Luiselli’nin mahkemede gönüllü tercümanlık yaptığı süreçte yaşadıklarına dayanan ‘Bana Sonunu Söyle’, akla hayale sığmayacak koşullarda seyahat edip ABD’ye gelen çocukların sınırda, mahkemede ve sonrasında yaşadıklarına değiniyor, göç bürokrasisini olanca tutarsızlığıyla gözler önüne seriyor.
‘Kayıp Çocuk Arşivi’ romanında kurmacanın olanaklarıyla aynı konuya değinen yazar, bu defa başı, sonu ya da ortası olmayan hakikatleri yazıyor, bir yere çıkmayan yolların izini sürüyor, dosyaları karıştırıyor. Çetelerin kurşunlarından kaçıp buzhanelere sığınan çocuklardan canavar kılıklı trenlere varan hakikatler bunlar ve tarama formlarının soruları, mahkeme tutanakları ya da devlet politikaları onlardan bahsetmeyi seçmiyor.
‘Bana Sonunu Söyle’, örülecek duvarlarla korunacağını sanan bir dünyada duvarlara çarpanların, korunmaktan uzak olanların kitabı.

Yaşamanın Bedeli –
Yaşayan Otobiyografi 2
Deborah Levy
Çeviren: Aslı Anar
Everest Yayınları, 2024
otobiyografi, 120 sayfa.
“Elli yaşımda, tam da kemiklerimin güçten düşmesinin gerektiği sırada fiziksel açıdan güçlendim. Çocuklarıma bakabilmek için yazmak zorundaydım ve bütün ağır işler bana kalıyordu. Özgürlük hiçbir zaman bedelsiz değildir.”
‘Yaşamanın Bedeli’, Deborah Levy’nin ‘Bilmek İstemediğim Şeyler’ kitabıyla başlayan ‘Yaşayan Otobiyografi’ serisinin ikinci kitabı. Yazarın evliliği sona ermiş, annesi hayatını kaybetmiştir. Hayatını sil baştan kuracak olan Levy’nin geçindirmesi gereken bir ev, ilgilenmesi gereken iki kız çocuğu ve sürdürdüğü yazarlık kariyeri vardır; bir de elektrikli bisikleti. Deborah Levy toplumun bize atadığı rolleri eleştirerek geleneksel cinsiyet rollerinden ayrılmanın bedelleri üzerine düşünüyor. Gündelik hayata ve yaşadığı zorluklara kendine özgü mizah anlayışıyla yaklaşan yazar, iç dünyasının kapılarını sonuna dek açarak okuru dünyaya karşı tek başına giriştiği özgürlük mücadelesine tanıklık etmeye çağırıyor.

Tanrı Yanılgısı
Richard Dawkins
Çeviren: Kalisto,
Kuzey Yayınları, 2019 (18. baskı)
352 sayfa.
Yayınlandığı ilk günden itibaren Amerika ve İngiltere listelerinden inmeyen, çok tartışma yaratan bu eser üzerinden çok kısa bir zaman geçmesine rağmen kitap hakkında birçok yanıt niteliği taşıyan kitap yayımlandı bile. Daha önce insan davranışları, canlılar ve genetik hakkında çok ilginç çalışmaları olan Richard Dawkins’in bu eseri yurtdışında olduğu kadar Türkiye’de de hayli ilgi gördü ve bugüne kadar 18 baskı yaptı..
“Heyecanlı ve neşeli bir kitap. Dawkins, kuvvetli tezlerinin tüm gücüyle kükreyerek geliyor.* Joan Bakewell, Guardian
“Herkesin okuması gereken bir eser. Ateistler Dawkins’in keskin zekasına ve sivri mizahına bayılacaklar.” Economist

Gölün Sırrı
Jenny Erpenbeck
Çeviren: Dilek Zaptçıoğlu
Can Yayınları, 2022 (2. baskı)
roman, 168 sayfa.
‘Kairos.’un Booker ödüllü yazarı Jenny Erpenbeck, Gölün Sırrı’nda savaşın trajedisinden toplama kamplarının dehşetine, dikta rejimlerinin yol açtığı sürgünlere uzanan 20. yüzyıl tarihini bir ev kurgusu üzerinden öykülüyor. Tarihin hayaletlerini bıraktığı ve vatan, toprak, aidiyet gibi kurucu kavramların musallat olduğu bir ev bu: Sakinleri için yuva olmaktan çıkan, zorla alınan, terk edilmeye mahkûm bir ev. Bir 20. yüzyıl inşası.
Brandenburg’da bir göl kıyısında genç bir mimar hayallerinin evini inşa eder. Ne var ki ev bireysel felaketler, siyasal çalkantılar ve ideolojik dönüşümlerle gölgelenen şiddet dolu, karanlık bir tarihe sahne olur: Yahudi komşular birer birer ortadan kaybolurken elden çıkarılır, ardından Kızıl Ordu el koyar, genç bir adam özgür Batı’ya yüzerek buradan kaçar.

Kuşatma
Helen Dunmore
Çeviren: Alkım Irkad, Defne Baycan
Artemis Yayınları, 2008
roman, 402 sayfa.
Levin ailesi, küçücük dairelerinde yaşam mücadelesi veriyor ve 22 yaşındaki Anna’nın beklenmedik azmi ve gücüyle birbirlerine tutunuyorlar. Anna ressam yaşamının hayallerini kurarken çaresiz şehirde ailesi için yiyecek bir şeyler bulmak zorunda kalıyor ve küçük erkek kardeşinin günden güne bir deri bir kemik kalışına şahit oluyor. Babaları kara listeye alınmış bir yazar, o da ruhen ve bedenen çöküşte. Böylesi aman vermez günlerde her şey sınanıyor. Ve Dunmore’un ilham veren öyküsü, böyle bir zamanda bile insan kalbinin, aşktan vazgeçmeyerek yenilmeyeceğini kanıtlıyor.
Kuşatma kaosu içinde hayal edilemeyen şey gerçek oluyor –iki insan Levinler’in donduracak kadar soğuk evine giriyor ve bir zamanlar içinde güç bela yaşamını sürdürmeye çalışan insanlardan başka bir şey olmayan bu eve romantizm getiriyorlar. Duyarlı, genç bir doktor, genç Anna’nın sadık aşığına dönüşüyor.
“Dunmore’un romanı, sıra dışı, insani bir felaketin kaydı adeta… Dokunaklı bir kişisel zafer ve toplumsal bir trajedi öyküsü.” San Fransisco Chronicle
“Dunmore acı, savaş ve temel insani duyguları birleştirip aşkla dokunmuş bir öykü yazıyor… Olağanüstü.” Library Journal

Kıvılcım Anı – Küçük Şeyler Nasıl Büyük Farklar Yaratır?
Malcolm Gladwell
Çeviren: Nadir Özata
Mediacat Kitapları, 2020
244 sayfa.
Neden bazı fikirler, davranışlar ya da ürünler yayılıyor da, bazıları yerinde sayıyor?
Kıvılcım ânı (tipping point) bir fikrin, bir trendin veya bir davranış biçiminin, herhangi bir nedenle bir eşiği aştıktan sonra hızla yayılmaya başladığı o büyülü noktadır. Tıpkı tek bir insanın bir grip salgınını başlatabilmesi gibi, belli belirsiz bir dokunuş da bir akımın önünü açabilir, bir ürünü çok popüler kılabilir veya toplumsal eğilimlerde ani bir sapmaya neden olabilir.
‘Outliers (Çizginin Dışındakiler) – Bazı İnsanlar Neden Daha Başarılı Olur?’ kitabının yazarı Malcolm Gladwell 2002’de kaleme aldığı ve yayınlandığı ülkelerde hâlâ çok okunan ‘Kıvılcım Anı’nda kıvılcım anı fenomenini, farklı coğrafyalardan ve farklı tarihlerden örneklerle gün ışığına çıkarıyor.
‘Kıvılcım Anı’nı okuduğunuzda sigara bağımlılığının, intihar eğiliminin, isyanların, şehirde işlenen suçların, televizyon programlarının aldığı reytinglerin, ağızdan ağıza pazarlamanın doğasını daha iyi anlayacak; bireye ve topluma zarar veren salgınları önlemeye ve tam tersine yararlı akımları başlatma ve yönetmeye dair ufuk açıcı fikirler edineceksiniz.

Anılar – Birinci Cilt
Bob Dylan
Çeviren: Ahmet Ergenç, Ayça Göçmen
Biri Yayınları, 2022
245 sayfa.
2016’da Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülen Bob Dylan, ‘Anılar: Birinci Cilt’te hayatındaki ve kariyerindeki kritik dönemeçleri bir günlük gibi kaleme alıyor. Dylan’la aynı masaya oturup konuşuyormuşsunuz hissi yaratan bu samimi metinler, 1960’ları, Dylan’ın şarkı söylemeye başladığı ilk yılları, ışıltılı ve acımasız New York günlerini, zamanın büyük folk ve caz ustalarını anlatıyor.
Dylan’ın New York’u büyülü bir olasılıklar şehridir; dumanlı barlar, gece partileri, felsefi uyanışlar, siyasi patlamalar, hareketli sokaklar, birbirinden ilginç karakterler, kaybedenler, varoluşçular, beatnikler, serseriler, geçici aşklar, unutulmaz dostluklar… Dylan bu kitapta sadece 60’ları ve New York’u değil, 90’lı yıllara kadarki Amerika yolculuklarını ve şarkılarının hikayelerini de kayda geçiriyor.
Bazen şiirsel, bazen felsefi, bazen de ironik bir tona bürünen ‘Anılar’da Bob Dylan hayatının parıltılı olduğu kadar mutsuz ve karanlık dönemlerini de birer itiraf gibi okurla paylaşarak Dylan’ı Dylan yapan her şeyi gözler önüne seriyor. Hayatını etkileyen karakterlerin yanı sıra, beslendiği müzikal ve edebi kaynaklar, Woody Guthrie ve Joan Baez gibi müzisyenler, Rimbaud ve Poe gibi şairler, Gogol, Balzac, Melville ve Jack Kerouac gibi yazarlar da yolculuğunda Dylan’a eşlik ediyor.
Aile kökenleri Türkiye’ye uzanan Dylan, kitabında bu aidiyetin ailesindeki ve çocukluğundaki etkilerine dair ilginç ayrıntılara yer veriyor.
‘Anılar’, hem efsanevi bir rockstar’ın inişli çıkışlı hayatına hem de tarihin çalkantılı ve yoğun bir dönemine tanıklık etmek isteyenler için eşsiz bir kitap.
“’Anılar’ herkesi hayrete düşürdü… Tam bir başyapıt.” Sunday Times

Değersiz Bir Hayat
Hanya Yanagihara
Çeviren: Sıla Okur
Doğan Kitap, 2018
roman, 824 sayfa.
Dostluk, aşk, kalp kırıklığına dair dokunaklı, müthiş bir hikâye…
Üniversiteden tanışan dört erkek arkadaş: Nazik, yakışıklı ve oyunculukta kariyer yapmak isteyen Willem. Sanat dünyasına hızlı bir giriş yapmak isteyen, zeki ama bazen kalpsiz davranabilen JB. Hayallerini gerçekleştirememiş, aileden zengin mimar, Malcolm. Bu arkadaş grubunun merkezinde duran, tam bir kapalı kutu olan avukat Jude.
Yıllar içinde dörtlünün dostlukları bağımlılık, şöhret ve kibirle dönüşür ve derinleşir. Üç arkadaşın karşılaştıkları en büyük zorluk, hem bedensel hem de duygusal olarak ağır yaralı arkadaşları Jude’un yanında yer almak olacaktır. Jude’un üstesinden gelemediği çocukluk travmaları tüm yaşamını etkileyecek ve dostları onu hayatta tutmak için ellerinden geleni yapacaklardır.
“Harikulade… Travma ve arkadaşlık öylesine zekice ve derin bir kavrayışla ele alınıyor ki bu roman bundan sonra bu konuda yazılmış tüm romanlar için bir ölçüt olacak.” The Wall Street Journal

Harry Potter ve Ateş Kadehi
J.K. Rowling
Çeviren: Kutlukhan Kutlu, Sevin Okyay
Yapı Kredi Yayınları, 2024 (62. baskı)
Harry Potter’in büyücülük okulundaki dördüncü yılında başından geçenleri anlatan ‘Harry Potter ve Ateş Kadehi’, dizinin önceki üç kitabında tanık olduğumuzdan hem çok daha eğlenceli, hem çok daha ürkütücü bir büyücülük dünyasının kapılarını açıyor.